Tema: Nacionalni Parkovi i Parkovi prirode Srbije

Nacionalni Parkovi i Parkovi prirode Srbije

sta zaštićenih prirodnih dobara Srbije uključuje 5 Nacionalnih Parkova, 10 Parkova prirode, 14 Predela izuzetnih odlika, 72 Prirodnih Rezervata i Specijalnih Rezervata Prirode, 287 Spomenika Prirode itd...
Priroda je fenomenalna i očuvanje divljine je od najvišeg značaja za opstanak naše civilizacije ! Setnja do prekrasnog vidikovca, veslanje duz mirne reke, porodični piknik na jezeru ili slicne aktivnosti najbolje osvežavaju duh. Jedan od osnovnih stavova PANACOMPa je uverenje da je drugi svet izvestan, ostvariv mirom, znanjem i ljubavlju, suživotom sa prirodom i njenim dubokim poštovanjem na nivou čovečanstva. Mi volimo prirodu i odgovorno se ponašamo prema njoj - skupovi i ideje u prirodnoj divljini, inspirativn planiranje i upravljanje, obuke i izvestaji istrazivanja divljine !
Zbog toga svi PANACOMP programi obuhvataju prirodne sadržaje, pružajući gostima blagodeti netaknute prirode kao jedan od osnovnih podsticaja.....



Gornje Podunavlje

Deliblatska peščara

Đavolja Varoš

Nacionalni Park Đerdap

Nacionalni Park Fruška Gora

Kamena Gora

Nacionalni Park Kopaonik

Jelašnička klisura

Ovčarsko-kablarska klisura

Sićevačka klisura

Sopotnica

Nacionalni Park Tara

Nacionalni Park Šara

Specijalni Rezervat Prirode Uvac

Specijalni Rezervat Prirode Zasavica

Gornje Podunavlje Specijalni rezervat prirode

U severozapadnim delovima Bačke, uz levu obalu Dunava, graničeći se sa Hrvatskom i Mađarskom, prostire se retko očuvan prirodni kompleks plavnog područja, nepravilnog i izduženog oblika, kao autentično svedočanstvo izvorne prirode - Specijalni rezervat prirode Gornje Podunavlje. Duž susedne, hrvatske obale Dunava prostire se Park prirode "Kopački rit", dok se na sever, Specijalni Rezervat prirode Gornje Podunavlje graniči sa Nacionalnim parkom Drava i sa njima čini jednu od najvećih močvarnih celina Evrope. Specijalni rezervat prirode Gornje Podunavlje obuhvata dva velika rita - Monoštorski i Apatinski, koji zajedno čine područje od 19 605 ha šuma, livada, bara i močvara, uključujući i samu reku Dunav i njene meandre. U Specijalnom Rezervatu prirode Gornje Podunavlje je prisutna 51 vrsta sisara, 248 vrsta ptica, 50 vrsta riba, 11 vrsta vodozemaca, 9 vrsta gmizavaca, ogroman broj beskičmenjaka, od kojih se izdvaja fauna leptira sa preko 60 vrsta dnevnih leptira, te više od 1000 biljnih vrsta... Među najznačajnijim retkim vrstama faune ovog prirodnog područja su najzastupljeniji orao belorepan, crna roda, smeđa patka, divlja mačka, vidra, evropski jazavac, kao i najveća populacija jelena u Srbiji. Sa mnoštvom rukavaca, bara i kanala, bogatim biljnim i životinjskim svetom, područje Gornjeg Podunavlja je idealno za upražnjavanje mnogobrojnih rekreativnih i turističkih aktivnosti.

U neposrednoj blizini Rezervata Gornje Podunavlje, na njegovom obodu, nalazi se sedam sela, Bački Breg, Bezdan, Bački Monoštor ili Sonta i druga, sa upečatljivim kulturnim identitetom i turistički vrednim folklorom, koji uz prirodne blagodeti doprinose nezaboravnim doživljajima, istovremeno obezbeđujući jedinstveno zanimljive turističke usluge - smeštaj i ishranu.

Deliblatska peščara

Deliblatska Peščara je Specijalni Rezervat Prirode koji se prostire u južnom Banatu, između Dunava i zapadnih padina Karpata, na površini od 33.610 ha. Deliblatska Peščara je geo-morfološka pojava eolskog porekla, izuzetne lepote i višestrukog naučnog značaja, nastala tokom ledenog doba od moćnih naslaga eolskog silikatno-karbonatnog peska. Deliblatska Peščara je diluvijalnog porekla i predstavlja najveću peščaru Evrope. Deliblatska Peščara je najveća oaza peska, stepe, sume i močvarne vegetacije u Panonskoj niziji. Deliblatska peščara, širok i jedinstveni prirodni fenomen u Evropi, uglavnom karakterišu elipsoidne peščane mase dužine i do 15 km. Pojedinačne peščane dine dostižu dužinu do 750 metara i visinu do 60 metara!

Nevezani pesak Deliblatske peščare je nekada bio izuzetan problem, jer se pod dejstvom košave razvejavao širokim prostorima Panonske nizije. Plansko pošumljavanje od vremena Marije Terezije je doprinelo bogatoj vegetaciji koja je povezala mase živog peska. Deliblatska peščara je duga 35km, a široka od 9 do 12 km. U njenim granicama se nalaze 2 stroga rezervata, 16 rezervata genetskog fonda i 6 spomenika prirode. Po poreklu Deliblatska peščara je jedinstvena u Panonskoj niziji, a njen karakterističan dinski reljef ne sreće se, tako izražen, nigde u ovom delu Evrope. Zbog svojih specifičnosti nazvana je „Evropska Sahara". Stanište je velikog broja biljnih i životinjskih vrsta, posebno ptica i plemenite divljači: jelena i srne, a poznata je i po tome što u njoj već vekovima živi banatski vuk. Jedinstvenost područja Deliblatske peščare privlači ljubitelje prirode, eko-istraživače, ribolovce i lovce.Parkovski uređeno uzvišenje najlepšeg i najpitomijeg dela specijalnog prirodnog rezervata je vazdušna banja Devojački Bunar. Danas je Deliblatska peščara zaštićena kao specijalni prirodni rezervat. Zahvaljujući posebnim prirodnim i klimatskim uslovima, iako na nadmorskoj visini od svega 200 metara, klima Deliblatske Peščare je slična planinskoj. Deliblatska peščara je retko naseljena, sa svega par sela koja se nalaze na obodu Parka Prirode. Područje Deliblatske peščare je na preliminarnom spisku Svetskog nasleđa pod zaštitom UNESCO.

Đavolja Varoš

Đavolja Varoš je jedinstveno prirodni dobro i izuzetan fenomen Srbije, u središnom delu jugo-istočne Srbije. Đavolja Varoš je smeštena na padinama planine Radan, 310 km od Beograda, 75 km od Niša. Đavolju Varoš i geografski region južne Srbije karakterišu izuzetno lepa i očuvana priroda i njeni neverovatni oblici, koji zapravo čine zemljane piramide Đavolje Varoši. Na području Đavolje Varoši, površine 4300 m2, nalazi se više od 200 piramidalnih stubova visine 2 do 15 metara, širine 4-6 metara u osnovi i 1-2 metra širine na vrhu. Đavolja Varoš je jedinstveni prirodni fenomen koji je po svojoj nesvakidašnjosti i čudnom izgledu dobio i ime, a zapravo je rezultat konstantnih erozivnih procesa koji formiraju kape na vrhu stubova, dok je ostali deo koji okružuje zemljani stub - izložen stalnom ispiranju.

Stubovi i piramide od crvenice formiraju razne interesantne oblike Đavolje Varoši. To su čudno oblikovane forme krošnji drveća, uvrnute vetrom, pod čijim uticajem hujanje vazduha proizvodi jezovite zvuke, kojih se lokalno stanovništvo plaši. U okolini Đavolje Varoši se nalaze dva izvora po čijoj crvenoj vodi ljudi ovo mesto nazivaju "Đavolje vode", kao i ostaci dve crkve, koje svojom istorijom "raspaljuju" maštu meštana i posetilaca. Spektar običaja i očuvane tradicije u Đavoljoj Varoši i regionu, prisno su vezani za ovaj prirodni fenomen koji privlači sve više radoznalih posetilaca iz Srbije i sveta. Đavolja Varoš je kao jedinstveno prirodno dobro Srbije zvanično nominovano za jedno od svetskih čuda prirode. Đavolja Varoš se nalazi na potencijalnoj UNESCO listi vrednosti kao prirodna znamenitost pod kriterijumom VII.

Nacionalni Park Đerdap

Nacionalni park Đerdap se nalazi na desnoj obali Dunava, od Golubačke tvrđave do antičkog utvrđenja Diana, u dužini od 100 km. Nacionalni park Đerdap je dobio ime po Đerdapskoj klisuri, najlepšoj i najupečatljivijoj klisuri na celom toku Dunava. Đerdap ili Gvozdena kapija obuhvata podrucje obala Dunava od Golupca (rimske tvrdave Cuppae) do usce reke Timok (rimski Timacus) sa neposrednim zaledem.Đerdapska klisura je najveća klisura probojnica u Evropi i sastoji se od četri klisure i tri kotline, koje su raspoređene sledećim redom: Golubačka klisura, Ljupkovska kotlina, klisura Gospođin vir, Donjomilanovačka kotlina, klisura Veliki i Mali kazan, Oršavska kotlina i Sipska klisura. Najlepša klisure Đerdapa su Mali i Veliki kazan, gde se Dunav sužava na svega 140 metara i dostiže dubinu od 90 metara, tako da je njegovo dno ispod nivoa Crnog Mora za oko 30 metara.

Upoznajmo Gvozdenu Kapiju Dunava koja netaknutom prirodom Nacionalnog Parka "Đerdapa", površine preko 63.608 hektara i zaštićenom zonom 93.968 hektara, raskošno bogatom izvanrednim primercima flore i faune osnažuje um, dok istraživanje najvećeg prirodnog i arheološkog muzeja u Evropi obnavlja duh, noseći Dunavom daleko sve brige, smirujućim zvucima dunavskih vetrova. Zahvaljujući svom jedinstvenom geografskom položaju na "vratima Evrope", Gvozdena Kapija je imala značajnu ulogu tokom preistorije u nastanku i razvoju najstarijih civilizacija Evrope i Mediterana. Polazeći od Golupca, odličnog mesta za plovidbu, zahvaljujući širini reke Dunav i stalnim vetrovima koji ovde "caruju", nakon posete Golubačke tvrđave iz 14. veka, sa devet visokih kula, stiže se do najduže rečne klisure u Evropi. Oduševljava susret sa Gvozdenom Kapijom Dunava istraživanjem klisure veličanstvene lepote, duzine 96,5 km koju je stvorila priroda svojim spektakularnim delima, arheološkim nalazištima Lepenski Vir, Padina i Vlasac iz doba mezozoika, koji vraćaju vreme 10000 godina unatrag !

Pored četiri predivne klisure, dva kanjona izvanredne lepote, koji pružaju nesvakidašnji pogled sa strmih litica planinskih vrhova visine 800 metara iznad toka Dunava, u Nacionalnom Parku Đerdap su i tri prostrane rečne kotline i preko 1000 pećina i vrtača smeštenih u regionu na udaljenosti od oko 150 km. Ovde je izmerena najveca dubina reke Dunav /82 m/, sa sirinom svega 150 metara, a u Đerdapu je Dunav na mestu kod Golubačke tvrđave najširi - 7 km. Miroč je planina koja krije mnoge tajne, čuda prirode i raskošne vrednosti očuvane samo za ljubitelje prirode, ali i pravi raj za avanturiste, ribolovce i lovce. U Nacionalnom Parku Đerdap se sa lakoćom nalaze u dubinama Dunava veliki primerci smuđa i soma, u gustim šumama hrasta i zimzelenog rastinja visoka divljač poput jelena, srne, divljeg vepra, zeca, te u nedostupnim visinama kristalnog neba - orlovi ! U okviru zaštićenog područja Nacionalnog Parka Đerdap se nalazi najbrojnije stanište risa u Srbiji, koji je veoma redak u Evropi, gde je locirano preko 11000 biljaka, raznovrsnih životinja i gljiva. Sisari su u Nacionalnom Parku Đerdap zastupljeni sa oko 50 vrsta, uključujući prirodne retkosti i ugrožene vrste, kao što su ris (Lynx lynx), divlja mačka (Felix sylvestris), medved (Ursus arctos), vuk (Canis lupus), šakal (Canis aureus), vidra (Lutra lutra), veverica (Sciurus vulgaris), lisica (Vulpes vulpes), kuna (Martes foina), lasica (Martes martes), jazavac (Meles meles), divokoza (Rupicapra rupicapra), jelen (Cervus elaphus), srna (Capreolus capreolus) i druge.

Na čitavom toku Dunava kroz Srbiju, zahvaljujući specifičnom strateškom položaju, smešteni su arheološki lokaliteti od izuzetnog značaja iz praistorijskog doba i perioda Rimskog Limesa, kao i srednjovekovna utvrđenja, od kojih je teško odabrati omiljeno. Stoga, dobrodošli na Đerdap, radi doživljaja herojski odvažnih rimskih careva Trajana ili Tiberijasa ili bilo kog od mnogobrojnih velikana ovog podrucja !
Uspomene sa ispiranja zlata u zlatonosnoj reci Pek ili istraživanja Rajkove Pećine, duge 2.304 metara, kao i "mistični magični ritual", ostaju u dugom sećanju. Ovi trenuci su "pojačani" jedinstvenim tradicionalnim specijalitetima kraja, serviranim u očuvanom prirodnom ambijentu ili nesvakidašnjoj toplini rustičnog seoskog domaćinstva "kao iz mašte", što je doživljaj iznad svakog očekivanja !

Nacionalni Park Fruška Gora

Fruška Gora je oniži planinski masiv u panonskom bazenu, koji se prostire u dužini od oko 80 km između reka Dunava i Save. Fruška Gora se pruža neposredno uz desnu obalu Dunava, u pravcu zapad-istok, od Ljube i Šarengrada na zapadu do Starog Slankamena na istoku. Fruška Gora je nekadašnje ostrvo Panonskog mora, latinskog imena Alma Mons. Frušku Goru krasi puno vidikovaca i zelenih čistina ka planinskom podnožju, a najviši vrh Crveni čot je visok 539 metara. Pored manjih i većih naselja, sa mnoštvom voćnjaka i vinograda, Fruška Gora u svojim pojedinim delovima krije i pravu divljinu guste šume, naseljene jelenima, srndaćima i divljim svinjama, kao i niskom divljači. Najstarije šume Fruske gore su pod najvišim stepenom zaštite - na podrucju "Javorova gudura" i "Papratski do", kao i brojne prirodne retkosti.

Nacionalni park Fruška Gora je predeo izuzetnih prirodnih odlika i kulturno-istorijskih znamenitosti. Nacionalni Park Fruška Gora zauzima površinu od 25.000 ha i predstavlja pravu riznicu flore i faune. Zbog svog geografskog položaja u Nacionalnom Parku Fruška Gora rastu i orhideje i četinari i obitava raznovrstan životinjski svet : od srna i zečeva do divljih svinja i orlova. Na padinama Fruške Gore nalaze se listopadne šume, u kojima preovlađuju hrast, lipa, grab i drugo drveće. Na nižim planinskim stranama fruškogorske šume su pretežno iskrčene i tu su pašnjaci, vinogradi i voćnjaci i plodonosne bašte, koji daju ukusno povrće, sočno voće, prirodni med i kraljevski nektar – blagotvorni matični mleč..... Na aluvijalnim zemljištima nalaze se vrbove i topolove šume, kao i livade.

Na meliorisanim terenima Fruške gore se gaje biljke koje zahtevaju više vlage, kao što su šećerna repa, suncokret, kukuruz, povrće. Na slatinama, koje su najmanje plodne, prostiru se pašnjaci, a na nekim mestima su u Fruškoj gori stvoreni ribnjaci. Plodno zemljište, obilje vode - oko 200 izvora i umerena klima čine poznato fruškogorsko vinogorje. Plemenite vrste vinove loze daju kvalitetna sortna vina severnog tipa, od kojih se neka mogu uporediti s rajnskim, mozelskim i francuskim vinima. Najpoznatija vina Fruške gore su fruškogorski rizling, talijanski rizling, rajnski rizling, župljanka, traminac, buvije, frankovka, plemenka, silvanac zeleni, portogizer i specifični aromatizovani bermet. Blage padine, stoletne šume hrasta kitnjaka i belog graba, koje obuhvataju oko 90% Nacionalnog Parka Fruška Gora, čuveno vinogorje i stari manastiri privlače pažnju, kako izletnika, ljubitelja prirode, tako i naučnika.

U flori Fruške Gore zabeleženo je preko 1400 vrsta, od toga se izdvajaju vrste reliktnog i endemičnog karaktera /lovorasti jeremičak, gorocvet, niska perunika ili preko 20 vrsta iz porodice orhideja/. Prostor Fruške Gore pruža gostoprimstvo predstavnicima više od 200 vrsta ptica, kao što su orao krstač, patuljasti orao, detlić, siva senica i mnoge druge. U svetu životinja se na Fruškoj gori sreću retki sisari poput divlje mačke, jazavca, kune zlatice i mnoge vrste slepih miševa. Fruška Gora je vrlo interesantne geološke prošlosti, pa je u njenim sedimentima registrovana izuzetno raznolika fosilna fauna, sa najpoznatijim lokalitetima Čerevićki potok /164 pronađene fosilne vrste/ i usek kod Grgetega, sa 120 vrsta, što su jedinstveni slučajevi u Evropi. Na južnim padinama Fruške Gore postoji mnoštvo veštačkih jezera, izuzetne lepote, koja se uglavnom koriste u sportsko-rekreativne svrhe : Sot, Bruje, Moharač, Čalma, Vrnješ, Bešenovačko jezero, Međeš, Dobrodolsko, Pavlovačko, Hopovačko, Petkovičko, Ljukovo, Kapavica, Testera, Vranješ, Kameničko, Mutaljsko, Parloško.

Po obodu Nacionalnog Parka Fruška Gora smešteno je 17 pravoslavnih manastira izgrađenih krajem 15. i tokom 16. veka, doseljavanjem srpskog monaštva i stanovništva iz južnih krajeva zemlje u strahu od Turaka. Fruškogorsk manastirski kompleksi, većinom obnovljeni u 18. veku, čine jedinstvenu kulturno-istorijsku celinu srpske barokne umetnosti, čija je duhovna i edukativno-turistička uloga od izuzetnog značaja. U zapadnom delu Fruške Gore su sledeći pravoslavni manastiri : Privina Glava, Divša, Petkovica, KuveŽdin, šišatovac, dok se do ostalih "kutaka duhovnosti" stize veoma jednostavno, krećući se planinskim grebenom, odnosno regionalnim putevima dobrog kvaliteta. Tu goste željne duhovnog okrepljenja očekuju manastiri : Bešenovo, Mala i Velika Remeta, Jazak, Vrdnik-Ravanica, Beočin, Rakovac, Staro i Novo Hopovo, Grgeteg, Krušedol, kao i Sremski Karlovci - centar srpske duhovnosti, obrazovanja i kulture.

U okviru Informativnog centra Nacionalnog Park Fruška Gora, na Iriškom vencu radi vodička služba osposobljena da posetiocima pruži sve informacije o flori i fauni kroz različite prezentacije i predavanja. Izletišta su najpopularnija mesta na Fruškoj gori, a najznačajnija su: Čortanovačka šuma, Stražilovo, Partizanski put, Iriški venac, Hopovo, Glavica, Popovica, Zmajevac, Letenka, Hajdučki breg, Andrevlje, Testera, Ciganski logor, Ležimir, Rohalj baze i Lipovača. Na svim ovim izletištima Fruske Gore stvoreni su uslovi za jednodnevni boravak u šumi, šumskim proplancima i na livadama, te se izletnicima pruža mogućnost za aktivan i pasivan odmor. Pešačke staze su kružne i moguće je birati severnu i južnu rutu svake staze. Staze su prilagođene i za rekreativce i za sportiste, od nekoliko kilometara do 111 km (fruškogorski ultra maraton plus), sa visinskim razlikama od 300 do 500 metara. Novi Ekokamp „Fruška gora" se nalazi u neposrednoj blizini Sremskih Karlovaca, nedaleko od izletišta Stražilovo, 4 km od Dunava i regionalnog puta 22.1 – skretanje ka Sremskim Karlovcima, 75 km od Beograda i 16km od Novog Sada. Ekokamp je lociran na samom obodu NP „Fruška gora" i predstavlja prvi i jedini ekokamp u Srbiji, te i jedini eko kamping okviru područja nacionalnog parka u Srbiji.

Kamena Gora

Kamenu Goru, zahvaljujući mirisnim proplancima, predivnim gustim četinarskim šumama i obiljem pitkih ledenih izvora smatraju najlepšim selom u Prijepoljskoj opštini i verovatno jednim od najlepših mesta Srbije. Kamena Gora očara posetioca na prvi pogled i ostaje dugo u srcu ... Kamena Gora je selo sa oko 160 stanovnika, uzdignuto između Prijepolja, Pljevalja i Bijelog Polja, na prosečnoj nadmorskoj visini preko 1300 metara, odakle se pruža nezaboravni pogled /od koga staje dah/ na planinske masive Durmitora, Jadovnika, Zlatara, Golije, Zlatibora i dr.

Kamena Gora je poznata po višestoletnom boru - Svetiboru, za koga su vezane mnoge tajne i narodna predanja. Kamena Gora je okružena dubokom četinarskom šumom, sa mnoštvom izvora koji nikada ne presuše, te dugovečnim gorštacima, koji potvrđuju iskonsku životnu filosofiju sa radošću ponuđenu svakom gostu. Kamena Gora je jedinstveni prirodni rezervat, te je zahvaljujući svojim veličanstvenim specifičnostima, proglašena vazdušnom banjom sredinom prošlog veka. Na Kamenog Gori postoji 6 dobro obelezenih planinarskih staza, ukupne duzine oko 89 km, kroz guste sume i livade, ukrasene brojnim pitnik izvorima. Setnje Kamenom Gorom omogucava izuzetno opustanje i odmor, kao i jedinstveno okrepljenje duha i tela.

Kamena Gora je udaljena od Prijepolja 20 km asfaltnim putem. Za sportiste, ljubitelje prirode, avanturiste i rekreativce je Kamena Gora pravi raj, jer se ovde nalaze obeležene staze za planinski biciklizam, pešačke staze, vazdušne staze za paraglajdere, izuzetno kvalitetne mogućnosti za uzbudljivo splavarenje Limom, očaravajući vodopadi Sopotnice, pogodnosti za lov i ribolov, očuvani običaji i još mnogo zanimljivosti.

Kamena Gora Sveti BorKamena Gora

Jelašniča klisura

Jelašnička klisura se nalazi u podnožju Suve Planine, u jugoistočnoj Srbiji, na području opštine Niš. U vreme Rimljana tu ?e prolazio vo?ni put "Via Militaris", ko?i ?e zadržao svo? znača? i za vreme Turaka, o čemu svedoče i danas vidljivi ostaci strateških oznaka uklesanih u stene. Jelašnička klisura je proglašena za Specijalni Rezervat Prirode Prve kategorije zaštite, radi očuvanja par endemskih vrsta biljaka koje su tu pronadjene, kao i još par desetina Balkanskih endema. Površina rezervata prirode Jelašnička klisura iznosi 115,73 ha, od čega je 20,50 ha u privatnoj svojini, 57,29 ha u državnoj i 37,94 ha u društvenoj svojini. Jelašnička klisura je duga samo 4 km i njena najveća širina iznosi svega 30 metara. U Jelašničkoj klisuri možete videti kamena dela prirode: zanimljive stene, dolomitske stubove, zubce, čučavce i prozorce. U Jelašničkoj klisuri se smenjuju planinska, mediteranska i umereno-kontinentalna klima.

Deo područja Jelašničke klisure stavljen je pod zaštitu kao prirodno dobro Srbije od izuzetnog značaja i svrstano je u I kategoriju zaštite kao Specijalni rezervat prirode "Jelašnička klisura", Uredbom Vlade RS ( "Sl. gl. RS", broj 9/95). Specijalni rezervat prirode "Jelašnička klisura" stavlja se pod zaštitu radi očuvanja staništa i prirodnih retkosti endemo-reliktnih vrsta srpske i natalijine ramondije (Ramonda serbica Pančić, Ramonda natalia Pančić), kao i 39 mezijskih, 20 balkanskih i šest ilirskih endema i subendema i očuvanja posebne prirodne vrednosti koju čini klisura Jelašničke reke sa bogatom i raznovrsnom morfološkom ornamentikom. Na području specijalnog rezervata "Jelašnička klisura" ustanovljava se režim zaštite II stepena kojim se zabranjuje: građenje objekata, osim objekata za prezentaciju, uređenje vidikovca i istraživački rad; izvođenje radova kojim se menjaju morfološke karakteristike reljefa; sakupljanje i korišćenje zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta; zagađivanje voda; otvaranje deponija za komunalni i industrijski otpad i bacanje otpada; lov i obezbeđuje pošumljavanje, poboljšanje kvaliteta šumskih zajednica i uređenje pešačkih pristupa u zaleđu klisurem, uz obavezu očuvanja zaštićenih biljnih vrsta. Iako nevelika, Jelašnička klisura poseduje nekoliko lepih mesta za kampovanje i piknik. Kroz Jelašničku klisuru prolazi reka Studena, koja je istinski hladna, baš kao što joj ime kaže. Kroz Jelašničku klisuru vodi uzan put do Bojaninih Voda, izletišta na Suvoj planini. Pored lepih stena Jelašničke klisure interesantan je i vodopad Ripaljka, kao i ostaci rimskih utvrđenja. Planinarsko alpinistički klub iz Niša uredio je penjalište u prirodnoj steni, što je izuzetan izazov svima koji ne mogu da utaže žedj za divljinom u Jelašničkoj Klisuri, raju za planinare-alpiniste.

Nacionalni Park Kopaonik

Kopaonik (poznat u rimskim, mletačkim i turskim izvorima i kao Srebrna planina) je najveći planinski masiv u Srbiji, koji se pruža od severozapada ka jugoistoku dužinom od oko 80 km, dosežući u srednjem delu širinu 40 km. Jedan deo Kopaonika je zaštićena zona pod imenom Nacionalni Park Kopaonik, u okviru koga postoji veći broj zaštićenih prirodnih celina, a na vrhu Kopaonika je i najveći i najpoznatiji skijaški centar u Srbiji. Prirodna prednost Kopaonika je 160 dana pod snežnim pokrivačem, što, uz 50 km skijaskih staza, omogućava izvanredne uslove za zimske sportove i čini Kopaonik jednim od najzanimljivijih zimskih turističkih centara Balkana. Kopaonik ima 24 ski-lifta i gondola, sa 70 km ski staza, pogodnih za sve kategorije skijasa. Najviši vrh Kopanika je Pančićev vrh, takode poznat i kao Suvo Rudiste, sa 2017 metara nadmorske visine, na kome se nalazi Mauzolej čuvenog srpskog prirodnjaka Josifa Pančića, po kome je dobio ime.

Ceo masiv Kopaonika je dobio naziv po velikom rudnom bogatstvu koje je na njemu eksploatisano još od srednjeg veka, a na njegovom širem prostoru je smešten čitav niz kulturno-istorijskih spomenika iz perioda od 12. do 15. veka. Kopaonik je u srednjem veku bio izuzetno razvijena rudarska oblast, pa su iz tog perioda ostali mnogi potkopi, nazivi i rudarski alati. Rudarstvo Kopaonika je obnovljeno u novije vreme, naročito u Trepči, koja na juznim obroncima koristi velika nalazišta olovno-cinkane rude. U samom podnožju Pančićevog vrha se nalazi rudnik Belo Brdo. Organizovane su različite pešačke ture u pratnji vodiča. Staze su pogodne za hodanje, a njihovu težinu određuje dužina i visinska razlika, koja je velika u odlascima na Semeteško jezero i vodopad Jelovarnik. Za duže staze od 10 do 24 km preporučujemo lake planinarske cipele, za ostale staze patike, bolje duboke. Zahvaljujući razvijenom turističkom ski centru sa savremenim hotelskim kapaciteta i pratećim objektima i infrastrukturom, Kopaonik predstavlja jednu od najpopularnijih turističkih destinacija u Srbiji i jugoistočnoj Evropi..

Najviši deo Kopaonika je prostrana površ Ravni Kopaonik, oko koje se dižu Suvo Rudište sa Pančićevim (Milanovim) vrhom (2017 m), na kome je Pančićev Mauzolej, Karaman (1934 m), Gobelja (1834m) i dr. Jugoistočno od Suvog Rudišta, greben Kopaonika je sužen i raščlanjen u niz plastastih uzvišenja: Čardak (1590 m), Šatorica (1750 m) i Oštro koplje (1789 m), između kojih su široke presedline. Na Kopaoniku je najrasprostranjenija raskomadana šumsko-pašnjačka zona središnje Srbije. Na višim delovima Kopaonika je četinarska suma smreke i jele, a po planinskim stranama sume bukve i hrasta. Kopaonik je mesto na kome se mogu naći primerci endemske flore, kao što su Panciceva omorika (Sempervirum Kopaonicense Pancic), Panciceva potocarka (Cardamine Pancicii) i kopaonička ljubičica (Viola Copanicensis). Od mnogobrojnih životinjskih vrsta najznačajniji su sivi soko (Falco Peregrinus), suri orao (Aquila chrysaetos), buljina (Bubo Bubo), divlja mačka (Felix Silvestris) i srna (Capreolus Capreolus).
Stočarstvo je glavno zanimanje stanovništva Kopaonika, a u novije vreme turizam. Na Ravnom Kopaoniku je veliki turistički planinski ski centar, sa brojnim smeštajnim kapacitetima, sistemom smučarskih staza i žičara i drugom infrastrukturom. Drugi takav kompleks se razvija kod sela Brzeća na istočnoj padini, gde u hotelima, apartmanima i kućama ima oko 1000 ležaja. Do Kopaonika se stize preko Jošaničke banje, Brzeća i Rudnice. Sa zapadne strane Kopaonika, od Ibarske magistrale, vode dva puta za Ravni Kopaonik, jedan od Biljanovca uz Jošaničku reku, a drugi od Rudnice; i sa istočne strane od Krusevca i Toplice, preko Brzeća, spuštajući se strmo u Jankovu klisuru, koja ga odvaja od planine Jastrebac. Putni pravci do Kopaonika: Raška-Biljanovac-Jošanicka Banja-Kopaonik (37km) i Raška-Rudnica-Kopaonik, (19km) sa Ibarske mageistrale, Brus-Brzece-Jaram-Kopaonik, (30km), Kuršumlija-Mercez-Blaževo-Brzece-Kopaonik (64km), Gracak-Jošanicka Banja (27km) i Mercez-Lukovska Banja-Jelak-Leposavic (41km) iz dolina Toplice i Rasine.

Privlačnost Kopaonika leži u izuzetnoj dinamici njegovog reljefa. Prostrani planinski pašnjaci, guste zimzelene i mešovite šume, kao i planinski vrhovi sa kojih se vide Šar Planina i Stara Planina, te ostale okolne planine, ostaju u neizbrisivom sećanju svih koji su posetili ovu planinsku lepoticu.

Sićevačka klisura

Nišava je najduža, najveća i desna pritoka Južne Morave. Nišava izvire u Bugarskoj. Deo toka Nišave koji prolazi kroz Srbiju dugačak je 151 kilometar. Nišava protiče kroz dimitrovgradsku, pirotsku, belopalanačku i nišku kotlinu. Nišava je između Svrljiških planina i Suve planine usekla veličanstvenu, 17 kilometara dugu Sićevačku klisuru, koja predstavlja jedinstven prirodni rezervat. Tesne, gotovo vertikalne kamene litice izdižu se iznad reke Nišave, i dostižu 400 m. visine. Krečnjački tereni, u više nego dvotrec?inskom iznosu prekrivaju Sic?evačku klisuru i odlikuju se pojavom kraških oblika reljefa. Sićevačku klisuru nastanjuje nekoliko reliktnih endemskih biljaka, dok ona takođe predstavlja najsevernije prirodno stanište žalfije (Salvia officinalis), izuzetno dragocene i lekovite biljka, koja se inače nalazi samo u mediteranskim uslovima. Park Prirode Sićevačka klisura obuhvata 7746 hektara.

Na području Sićevačka klisura nalaze se brojni spomenici kulture - srednjovekovni pravoslavni manastiri poput manastira Svete Petke u selu Ostrovica, manastir Svete Bogorodice u Sićevu, koji je sagrađen 1644. godine, razne crkve poput crkve Svetog Proroka Ilije, te ostaci čuvenog rimskog puta "Via militaris". Na Nišavi su izgrađene i dve hidroelektrane: Sićevo i Sveta Petka iz 1908. godine, koja čine neke odnajstarijih hidroelektrana u Srbiji i još i danas osvetljava ulice Niša. Sićevačka klisura svojim posetiocima uz uživanje u kulturno - istorijskim znamenitostima pruža mogućnosti za lov, ribolov, vožnju kajaka na brzim vodama, rafting, šetnju predivnom prirodom, alpinizam, planinarenje te paraglajding.

Kroz Sićevačku klisuru prolazili su stari i veoma važni putevi, kao što je Via Militaris, čuveni rimski put, kao i stari turski put pod nazivom Carigradski drum. Nedavno je ovaj deo Srbije postao izuzetno zanimljiv arheolozima i antropolozima, jer je u Sićevačkoj klisuri otkriveno paleolitsko naselje, koje smatraju najbogatijim na Balkanu. Ostatak celokupne donje vilice neandertalca sa tri zuba, logor neandertalskog čoveka i njegovog pretka hominida, kao i verovatno kultno mesto su pronađeni u maloj pećini na ovom paleolitskom lokalitetu u Sićevu. "To je vilica pre-neandertalca, za koju se veruje da potiče iz perioda između 130000 i 250000 godina", kazu stručnjaci.