Tema: Zrnov

Žrnov

Žrnov ili Žrnovan je bio srednjovekovna tvrđava smeštena na najvišem vrhu Avale
(sr. Žrnovica) (511 m nmv.). Na vrhu su još Rimljani podigli utvrđenje, a kasnije
su Srbi tu sazidali tvrđavu, koju su potom Osmanlije proširile i ojačale za potrebe
napada na Beograd. U gradu je prema legendi stolovao, u pesmama opevani, Porča od
Avale. Ostaci utvrđenja su srušeni dinamitom 1934. godine da bi se na tom mestu
sagradio mauzolej Spomenik Neznanom junaku, čiji je autor bio vajar Ivan Meštrović.

Prošlost Žrnova

Najstarije utvrđenje na mestu potonjeg grada Žrnova podigli su Rimljani da bi
kontrolisali prilaz Singidunumu, ali i da bi zaštitili svoje rudnike koje su imali
na obroncima Avale stotinak metara ispod samog vrha.
Na mestu nekadašnjeg rimskog utvrđenja, podigli su Srbi u srednjem veku utvrđeni
grad Žrnov ili Žrnovan koji Osmanlije zauzimaju 1442. godine, ojačavši mu tada
istočni i južni deo bedema. Međutim već 1444. godine bivaju primorani segedinskim
mirom na obnovu srpske despotovine i vraćanje tvrđava Srbima. Među vraćenim
gradovima pored Golupca, Kruševca i Novog Brda, našao se i Žrnov. Posle smrti
Janoša Hunjadija i Đurđa Smederevca 1456. godine Osmanlije ponovo kreću na Srbiju
i 1458. godine zauzimaju Žrnov u pokušaju da osvoje Beograd, što im ne polazi za
rukom. Posle toga Hodi paša proširuje tvrđavu dodatnim bedemom i suvim šancem
stvorivši od Žrnova tvrđavu za uznemiravanje Beograda koji se nalazio u mađarskim
rukama. Od ove uloge tvrđave odnosno imena Havala, što znači smetnja, koji su mu
Osmanlije nadenule cela planina je dobila ime Avala. Mađari su 1515. godine
pokušali da zauzmu Žrnov uz pomoć artiljerije, ali se taj njihov pokušaj okončao
potpunim porazom i gubitkom teške artiljerije. Sa padom Beograda 1521. godine
Žrnov počinje da gubi svoj strateški značaj.

Ne zna se do kada se tačno u Žrnovu nalazila vojna posada, ali se pretpostavlja
da je tvrđava napuštena u XVIII veku od kada je prepuštena zubu vremena. Dosta
dobro očuvani ostaci grada su 1934. godine dignuti u vazduh da bi se na vrhu
Avale podigao spomenik vojnicima poginulim u Prvom svetskom ratu. Kompleks
spomenika Neznanom Junaku podignut je po nacrtima najvećeg vajara kraljevine
Jugoslavije Ivana Meštrovića.

Vikipedija

Izgled Žrnova

Žrnov se sastoji od:

Gornjeg grada, koji predstavlja srpsku tvrđavu sa malim osmanlijskim proširenjem
(1442.)
Donjeg grada, koji sačinjava bedem koji prati oblik padine i nadovezuje se na Mali
grad oko koga se nalazi suvi šanac (posle 1458.)

Mali grad ima osnovu izduženog pravilnog petougla koji se prostire pravcem
severozapad-jugoistok koji odgovara položaju današnjeg spomenika Neznanom Junaku.
Ceo severozapadni bedem zapravo predstavlja jaka utvrđena kula, oblika nepravilnog
polukruga, koja je zapravo glavni štit, pošto je okrenuta niz greben ka najlakšem
prilazu utvrđenju, koji odgovara današnjem stepeništu koje spaja stub sa barjakom
sa samim spomenikom. Od te jake kule se bedemi polako šire ka vrhu na kome se
nalaze dve polukružne kule jedna naspram druge. Odatle se bedemi polako sužavaju
do ravnog jugoistočnog dela bedema, na čijoj se sredini nalazi polukružna kula,
dok se u južnom temenu petougla nalazi četvrtasta kula-kapija.
Bedem koji opasuje i formira Donji grad počinje od jake kule na jugozapad i pravi
polukrug ka jugu da bi se potom dodatno izdužio ka jugoistoku prateći padinu,
posle čega se okreće i gotovo pravolinijski ide na severozapad dok se ne spoji
sa bedemom Malog grada. Oko cele tvrđave se nalazi suvi šanac koji po obliku
prati spoljnu liniju bedema. Ulazna kapija u tvrđavu smeštena je na
najjugozapadnijoj tački bedema odnosno na sredini polukružnog dela.

Vikipedija

Razvoj Žrnova

Najstariji deo Žrnova predstavlja Mali grad bez dve kule na jugoistočnom bedemu.
Podignut je srednjovekovnoj Srbiji, ali se ne može bliže odrediti doba njegove
gradnje.
Hodi paša 1442. godine ojačava istočni bedem od polukružne kule do jugoistočnog
bedema, dodavši polukružnu kulu na sred jugoistočnog bedema i četvrtastu
kula-kapiju na južnom kraju bedema.
Poslednju fazu izgradnje Žrnova predstavlja dodavanje bedema i kopanje suvog
šanca oko celog grada koje se odigralo posle 1458. godine.

Žrnov danas

Vidljivih ostataka Žrnova danas nema. Ceo prostor nekadašnje tvrđave je posle
dizanja u vazduh zaravnjen i zabetoniran i na njemu se danas nalazi sam spomenik
Neznanom Junaku. Podatke o izgledu tvrđave danas su dostupni u vidu zapisa starih
hroničara (Đ. Bošković), radova Aleksandra Deroka i nekoliko fotografija koje se
nalaze u Narodnom muzeju u Beogradu.

Viipedija