Tema: Banjski turizam - Banje Srbije

Ribarska banja



Ribarska BanjaPoložaj:
210 km južno od Beograda

Indikacije:
Stanja posle koštanih preloma, stanja posle operacije na kostima, kontrakture zglobova, deformacije kičmenog stuba, posttraumatska i postoperativna pareza, pareze nerava, hemiplegije, hemipareze

Prirodni lekoviti faktori:
U Ribarskoj Banji postoje 6 izvora mineralne vode, temperature od 38 do 42°C, a zbog gustih šuma i čistog vazduha ima karakteristike klimatskog mesta

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
Okolina banje je bogata spomenicima kulture iz raznih perioda istorije. Organizuju se izleti do Niša i Kruševca, gradova sa bogatim istorijskim nasledem. Tu su i manastiri Ljubostinja, Veluće, Kalenić itd

Smeštaj:
Specijalna bolnica "Ribarska Banja"

Ribarska banja



Ribarska BanjaPoložaj:
210 km južno od Beograda

Indikacije:
Stanja posle koštanih preloma, stanja posle operacije na kostima, kontrakture zglobova, deformacije kičmenog stuba, posttraumatska i postoperativna pareza, pareze nerava, hemiplegije, hemipareze

Prirodni lekoviti faktori:
U Ribarskoj Banji postoje 6 izvora mineralne vode, temperature od 38 do 42°C, a zbog gustih šuma i čistog vazduha ima karakteristike klimatskog mesta

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
Okolina banje je bogata spomenicima kulture iz raznih perioda istorije. Organizuju se izleti do Niša i Kruševca, gradova sa bogatim istorijskim nasledem. Tu su i manastiri Ljubostinja, Veluće, Kalenić itd

Smeštaj:
Specijalna bolnica "Ribarska Banja"



Mineralni izvori

Topli izvori Ribarske Banje izbijaju duž uporednickog raseda u podnožju brda Samar. Banja ima šest sumporovitih izvora, a glavni i najtopliji (41,5°C) se nalazi pored toplog kupatila. Osim ovog postoji još nekoliko izvora, čija se voda, temperature 28° do 38,7°C, pumpama crpe u rezervoar, pa iz njega razvodi u kupatilo. Svi izvori daju oko 170 litara vode u minutu. Kraj puta za Samar nalaze se dva izvora temperature vode 37,8°C, koja otiče u poseban, stari re*zervoar, a koristi se za kade. Toplo kupatilo ima jedan veliki bazen, dva manja bazena i više kada. Voda hladnog izvora je sprovedena do česme kod kupatila. U klisuri, prema hladnom izvoru, izbija mlaka sumporovita voda (28,1°C). Termomineralne vode Ribarske Banje su sumporovite homeoterme, slabo alkalne i salinične vode. Voda hladnog izvora, koja se koristi samo za piće, jedina je akratopega u Jugoslaviji. Topla voda omogućuje kupanje bez rashladjivanja ili zagrevanja mineralne vode, jer joj je temperatura slična toploti čovečijeg tela.

Hemijska analiza voda Ribarske Banje obavljena je prvi put 1834. go*dine u Beču. Bistra sumporovita voda sadrži najviše natrijum sulfata , natrijum silikata, natrijum karbonata, kao i magnezijum karbonata, sumpornu i hlornu kiselinu, malo gvoždja i aluminijuma.

Lečenje se obavlja kupanjem i pijenjem vode, hladnom vodom ispiraju se grlo, nos i oči. Termalno-mineralna voda leči reumatizam mišića i zglobova, paralizu, ženske bolesti, zatim hroničnt katar organa za disanje (bronhitis), oboljenja želuca i creva, jetre i bubrega, kožne bolesti (ekceme), dijabetes, povišeni krvni pritisak, gojaznost i dr. Kontraindicirana je za sva grozničava stanja, nekumpezirane srčane mane, otvorenu tuberkulozu, krvarenja, skle*rozu, trudnoću i jaču iscrpljenost.


Rekreacija i izletišta

Pored uobičajenig usluga rekreacije, Ribarska banja se odlikuje bogatim kulturnim životom. „Kulturno leto" u Ribarskoj banji, privlači znatnu pažnju o čemu govori činjenica da ovaj program prati preko 3000 gledalaca. Na otvorenoj i zatvorenoj pozornici gostuju kulturno umetnička društava iz svih delova Srbije i inostranstva, ali i pozorišne trupe kako profesionalnih tako i amaterskih pozorišta, organizuju se književni susreti i večeri, koncerti estradne i etno muzike.

Posebna turistička atrakciju predstavlja organizovana poseta manastirima "Sv. Roman" i "Pokrov Presvete Bogorodice" u čunisu, nedaleko od Ribarske Banje.

Za zaljubljenike u lov i prirodu ogranizuju se hajke na vukove i lisice, lov u otvorenim i zatvorenim lovištima na krupnu i sitnu divljač (jelen, divlja svinja, zec, fazan) kao i sakupljanje lekovitog bilja, šumskih plodova i pečuraka.

Vrnjačka banja


Položaj:
200 km južno od Beograda

Indikacije:
Lečenje šećerne bolesti, čira želuca i dvanaestopalačnog creva, stanje posle operacije na želucu i crevima, funkcionalna oboljenja organa za varenje, hronična oboljenja pankreasa, bolesti žučne kese i žučnih puteva, oboljenja jetre, oboljenja bubrega i mokraćnih puteva, hronična ginekološka oboljenja i sterilitet, hronična reumatska i koštano-zglobna oboljenja

Prirodni lekoviti faktori:
Mineralne vode Vrnjačke Banje spadaju u dve kategorije: topla mineralna voda (36,5°C ) spada u red alkalnih ugljeno-kiselih homeotermi; hladne mineralne vode (14°C, 17°C, 25°C) pripadaju grupi alkalnih zemno-alkalnih akrotopega

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
U blizini ove banje se nalaze mnogobrojni spomenici kulture: manastiri Studenica, Žiča, Gradac, Šudevi Stupovi, Sopoćani, Ljubostinja, Kalenić, Veluće, zatim utvrdenja Maglić, Ras, Brvenik itd. Banja je poznata po mnogobrojnim kulturnim priredbama u okviru Vrnjačkog kulturnog leta

Prirodne lepote u okolini:
Vrnjačka Banja ima veoma lepo uredjen park, pogodan za šetnje i odmor, a u neposrednoj blizini je planina Goč koja je pogodna za lov i izlete. Na ovoj planini postoji i ski staza

Smeštaj:
- Specijalna bolnica "Merkur"
- Hotel "Orion"
- Hotel "Breza"(***)
- Hotel "Breza"(***)
- Hotel "Beli Izvor" na Goču
- Hotel "Fontana"(**)
- Hotel "Promenada"
- Odmaralište "Poštanski dom"
- Hotel "Slatina"(*)
- Hotel "Slavija"(**)
- Hotel "Vila Snežnik"(**)
- Hotel "Zvezda" (***)
- Hotel "Železničar"(*)
- Vila "Aleksandar"
- Apartmansko naselje "Jezero"
- Pansion "Vuk"


Položaj i priroda

Vrnjačka Banja nalazi se u Vrnjačkoj kotlinici doline Zapadne Morave i severnom podnožju planine Goč (1.147 m), nadmorskoj visini 210-300 m.

Tipično je banjsko naselje, sa uglavnom, kompaktnom urbanom celinom, ali i zgradama u slobodnom prostoru. Ovo čuveno Iečilište je utonulo u šume podnožja Goča i zelenilo lepo uredjenog banjskog parka. Pošto se nalazi u središtu Srbije, lako je pristupačna iz svih pravaca i dobro povezana sa Beogradom, Nišom, Novim Sadom, Kragujevcom, Valjevom ili Zaječarom. Lečilište je udaljeno oko 3 km od zapadnomoravskih saobraćajnica - asfaltnog puta i uporedničke pruge normalnog koloseka Stalać-Cačak (priključak na barsku prugu i veze sa moravskim i ibarskim saobraćajnicama).

Lečilište u kotlinici i dolini okruženo je brežuljcima i planinom, a otvoreno prema Zapadnoj Moravi. Ima umereno-kontinentalno podneblje, sa uticajem subplaninske mikroklime susednog Goča. Podneblje Banje je prijatno, bez naglih temperaturnih promena i jačih vetrova, vrućina i magli.



Mineralni izvori

U Vrnjačkoj Banji postoje topli i hladni izvori mineralne vode. Ter*malni izvori se nalaze uz banjsko kupatilo, a uzvodno u dolini Vrnjačke reke su mineralni izvori hladne vode - "Snežnik", pored korita reke, i "Slatina" u presedlini Terapiji (nisko razvode izmedju dolina Vrnjačke reke i Lipovačkog potoka) pod Čajkinim brdom. Topli mineralni izvori su kaptirani u više ma*hova. "Snežnik" je pronadjen 1916. godine i do 1922. bio je primitivno kapti*ran. Rekaptažom, njegov kapacitet je povećan na litar vode u sekundu. Bu*šenja u Terapiji počela su 1934, a tri godine kasnije kaptiran je taj izvor hladne mineralne vode.

Mineralne vode Vrnjačke Banje analizirane su više puta, počev od 1874. godine. Topla voda "Glavnog izvora" (sonda II i V) sadrži najviše natrijuma. Mineralna voda temperature 35,6°C sadrži u kilgoramu 0,6014 gr natrijuma, 0,0890 gr kalcijuma, 0,0754 gr kalijurna, 0,0572 gr magnezijuma, zatim malo litijuma, stroncijuma, barijuma, mangana, nikla, cinka, bakra i olova od katjona; od anjona najviše ima hidrokarbonata (2,2420 gr) i hlora (0,0341 gr), a malo sulfata, broma i joda. Od koloidalno rastvorenih oksida ima silicijum dioksida, gvozda i aluminijum oksida, a najmanje titanovog oksida. Ukupna sadržina minerala u kilogramu vode iznosi 3,2070 grama. Ova ugljeno-kisela voda je karbonatno-alkalna i zemno-alkalna homeoterma sa malom radioaktivnošću.Vode „Snežnika" i "Slatine" spadaju u hladne, alkalne, zemno-alkalne i ugljeno-kisele vode. U kilogramu vode "Snežnika" ima najviše natrijuma (0,4728 gr), kalcijuma (0,1432 gr), magnezijuma (0,0862 gr) i kalijurna (0,0627 gr), a od anjona hidrokarbonata (2,1740 gr) i hlora (0,0272 gr) - ukupno 3,0530 grama minerala. Glavna kaptaža zahvata vodu na kontaktu filita i serpentina u dubini izmedju 216 i 220 m. U vodi "Slatine" ima i gvozda. Tem*peratura hladne mineralne vode iznosi 14,1°C ("Slatina"), odnosno 17°C ("Snežnik"). Kapacitet ovih izvora je oko 170.000 litara za 24 časa. Njihova voda se upotrebljava samo za piće.Topla voda je najstariji i najpoznatiji izvor mineralne vode, koji je sudeći po slučajnim arheološkim nalazima, bila poznata još u praistoriji, a potom korišćena i u rimskom periodu od I do IV veka naše ere. Po predanju i turci su koristili ove vode, a njihovim odlaskom iz ovih krajeva lekoviti izvori su zatrpani, jer im je turski kulum i zulum dojadio. Otkriće mineralne vode u novije vreme vezuje se za izlečenje bolesnog konja vrnjačkog paroha Hadži Jeftimija Popovića. Prvu hemijsku analizu uradio je baron Herder 1835. godine, a osnivanjem "Osnovatelnog fundatorskog društva kiselo vruće vode u Vrnjcima" počinju nove kaptaže. Godine 1883. podiže se Kursalon, a 1892. prvo zidano kupatilo, a posle kaptaža 1924. paviljon sa centralnim izvorom i Termomineralno kupatilo. Za dobijanje nove količine vode od 1932-37. godine pristupljeno je dubinskim bušenjima. Nova biveta podignuta je 1975. godine. Voda spada u grupu alkalnih ugljenokiselih homeotermi. Temperatura joj je 36,5°C.Sa leve strane Vrnjačke reke, u udolini izmedju "Snežnika" i "Slatine", pored malog jezera, 1978. godine otkrivena je termomineralna voda "Jezero". Na izvorištu je postavljena česma, a nastavku radova pristupilo se 1985. godine kada je desetak metara od prve, napravljena nova bušotina. Voda se jedno vreme koristila na česmi u drvenom zastakljenom paviljonu, a potom je 1989. godine, na samom bazenu, pored jezera, podignuta nova moderna biveta. Voda spada u grupu alkalnih-zemnoalkalnih ugljenokiselih hipotermi. Temperatura joj je 27°C.Temperatura tople bikarbonatne ugljeno-kisele vode kreće se izmedju 35,6° i 36,5°C, te se po osobinama i načinu upotrebe uporedjuje sa poznatim mineralnim vodama francuskog Višija i nemačkog Nojhajma (kupke u ugljeno-kiseloj toploj vodi). Tople vode ovakvog sastava su retke u Evropi. Topla voda se koristi za piće i kupanje. Kapacitet toplih izvora iznosi oko 8,1 lit/sek. Količina ugljene kiseline u toploj vodi Vrnjačke Banje i Višija je ista, a vrnjačke hladne mineralne vode imaju je više. U toploj vodi Višija ima sulfata, kojeg nema u vrnjačkoj toploj vodi, dok je sadržaj ustalih sastojaka skoro podjednak.


Lečenje u Vrnjačkoj Banji se obavlja pijenjem tople i hladne mineralne vode, kupanjem u toploj vodi, inhaliranjem i ispiranjem toplom vodom (nosa, grla, očiju, ušiju, rana itd.). U Banji se leče bolesti organa za varenje - jetre, creva (hepatitis, gastritis), žučni i mokraćni putevi, katari, oboljenja bubrega, krvnih sudova, bolesti metabolizma, kardiovaskularna oboljenja, kožne bolesti, čirevi, ženski genitalni organi i dr. Vrnjačke mine*ralne vode su kontraindicirane za tuberkulozu, akutne i infektivne bolesti, apsces jetre, ulkuse koji krvare, teže srčane mane, nervne bolesti i dr.

Bogutovačka banja

Bogutovačka banjaPoložaj:
180 km južno od Beograda, 23 km jugozapadno od Kraljeva

Indikacije:
Zglobni i vanzglobni reumatizam, posledice povreda hirurških intervencija na lokomotornom aparatu, povrede perifernog i centralnog nervnog sistema, periferne vaskulopatije, hronične profesionalne bolesti i trovanja teškim metalima, hronične neuralgije, polineuropatije, distrofičke promene, ginekološka oboljenja sa sterilitetom, neurovegetativne distonije.

Prirodni lekoviti faktori:
Dva izvora lekovite mineralne vode, temperature od 24 do 27°C. Bogata je radioaktivnim elementima, sumpor vodonikom, silicijumovom kiselinom itd.

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
- Manastir Studenica (12. vek) - 40 km,

- Manastir Žiča (13. vek) - 18 km,
- Tvrdjava Maglić (14. vek) - 10 km

Smeštaj:
Hotel "Mineral" (**)


Istorija

Nepoznato je od kada se koriste lekovite vode Bogutovačke Banje. Lo*kalnom stanovništvu su odavno poznate, pa se pretpostavlja da je uz srednjovekovni Bogutovački grad, kod mineralnih izvora postojalo termalno naselje i kupatilo. Iako je mineralna voda Banje proučena još tridesetih godina pro*šlog veka, lečilište je sve do 1965. godine bilo skoro neizgradjeno i neuredjeno.

Od 1952. godine uprava Mataruške Banje započela je savremeno uredji*vanje Bogutovačke Banje. Podignuto je Novo kupatilo sa bazenom i četiri tuš kabine, tri montažna paviljona sa 36 soba i stotinu ležaja i jedna zgrada od deset soba sa 20 ležaja. U medjuvremenu je više privatnih kuća osposobljeno za smeštaj banjskih gostiju (oko 500 ležaja), a preduzeća iz Kra*ljeva i Raške podigla su malo naselje kamp kućica sa 30 ležaja. Lečilište sada raspolaže sa više od hiljadu postelja, što je ipak nedovoljno. Najmladji banjski objekat, otvoren 1974, je komforni depandans "Mineral", koji ima kupatilo sa mi*neralnom vodom, sobe, sale, terasu. Pored depandansa I ("Mineral"), sa 50 ležaja, postoje depandans II ("Cvet") i paviljon III, kao i hotelski restoran. Lečiliste sve više liči na balneološko naselje. Seoce prerasta u savremeno lečilište, sa cvetnim parkom i stazama.



Mineralni izvori

Teren oko Bogutovačke Banje izgradjen je od serpentina, krečnjaka, I magmatskih stena. Kontakti izmedju stena su tektonski, a termalni izvori izbi*jaju na mestu ukrštanja ibarskog i lopatničkog raseda.

Banja ima tri izvora. Dva starija, kapaciteta oko 10 litara u sekundi leže jedan nad drugim, pri čemu je gornji snažniji. Oni izbijaju iz pukotina i daju mineralnu vodu temperature 24,7°C. Treći, najmladji izvor kaptiran je 1958. godine.

Bogutovačka mineralna voda je jedna medju prvim proučenim u Srbiji, analizirana je 1835. godine. Ubraja se u slabo sumporovite vode. U litru mineralne vode najviše ima natrijuma, magnezijuma i kalcijuma, zatim hidrokarbonata, sulfata i hlora, kao i rastvorenih oksida silicijuma, gvoždja, aluminijuma i dr.

Voda Bogutovačke Banje koristi se za kupanje, ali je bolesnici i piju. Ne zagreva se, pa je kupanje u njoj u početku neugodno (zbog hladnoće). Bo*lesnicima sa manom srca, temperatura ove mineralne vode više odgovara od kupanja u toplijoj vodi susedne Mataruške Banje. Bogutovačka mineralna voda leči funkcionalna oboljenja nervnog sistema, odnosno nervne bolesti, neuralgije, , neurasteniju i psihoneurozu (nesanicu, glavobolju), vegetativne neuroze, zapaljenje živaca, kao i neka srčana obo*ljenja (nervoza srca), povišeni krvni pritisak, rekonvalescentna stanja i dr. Zahvaljujući prisustvu radijuma, leči i neka kožna oboljenja (ekceme).




Rekreacija i izletišta

Bogutovačka banja, kao jedna od banja sa nedovoljno iskorišćenim mogućnostima koje pruža, ne nudi velike prilike koje se tiču zabave i razonode. Udaljena od saobraćajnica, idealno je mesto za one koji žele da se odmore, šetaju obližnjim, šumama i proplancima, ali i onima koji žele da posete srpske srednjevekovne manastire: Žiču, Studenicu ili Ljubostinju.

Mataruška banja


Položaj:
160 km južno od Beograda

Indikacije:
Degenerativna reumatska oboljenja, zapaljenska reumatska oboljenja u smirenoj kliničkoj i laboratorijskoj fazi, stanja posle korektivnih operativnih zahvata na lokomotornom aparatu, hronična ginekološka oboljenja i posledicni sterilitet, primarna i sekundarna oboljenja perifernih erterija, pareze i paralize perifernog motornog neurona, kožna oboljenja

Prirodni lekoviti faktori:
Mataruška Banja ima izvore mineralne vode temperature od 42°C do 51°C sa dosta sumpora (25 mg/l)

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
Banja je okružena bogatim kulturno-istorijskim nasledjem, manastiri: Žiča (13. vek), Studenica (12. vek), Ljubostinja (14.vek), srednjevekovni grad Maglić (14. vek). Banja ima mogućnost organizovanja kongresnog turizma (seminari, savetovanja, simpozijumi)

Prirodne vrednosti u okolini:
Ova banja je okružena planinama Stolovi, Troglav i Čemerno koje se pogodne za izlete, lov i planinarenje

Smeštaj:
Zavod za specijalizovanu rehabilitaciju "AGENS"
Hotel Termal(***)



Istorija

Na mestu Mataruške Banje krajem XIX veka nalazili su se vrbaci i oranice. Samo dva-tri metra pod njima ležala je "smrdljiva, ali lekovita voda", koja je vekovima bila neiskorišćena. Naselja nije bilo, da bi se tek kopanjem bunara otkrila mineralna voda. Selo Mataruge je, naime, kilometar i po jugozapadno, a selo Žiča tri kilometra istočno od Mataruške Banje. Otuda je do otkrivanja lekovite vode došlo slučajno.

U proleće 1897. godine usled velike poplave Ibra, matica reke je razrovala najnižu terasu i zasekla izdan. Tako je otkrivena topla mineralna voda jedne od naših najmladjih i najposećenijih banja. Udubljenje nastalo pri po*plavi, godinu dana kasnije je prošireno i produbljeno, ogradjeno koljem i opleteno prućem. U takvom primitivnom bazenu kupali su se prvi posetioci. Posle kupanja upotrebljena voda je dolapom izbacivana da bi u bazen pritekla nova za novu grupu kupača. I prvi stanovi bili su improvizovani - poljske kolibe, venjaci, šatori. Godine 1900. osnovano je privatno društvo za korišćenje leko*vite vode Mataruške Banje. Kako je ono bilo bez potrebnih sredstava, konce*siju za eksploataciju mineralne vode Banje dobilo je 1907. godine akcionarsko društvo "Mataruška Banja". Staro kupatilo je vremenom proširivano dozidjivanjem prostorija i izgradnjom bazena, posebno za bolesnike sa ranama i za spravljanje sumporovitog blata. U najvećem odeljenju nalazilo se deset be*tonskih kada. Dvadesetih godina prošlog veka, termalni izvori kapaciteta oko 130 litara u minutu su snabdevali pet primitivno izgradjenih bazena i zgradu sa kadama. U to vreme podignuto je nekoliko vila i hotela i uredjene su parkovske i šumske površine.

Godine 1924. iskopan je novi bunar, koji je sa starim bunarom snabdevao lečilište termalnom vodom sve do 1948. godine.


Poslednju fazu u izgradnji Mataruške Banje predstavlja posleratno raz*doblje. Potrebe za termalnom vodom bivale su sve veće, jer je poseta stalno rasla. Sondiranjem bunara br. 3 i 4 raspoloživa količina lekovite vode je po*većana na 11 litara u sekundu. Ratom oštećeni objekti bili su popravljeni i modernije uredjeni. Banja je već 1949. godine dobila novi regulacioni plan izgradnje. 1951. otvoreno je prvo "Zimsko kupatilo" sa 13 kada, koje je omo*gućilo rad i tokom zime. Hotel "Žica" dobio je 1953. godine drugi sprat, a njegov restoran je proširen. Centar za medicinsku rehabilitaciju je renoviran 1961, a dve godine kasnije vila "Braća Maričić" adaptirana je za reumatološko-ginekološki stacionar "Invalidski dom". Banja je dobila centralno grejanje, a vodovod i kanalizacija su prošireni. Hotel "Ziča" sa susednim vilama raspolagao je već 1974. godine sa 420 ležaja, što je sa 850 postelja u privatnom smeštaju činilo smeštajni kapacitet od 1.270 ležaja. Ovim objektima i kapacitetima se priključuje banjski hotel "Termal" B kategorije. Šestospratna moderno oblikovana i luk*suzno opremljena zgrada ima 195 ležaja, pet apartmana, (107 soba), bazen za kupanje i kupatila sa toplom i mineralnom vodom. "Termal" je podignut po*red Ibra, kod simbola Banje - visećeg mosta nad rekom. Hotel "Ziča" je re*noviran 1977. (nova fasada, 97 ležaja, 400 mesta u restoranu).

U Mataruškoj Banji postoje Zavod za specijalnu rehabilitaciju "AGENS"i Stacio*nar za ambulantno lečenje reumatičnih i ginekoloških oboljenja u okviru banjske poliklinike (370 ležaja u hotelu).




Mineralni izvori

Mataruška Banja ima najjaču sumporovitu vodu u Srbiji. Ona dolazi sa dubine veće od hiljadu metara, penje se uz rased do površinskog rastre*sitog sloja i u njemu razliva, obrazujući neku vrstu podzemnog jezera sumporovite vode. Juvenilna voda se u površinskom delu mesa sa izdanskom vodom, te joj je temperatura različita. Zaključak je da mineralna voda Mataruške Ba*nje potiče iz termalne izdani površine oko 10.000 kvadratnih metara, pri čemu lekovita voda leži u plitkom površinskom sloju zemlje (u dubini samo dva-tri metra), ali nigde ne izbija sama na površinu. Stoga je u izdani iskopano ne*koliko bunara i izvršena kaptaža mineralne vode. U balneoterapiji najviše se koristi topla voda bunara 2 i bunara 4. Temperatura mineralne vode u prvom je 39°-40°C, a u drugom 38°-39°C. Bunar br. 1 više se ne koristi, a voda bunara br. 3 se redje upotrebljava. Izdašnost vode bunara i sondi dostiže 27 litara u sekundu, a količina vode je skoro nepromenljiva tokom ćele godine.

Glavni sastojci vode Mataruške Banje su sumpor-vodonik i natrijum bikarbonat. Otuda mineralna voda ovog prirodnog lečilišta spada u sumporovite alkalno-kisele slabije hiperterme, sa slabijim odlikama murijatične vode.

Mineralna voda Banje je veoma lekovita. Hemijski sastav svih sumporovitih voda je sličan i pored njihovih tem*peraturnih razlika. Najvažniji sastojak mineralne vode je sumpor-vodonik čiji je nedostatak u organizmu uzrok raznih bolesti, naročito hronične reume, oboljenja kože, vena i arterija, poremećaja žučne funkcije, anemije, raznih ginekoloških oboljenja i dr. U Mataruškoj Banji se leci: reumatizam zglobova, išijas, oboljenje kičme (okoštavanje zglobova), tuberkulozno oboljenje zglobo*va, rahitis, posledice dečije paralize, hronično zapaljenje vena, šuljevi, ekcemi, trovanje olovom, zatim zapaljenje materice, strelinost i si. Mataruška voda je kontraindicirana za zarazna oboljenja, srčane mane, tuberkulozu pluća, krva*renja, grozničava stanja, jače nervoze i slično.

Terapijski efekat lekovite vode najbolje se ostvaruje kupanjem u toploj sumporovitoj vodi, pijenjem sumporovite vode (sa pumpe, temperature 28°C), vaginalnim ispiranjem i blatnim oblogama. Sumporno blato se veštački sprav*lja i dobrog je kvaliteta. Odsek za hidroterapiju raspolaže bazenom mi*neralne vode, habardovim kadama i kadicama za lokalne kupke, a Centar za medicinsku rehabilitaciju ima odeljenja za fizioterapiju (medicinsku gim*nastiku), za elektroterapiju i radnu terapiju.


Mataruška Banja ima više kupatila. U "Staro kupatilo" sa bazenom za 40 osoba i devet kada dotiče mineralna voda iz bunara br. 3, a koriste ga reumatičari sa srčanom manom. "Novo kupatilo" (39 kada) vodom se napaja iz bunara br. 2, a po potrebi i iz bunara br. 4. Njegovu vodu temperature 40,5°C koriste reumatičari sa zdravim srcem. "Zimsko kupatilo" radi od 1951, a ima manji bazen i kade za kupanje paralizovanih bolesnika. Ono je povezano sa "Invalidskim domom", te se koristi i zimi. Tokom leta ovo kupatilo (sa vilom i restoranom) koriste samo invalidi.

Jošanička banja



Položaj:
220 km južno od Beograda, u podnozju planine Kopaonik

Indikacije:
Traumatološka oboljenja, reumatska oboljenja, oboljenja mišića, lumbago išijas, ginekološke bolesti, gastritis, ekcem, psorijaza.

Prirodni lekoviti faktori:
Jošanička Banja ima 5 izvora mineralne vode temperature od 36°C do 77°C.

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
Iz banje se mogu organizovati izleti do manastira Studenica, Stari Ras, Sopoćani i Šurdevi Stupovi. U neposrednoj blizini Jošaničke Banje se nalazi nacionalni park i planinski centar Kopaonik.

Smeštaj:
- Pansion Jošanica



Istorija

Lekovitu vodu Jošaničke banje prvi su koristili Turci u XIV veku, iako se za nju i ranije znalo, rimskih tragova nema. Vruća voda je najpre bila upotrebljavana u higijenske svrhe, a kasnije za letenje. Turci su izgra*dili primitivno, takozvano Staro kupatilo, koje su u XVIII veku preuredili i proširili. Novo kupatilo je podignuto 1935. godine, kada je i lečilište donekle i uredjeno.

Promet gosti*ju je skoro isključivo vezan za terapeutska svojstva njenih termo-mineralnih izvora. Poseta je manja nego u Lukovskoj Banji, koja je saobraćajno slabije povezana, uz to i sa nižom temperaturom lekovite vode. Skoro sva poseta Jo*šaničke banje vezana je za leto.




Mineralni izvori

Iz pukotina u Banji izbija pet izvora sa obiljem vrele vode, koja je samo delom kaptirana. Glavni izvor se nalazi uz obod najnižeg platoa na levoj strani Jošaničke reke i daje u sekundu sedam litara vode temperature 78,5°C. Ostali izvori su niži, različitog su kapaciteta i njihova voda otiče u reku. Tempera*tura joj je izmedju 36 i 75°C. Uz levu obalu reke, oko kilometar i po nizvodno od kupatila, nalaze se slabiji izvori termalno-mineralne vode temperature 36,6°C i sa većom količinom sumpor-vodonika. Kapacitet četiri najjača izvora iznosi 650 litara u minutu.

Prema analizi iz 1955. godine vrela mineralna voda Banje sadrži najviše natrijuma, kalijuma i kalcijuma od katjona, a od anjona hidro-karbonata, sulfata i hlora. Ova akratoterma spada u sumporovite hiperterme.

Koristi se samo za kupanje u Starom kupatilu sa jednim bazenom i No*vom kupatilu sa tri bazena i četiri kade. Voda Jošaničke banje leči reumatična zapaljenja zglobova, posledice povreda kostiju i otoke, zatim oboljenja mišića, odnosno lumbago i išijas, neuralgije, ženske bolesti, ekceme i dr. Zbog visoke temperature voda se rashladjuje za kupanje. Pre rata, pored dva bazena, u ovom lečilištu je postojalo blatno kupatilo.

Ovčar banja


Ovčar BanjaPoložaj:
150 km jugozapadno od Beograda

Indikacije:
Reumatska oboljenja, degenerativni reumatizam, spondiloze, artroze, posledice preloma kostiju, nervna oboljenja

Prirodni lekoviti faktori:
Termalna voda temperature 36-38°C, pH=7, tvrdoce 8,7 mgE/1 i mineralizacije 0,66 mg/l

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
Na ovom prostoru nalazi se jedinstvena kulturno-istorijska celina sa devet manastira iz XIV i XV veka

Prirodne vrednosti u okolini:
Ovčarsko-kablarska klisura je jedna od najlepših klisura u Srbiji koju odlikuje izvanredna pejzažna raznolikost i bogatstvo raznovrsne flore i faune. Okružena je pitomim planinama Ovčar i Kablar. Na reci Zapadnoj Moravi izgradena su i dva veštačka jezera pogodna za sportove na vodi i ribolov

Smeštaj:
- Hotel "Kablar"
- Hotel "Dom"(**)



Istorija

Ovčar banja je poznata još iz vremena turske vladavine ovim prostorima, o kojoj je svojevremeno pisao i slavni turski putopisac Evlija Čelebija.



Mineralni izvori

Termalni izvori ove Banje izbijaju iz krečnjaka, a predisponirani su rasedom, kojim je usmeren i deo je klisure. Temperatura lekovite vode iznosi 35° do 37,5°C. Ova i homeoterma je po sastavu slabo sumporovito-jodna voda, u kojoj ima od katjona najviše kalcijuma, magnezijuma , natrijuma i kalijuma a od anjona bikarbonata i hlorida. Od koloidalnih rastvora u mi*neralnoj vodi su zastupljeni silicijum-dioksid, aluminijum i gvožde oksid, a ima i slobodnog sumpor-vodonika, slobodne ugljene kiseline, malo litijuma, stroncijuma, cezijuma. Ra*dioaktivnost vode je neznatna. Mineralna voda Ovčar Banje koristi se za lečenje reumatičnih, nervnih i kožnih oboljenja i posledica povreda. Lečenje se obavlja kupanjem i oblogama. Lečilište ima kupatilo sa toplom mineralnom vodom u dva zatvorena bazena i više kada, olimpijski plivački bazen, sopstvenu lekarsku službu, ugostiteljske i turističke objekte.

Gornja Trepča

Položaj:
150 km južno od Beograda

Indikacije:
Reumatske bolesti, neuropsihijatrijske bolesti (multipla sklerpza, stanja posle preležanog mijelitisa i encefalomijelitisa, adhezivni spiralni arahnitis, postreumatske mijelopatije, cerebralna paraliza, mono i polineuritisi, neuroze, neurastenije distonije depresivna stanja), bolesti gastrointestinalnog trakta, oboljenja perifernih krvnih sudova

Prirodni lekoviti faktori:
Blago radioaktivne termomineralne vode ove banje imaju aktivna biološka dejstva na čovečiji organizam

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
U neposrednoj blizini ove banje je manastir Vujan i Crkva Sv. Bogorodice, antičko groblje i bogata etnografska baština

Prirodne vrednosti u okolini:
Lečilište Gornja Trepča se nalazi u mirnom, tihom, klimatski povoljnim i prirodno lepom ambijentu. Klimatski uslovi ove banje deluju umirujuće i okrepljujuče za čovečiji organizam. U blizini je i atraktivno lovište bogato sitnom i pernatom divljači

Sportsko-rekreativni sadržaji:
Na desetak kilometara od banje se nalazi poznata ergela, koja organizuje i školu jahanja

Smeštaj:
- Prirodno lečilište "Gornja Trepča"
- Garni hotel "Fontana" (**)
- Pansion "Zdravljak"



Istorija

Gornja Trepča datira iz srednjeg veka, ako se uzdamo u podatke iz narodnih predanja. Krajem XIX veka Dr Jovan Cvijić, boraveći u ovom kraju zabeležio je pripovedanja najstarijih ljudi u Gornjoj Trepči, koji navode da je u banji za vreme turske vladavine u njoj postojalo sedam kuća i mala crkva. O istoriji sela govori i karta Srbije koju je izradio nemac Langer 1718. godine.

Prema legendi, srpskog vojnika, vraćajući se sa Kosovskog boja put je naneo u Gornju Trepču i gde je on ostavio bolesnog konja, koji se nije mogao više kretati, da ugine pored izvora, na kome se danas nalazi Banja. Legenda kaže, da je vojnik nastavio put pešice. Konj, ostavljen kraj izvora, se valjao po barama i blatu i pio vodu. Posle nekoliko dana kaludjeri obližnjeg manastira Vujna začudiše se kada čuše rzanje i videše zdravog konja. Odmah im bi jasno da mu je pomogla voda u klisuri Besnog potoka, koga tada nazvaše Banja, i počeše da je koriste, da je piju i kupaju se u njoj. Vremenom se proneo glas o lekovitoj vodi, koja je dobila ime Svetinja. Kaludjeri su podigli dve zgrade brvnare da u njima borave i leče se oboleli od kostobolje i srdobolje.

Banja je dobila naziv po istoimenom selu, u čijoj se neposrednoj blizini nalaze termomineralni izvori. Na njenim izvorima, po legendama, tražili su okrepljenje učesnici kosovskog boja, zatim vojnici prvog i drugog srpskog ustanka, izmedju ostalih i legendarni junaci tog doba, proslavljene vojvode Jovan Kursula i Lazar Mutap.

Sledeća pisana zabeleška je od Radomira Ilića, koji prilikom antropogeografskih proučavanja ljubićkih sela 1898. godine piše, pored ostalog, o toplim izvorima u Gornjoj Trepči da leče od rana i reumatizma.



Dr M. Nikolić i dr A.Zege iznose 1904. godine da voda Gornje Trepče leči reumu.

Podaci o ovoj baji mogu se pročitati i u listu "Čačanski glas" iz 1934. godine, koji ukazuje na lekovita svojstva banje: "U našoj zemlji ima dosta banja i mineralnih izvora, ali retka je banja kao što je Trepčanska, koja je zbog svoje lekovitosti nazvata svetom i čudotvornom banjom. Hiljade posetilaca spasili su se u njoj reume, išijasa, živčanih i drugih bolesti, a naročito kostobolje i ženskih bolesti, jer zbog svog radioaktivnog dejstva Banja je nenadmašna. Ona nema neko osobito uredjenje, ali pošto je na padinama Vujna i ogradjena šumom, pravi je duševni odmor za sve umorne..."

Institut za medicinsku hidrologiju i klimatologiju iz Beograda izvršio je hemijsku analizu vode 1957. godine i konstatovao da je voda lekovita i da pruža povoljne mogućnosti za lečenje reumatskih i ginekoloških bolesti.

Početkom 1970. godine Balneološki institut iz Beograda posle fizičko-hemijskih analiza termomineralne vode uvrstio je Gornju Trepču u red prirodnih lečilišta, a početkom 1977. godine, banja je zvanično postala prirodno lečilište, a ostala je anonimna praktično, sve do otkrića radioaktivnosti njene vode.



Mineralni izvori

Gornjotrepčanska Banja je tek početkom 1977. godine zvanlčno postala prirodno lečilište. Medjutim, ona nije nova banja, iako nema tradiciju naših starih prirodnih lečilišta. Posećivana je u prošlom veku i izmedju dva svetska rata. Koristili su je još srpski ustanici prošlog stoleća. Po predanju u njoj su vidjali rane poznati junaci Jovan Kursula i Lazar Mutap, pa je banjski izvor lekovite vode nazvan "Svetinja", a Besni potok Banja. U jednoj belešci iz 1898. godine piše: "Iako je ova banja neuredjena, preko celog leta je pose*ćuju bolesnici iz Gruže, takovskog i Ijubičkog sreza i u njoj se leče od reu*matizma i rana". Šest izvora sumporovite i zemno-alkalne vode i dva bazena u banji kod Gornje Trepče navodi i M. Leko 1922. godine. Banja je, pak, ostala anonimna sve do otkrića radioaktivnosti njene vode.

Analiza mineralne vode donela je preokret u valorizaciji lečilišta. Konstatovana je njena radioaktivnost, kao i prisustvo veoma retkog minerala cezijuma.

Banja je u poslednjoj deceniji postala stecište mnogobrojnih bolesnika, kako onih za čiju je bolest indicirana, tako i onih sa nedefinisanom dijagno*zom oboljenja. Iako lečilište u početku nije imalo ni najosnovnije banjske objekte, bolesni su uporno posečivali Banju, jer je utvrdjeno da njena radio*aktivna voda i blato leče razne bolesti, a prvenstveno zapaljenski, degerativni i ekstraartikulami reumatizam. Oblaganjem mineralnog blata uspešno se leči išijas i lumbago. Dobri rezultati su postignuti i u rehabilitaciji hroničnih reumimatičara, uz sinhronizovanu upotrebu lekova i primenu fizikalne i druge terapije, Ustanovljeno je da se u ovoj Banji mogu lečiti cerebralna paraliza, multipleks skleroza, neke nervne bolesti i čir želuca.

Gornjotrepčanska Banja koristi dva kaptirana izvora vode temperature 30 i 30,5°C sa kapacitetom od 15,5 odnosno 2,5 l/sec. Takodje postoji česma vode temperature 28°C (0,4 l/sec).

Fizičko-hemijska analiza mineralne vode ukazuje na najveće prisustvo magnezijuma i kalcijuma, natrijuma i kalijuma, odnosno hidrokarbonata, sulfata i hlora, dok su od koloidalno rastvorenih oksida zastupljeni silicijum-dioksid, gvozda i aluminljum-oksid. U hidrokarbonatnoj i zemnoalkalnoj slabo sumporovitoj vodi, koja izbija sa dubine od 20 i 45 m, zastupljeno je mnoštvo minerala: barijum, srebro, mangan, olovo, bakar, hrom, nikl, dalje cezijurn, rubidijum, stroncijum, nobijum, kobalt, vanadijum, titan, uran, radon, radijum. Cezijurm je u vodama Srbije prvi put otkriven u Gornjotrepčanskoj Banji. U peloidu ima daleko više litijuma, stroncijuma i rubidijuma (značajnih u lečenju nervnih i reumatičnih obo*ljenja), nego u termalnoj vodi.

Lekovita voda i blato Gornjotrepčanske Banje privlače sve veći broj bolesnika kako domaćih tako i stranih.

Banja Vrujci

Položaj:
92 km jugozapadno od Beograda

Indikacije:
Reumatizam, ginekološka oboljenja, malokrvnost, kamen u bubregu i mokraćnim putevima, kožna oboljenja, brže zarastanje rana, oboljenja očiju

Prirodni lekoviti faktori:
U Banji Vrujci se nalazi 6 izvora mineralne vode (26°C do 27°C) i lekovito blato

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
U blizini Banje su manastiri Bogovodja, u selu Struganik, nadomak banje je rodna kuća Živojina Mišića, u Mionici se nalazi Crkva Sv. Vaznesenja iz 19. veka, Kameni most Živojina Mišića...

Prirodne lepote okoline:
Banja Vrujci se nalazi u podnožju planina Suvobor, Maljen i Valjevskih planina sa živopisnim pejzažima i šumama raznovrsnog sastava. U okolini Banje nalaze se seoska domaćinstva opremljena za prihvat gostiju. Reke Toplica, Kolubara i Lepenica su pogodne za bavljenje sportskim ribolovom

Sportsko-rekreativni sadržaji:
Otvoreni i zatvoreni bazeni, teretane, sauna...

Smeštaj:
- Hotel "Vrujci"(***)
- Apartmansko naselje "Mamido"



Istorija

Tragovi materijalne kulture i narodnog predanja ukazuju da je prostor oko vrujačkih izvora od davnina bio naseljen. Iztihperioda datira postojanje vrujačke "divlje" banje, koja je trajala sve do 1935. godine, kada Ń˜e Banja pretvoreŠ½Š° u lečilište i kada je počela da se izgradjuje.

Po predanje kaže da je u Banji nekada bio dvor junaka Toplice Milana, pobratima Miloša Obilića. Milan se, kako kaže narod, upravo i prozvao Toplica - po reci koja teče kroz Banju. Lekovitost voda otkrile su pre svega seljanke, koje su dugo stajale bose u reci potapajući ćeten i konoplje, te su im rane na nogama posle toga brže zarastale, a reumatične i druge bolesti iščezavale.

Kaže se da mnogobrojni srpski ratnici, za vreme I svetskog rata, a naročito posle Kolubarske bitke, vidali svoje rane i druge bolesti kupajući se u reci.

Prvo kupatilo u banji, "Živojin Mišić" podignuto je na samim izvorima tople vode, u periodu od 1935. do 1938. godine i imalo je dva bazena (za muškarce i za žene) veličine 5 x 4 metra, dubine 0.9 metra. I danas se može videti betonska ploča koja je uzidana na spoljašnjoj strani kupatila: "Opštinsko narodno kupatilo Vojvoda Mišić podigoše gradjani izginulim i pomrlim ratnicima, od 1912. do 1919. godine za uspomenu, 1938. godine."





U 1953. godini uz svaki bazen je dozidana po jedna svlačionica. Svaki bazen je mogao istovremeno da primi po po 15 bolesnika. U ovom kupatilu se i sada kupaju bolesnici sa banjskom listom po uputu lekara zdravstvene stanice.

Banja se od I svetskog rata do danas iz neuredjene "seljačke banje" razvila u moderni sportsko rekreativni centar.



Mineralni izvori

Vrujci imaju termalne izvore sumporovite i slabo redioaktivne vode, kao i lekovito blato. Izvorište lekovite vode BanjeVrujciima pet glavnih i nekoliko sporednih vrela spojenih otokama. Lekovita voda izbija iz mulja i rastresitog nanosa naprostoruod približno 200 metara dužine i oko 60 metara širine.

Zemlja je bušena, a glavna bušotina je tik pored uredjenog kupališta. Temperatura vodejeuproseku 26°C. Odatle se voda razvodi u sve banjske objekte. Na izlaznom delu bušotine, vodakroz postavljenecevisamoizlivom ističe, sa oko 60 litara u sekundi.

U neposrednoj blizini glavne bušotine nalazi se i plića bušotina, dubine 16 metara. Njena vodaje nekada bila sprovedenaučesmu sa tri lule, prečnika 3 cm, odakle je voda slobodnoisticala. Banjski posetioci su ovu vodu pili da bi lečili želudacikamen u bubregu, kao i zalečenje očnih oboljenja. Stara česma je zamenjena i voda je sprovedena u novu veliku česmu. Deo izvorišta je kanalisan i odvodi vodu u reku Toplicu. Kanali prolaze kroz objekte banjskogkompleksa, i posetiocičestoprovode vreme u njima.

U kupatilu "Vojvoda Mišić", sa dna bazena, muškog i ženskog, termalna voda prirodno ističe snažnim mlazom, stalno puneći bazene. Tokom sezone, voda se u bazenu prirodnim putem na svaka dva sata menja.

Pored voda, u Banji se javljaju i vode koje iznose iz dubine najfiniji mulj, bogat mineralnim i radioaktivnim materijamaipolažu ga u blizini izvora i duž reke Toplice koja protiče kroz banju. Tako se hiljadama godina natapa tle i stvarajunaslagelekovitog blata. Lekovito blato sadrži i po nekoliko hiljada puta veće koncentracije elemenata i jedinjenja nego štoih sadržilekovita voda. Pre urbanizacije kompleksa, oko lekovitog izvora i rečnog korita, bila su najveća blatišta, a danas su najznačajnije naslage lekovitog blata u blizini druge vodenice niz reku Toplicu, kao i u koritu same reke. Lekovito blatosepravi i na veštački način od donete zemlje sa lekovitog blatišta, u posebnim aparatima. Blatom se oblaže telo ili neki delovi. Upotrebljava se u više ili manje razudjenom stanju, i u vidu kupki. Redje se upotrebljava mazanjem po koži, sa istovremenim sunčanjem, što je prvobitna narodna metoda. Meštani su uglavnom pobornici ove narodne metode, i tela prošarana lekovitim blatom su svojevrsni osobeni znak Banje Vrujci. Savremena medicina je razvila bolje iuspešnijemetode. Lekovito blato se u centrima za rehabilitaciju meša i zagreva do 60°C, a potom se, u zavisnosti odoboljenja ipacijenta, temperatura prilagodjava za toplo, indiferentno ili hladno blato. Blato se stavlja na oboleli deo tela uvidu oblogana 20 do 45 minuta, posle čega se ispira toplom vodom.

Institut za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Srbije iz Beograda, dao je 6. novembra 1987. - posle analize termalne vode iz kupatila "Vojvoda Mišić" - orijentaciono mišljenje o terapijskoj vrednosti kupanja kao dopunskom sredstvu lečenja kod sledećih oboljenja:

neurastenija,
neurotična anksioznost lakšeg stepena,
opsesivno-kompulsivni poremećaji lakšeg stepena,
hipohondrije,
psihosomatske neuroze,
profesionalne neuroze i hipertenzije prvog stepena (bez komplikacije na organima).

Institut za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju proučio je i termalnu vodu iz glavne bušotine i dao mišljenje o njenoj terapijskoj vrednosti za lečenje kupanjem u kadama, kao dopunsko sredstvo lečenja u sklopu medicinske rehabilitacije, uz dogrevanje do temperature od 34-37°C kod sledećih bolesti:

bolesti lokomotornog aparata,
zapaljenski reumatizam (reumatoidni, Behterevljeva bolest - početni stadijum),
degenerativni reumatizam (artroze, spondiloze),
ekstraartikularni reumatizam (fibroziti, mioziti, panikuliti, tendeniti),
kao i za hronična ginekološka oboljenja (adneksiti, adneksoparametri i sterilitet - vaginalno orošavanje),

a ukoliko se koristi pijenjem onda pomaže kao sredstvo za pomoć u lečenju:

oboljenja mokraćnih puteva i bubrega:
ikrolitijaze (pesak u mokraćnim putevima) kao i stanja posle hirurškog odstranjivanja kamena.

Odeljenje za balneoklimatologiju u Institutu za fiziologiju Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, na osnovu analize vode glavne bušotine, dalo je 9. maja 1994. godine mišljenje da se može koristiti kao dopunsko sredstvo u lečenju kupanjem:

svih stanja zglobnog i vanzglobnog reumatizma izvan faze egzacerbacije,
stanja rehabilitacije posttraumatskih i posthirurških stanja lokomotornog aparata,
rehabilitacije sportista kod povreda koje iziskuju produženi rehabilitacioni period,
hroničnih ginekoloških oboljenja,
različitih oboljenja praćenih neurastenijom, anksioznošću ili lakšim oblicima psihosomatske, odnosno profesionalne neuroze,

dok ukoliko se koristi pijenjem može poslužiti kao dopunsko terapijsko sredstvo, u lečenju:

urinarnih infekcija,
bubrežne kalkuloze i kalkuloze mokraćnih puteva,
kao i hroničnih oboljenja želuca i dvanaestopalačnog creva.

Bukovička Banja

Bukovička BanjaPoložaj:
76 km juzno od Beograda, u centru Arandjelovca

Indikacije:
Periferne vaskulopatije, bolesti metabolizma, hronične profesionalne bolesti i trovanja teškim metalima, hronične neuralgije, polineuropatije, distrofičke promene.

Prirodni lekoviti faktori:
Više mineralnih izvora temperature od 12 do 28°C. Hladni izvori spadaju u grupu alkalnih ugljeno-kiselih hipotermi. Lekovita glina se koristi hladna.

Kulturno-istorijski spomenici u okolini:
Karadjordjev grad u Topoli,mauzolej kralja Petra I na Oplencu, Orašac (mesto podizanja Prvog srpskog ustanka), manastiri Blagoveštenje, Voljavča i Nikolje itd. Poznata je i Medjunarodna kulturna manifestacija "Mermer i zvuci".

Smeštaj:

- Specijalna bolnica "Bukovička Banja"
- Hotel "Šumadija"

- Hotel "Staro zdanje"
- Hotel "Izvor" je u rekonstrukciji





Istorija

O davnašnjoj nastanjenosti područja Arandelovačke Banje svedoči susedna pećina Risovača, jedna od najznačajnijih paleolitskih stanica u Srbiji, kao i ostaci mladjeg praistorijskog naselja starčevačke epohe i tragovi staro-srpskog naselja. No, iako bukuljsko područje ima dugu naseobinsku tradiciju. Arandjelovac je mladje naselje. On se razvija tek od 1837. godine, umesto ranijeg sela Vrbice (1735. godine 50 domaćinstava). Arandjelovac je izduženo drumsko naselje, čiji se najveći deo nalazi na platou izvorišta Kubršnice. Varošica je 1872. »imala 210 poreskih glava«, 1961. - 9.837, a 1971. godine 15.356 stanovnika, dok prema popisu iz 2002. godine taj broj je iznosio 48.129. Grad se u posleratnom periodu populaciono brzo uvećavao zahvaljujući razvitku industrije.

Arandjelovačka Banja se nalazi u prostranom i prelepo uredjenom parku. Zbog dobre pristupačnosti, ugodne mikroklime i ukusne mineralne vode, Banja je istovremeno lečilište i klimatsko-turističko izletište.. Prvi put se pominje za vreme vladavine kneza Miloša, kada su otkriveni mineralni izvori i započeli radovi na uredjivanju zemljišta i stvaranju banjskog lečilišta.

Prvi izvor je otkriven slučajno, pri poseti kneza Miloša Obrenovića selu Vrbici, nedaleko od puta Beograd-Kragujevac. Tom prilikom u selu se održavala svetkovina (slavio se Sv. Arhandjel). Seljaci su zamolili kneza da im podigne crkvu, koja je po svecu dobila naziv, a po njoj je Vrbica kasnije nazvana Arandjelovac. Kako je u kneževoj pratnji bio jedan lekar, seljaci su ga odveli do obližnje šume, gde se nalazila "gvozdena voda". Lekar je ustanovio da je ta žuta voda u bari lekovita i savetuje je knezu da tu podigne lečilište. Knez za dva srebrna pištolja otkupljuje šumu sa izvorom od porodice Jestratijević i odredjuje mesto gde će se sagraditi "Staro zdanje".


Prvi banjski objekti bili su jedna zgrada sa šest soba i "ugodna meana". Prvi bolesnici koji su se lečili u Banji stanovali su u kolibama. Kupatilo "TaIpara" (daščara) bilo je bez krova i sa bazenom hladne kisele vode, koji je bio izdubljen u zemljištu na izvoru i obložen talpama (daskama, pa po tome I objekat dobija ime). Prvi bazen je podignut 1846. godine, a nakon preuredjenja i proširenja 1901. godine, postaje žensko kupatilo. Godine 1850., Banja je dobija nadzornika. Šest godina kasnije uredjen je park. Sredinom prošlog veka podignuto je nekoliko drvenih objekata, tako je "Šupa za prost narod" izgradjena 1885. godine, a dve godine kasnije (za vreme vladavine kneza Mihajla) toplo kupatilo »čulara«. U njemu je mineralna voda (15oC) zagrevana djuladima koja su usijavana u furuni, pa ubacivana u vodu. To staro kupatilo je imalo 14 kabina sa 20 drvenih kada. Ono je porušeno dvadesetih godina našeg veka.

Izvor "Knjaz Miloš" bio je primitivno uredjen sve do 1903. godine, kada je kaptiran.

Parno kupatilo je uredjeno 1870. godine. Ono je imalo u sredini kvadratni bazen obložen kamenim pločama i 24 kade.

Banja se brzo pročula zbog lekovitosti. U mineralnoj vodi se kupalo, ali se više pila. Sedamdesetih godina XIX veka Arandjelovačka banja je bila kako najcenjenije banjsko lečilište u Srbiji, tako I najposećenije. Već tada je imala »Banjski dom« ("Staro zdanje"), koja je bila najimpozantnija zgrada u unutrašnjosti Srbije XIX veka, zatim Knežev paviljon, lep park, ogradjene lekovite izvore, kupatilo, mehanu i dr. Lečilište je postalo još privlačnije kada je 1887. godine podignuto "Novo zdanje" i povećan broj ležaja. Početkom ovog veka (1907. godine) dobila je hidrotermalni paviljon od betona nad izvorom "Knjaz Miloš", čija je izdašnost povećana na 8.500 litara za 24 časa. Izvor "Knjaz Mihajlo" je davao 6.000 litara, što je omogućilo obimnije flaširanje stone mineralne vode, započeto 1863. godine. Korito Kubršnice je regulisano 1907. i samo te godine zasadjeno je oko 1 500 četinara, a pred kursalonom stotinu velikih šimšira. Tada je Banja imala bazar i strelište, jezero i ribnjak, kuglanu i igralište kroketa.


U staroj Jugoslaviji sve do 1933. godine lečilište je stagniralo čemu je uzrok disperzija mineralnih voda i snažan razvitak drugih banjskih lečilišta, naročito onih sa homeo i hipertermalnom vodom. Planski i intenzivnije izgradjivanje Banje počelo je od 1933. godine, te se ovo razdoblje smatra prelomnim u formiranju savremene blaneo-urbane funkcije i fizionomije Bukovičke Banje. Tada su temeljno preuredjeni park, "Staro zdanje" i "Novo zdanje" i obavljeni radovi da bi se obezbedila veća količina lekovite vode. Kada je dve godine kasnije bušenjem do 136 m dubine otkriven nov izvor tople mineralne vode, izgradjeno je novo kupatilo i otvoren bazen sa mineralnom vodom. Tri godine docnije dovršen je hotel "Šumadija" i pušteni su u rad zatvoreno i otvoreno kupatilo.

U toku drugog svetskog rata Banja je oštećena. Drveće je posečeno, aleje u parku uništene, a inventar hotela i vila opljačkani. Otuda se u posleratnom periodu moralo poći od obnove oštećenog i nabavke uništenog i nestalog, a potom je nastavljeno sa uredjivanjem Banje. Na izvoru "čulara" u parku sazidana je biveta. Restaurisano »Staro zdanje« dobilo je centralno grejanje i moderan nameštaj (hotel A kategorije sa 140 ležaja), a hotel "Šumadija" je 1964. godine uredjen kao banjski stacionar. Na izvoru "Knjaz Miloš" obnovljeni su hidrotehnički radovi. Izgradjen je olimpijski bazen sa mineralnom vodom.



Mineralni izvori

Mineralni izvori Arandjelovačke Banje izbijaju u rasednoj zoni na severnoj strani Bukulje. Pored četiri izvora hladne mineralne vode temperature 13-14OC, postoji i hipotermalni izvor sa temperaturom vode od 25,7OC. Vode izvora se razlikuju po temperaturi, količini ugljene kiseline i koncentraciji mineralnih sastojaka. Voda je natrijum karbonatna i kalcijum hidrokarbo-natna, gvoždjevita i ugljeno-kisela. U mineralnim vodama ove Banje najviše ima bikarbonata, zatim natrijuma, kalcijuma. silicijuma, kalijuma, pa magnezijuma, litijuma, hlora, gvozda, aluminijuma, stroncijuma, barijuma, mangana, olova, bakra, antimona, broma i joda.

Pronalaskom hipotermalnog Izvora 1930. godine proširen je broj bolesti koje se leče u Arandelovačkoj Banji. Indikacije vode za piće su: bolesti hepatobilijarnog trakta, oboljenja digestivnog trakta, bolesti metabolizma, hronična oboljenja disajnih organa (bronhitis), srca i krvnih sudova, organa za varenje (gastriti, hepatiti, holecistiti), mokraćnih puteva, anemična i limfatična stanja, dijabetes, alergija, profesionalna trovanja i dr. Lečenje se obavlja kako pićem mineralne vode, tako i kupanjem u toploj vodi hipotermalnog izvora, čija kaptaža omogućuje obnavljanje vode stalnim proticajem kroz bazen.
Bukovička banja - Specijalna bolnica


Hladna mineralna voda ArandjelovaČke Banje spada po hemijskom sastavu u alkalne kiseljake, naše najbolje kisele vode, ukusne stone vode. Mineralna voda "Knjaz Miloš" se odavno flašira (od 1863.) i prodaje žirom zemlje i u inostranstvu. Ona je stekla visoka medjunarodna priznanja i to je najukusnija stona mineralna voda u Srbiji.