Tema: Svetolik Rankovic

SVETOLIK RANKOVIC


[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]

(Velika Moštanica, 7. decembar 1863 — Beograd, 18. mart 1899)

Svetolik Ranković (Velika Moštanica, 7. decembar 1863 — Beograd, 18. mart 1899) je bio srpski pisac iz perioda realizma.
Njegov otac Pavle u vreme rođenja Svetolika bio je učitelj u Moštanici, a postao je sveštenik nakon što se porodica
preselila u Garaši, selo u kragujevačkom okrugu, pored Aranđelovca. Nižu gimnaziju i bogosloviju Ranković je završio
1884. u Beogradu, a potom je otišao u Kijev i tamo svršio Duhovnu akademiju. U Kijevu se Ranković upoznao sa
bogoslovsko-filozofskim naukama i istorijom ruske i svetske literature, a najveći uticaj na njega ostavila su dela
Tolstoja, Gogolja, Gončarova, Koroljenka i drugih ruskih pisaca.
Dok je Ranković bio na letnjem raspustu 1886, razbojnici su napali porodičnu kuću i ubili oca Pavla, a majku i ostale
mučili. Ranković je uspeo da pobegne i dovede pomoć pod okolnostima sličnim onima koje su opisane u njegovom delu
„Gorski car“ kada govori o hajdučkoj pohari gazda Đorđa.

wikipedia

Službovanje

Pošto je 1888. završio Duhovnu akademiju Svetolik se vratio u Srbiju i počeo da radi kao nastavnik veronauke u
gimnaziji u Kragujevcu. Godine 1893. premešten je na službu u beogradskoj Bogosloviji, a 1894. opet biva premešten,
u Niš. Godine 1897. ustalio se kao gimnazijski veroučitelj u Beogradu. Nezadovoljan svojim nesigurnim statusom u
zvanju privremenog vršioca dužnosti honorarnog nastavnika nameravao je da napusti struku. Godine 1890. položio je
profesorski ispit s radom „O crkvenom besedništvu“ sa odličnom ocenom.

Spisateljski rad

Godine 1892. objavio je pripovetku „Jesenje slike“ u časopisu Otadžbina. Od tuberkuloze je oboleo 1897. Oporavljao
se u Garašima. Roman Gorski car pisan nešto ranije u Nišu je objavljen kao 38. knjiga „Kola“ Srpske književne zadruge.
Spas od tuberkuloze je 1898. potražio u manastiru Bukovo, gde je pisao svoj drugi roman Seoska učiteljica. U jesen
odlazi u Herceg-Novi na lečenje i tamo je dovršio svoju najbolju pripovetku „Stari vruskavac“ i započeo svoj treći
roman Porušeni ideali. Matica srpska je nagradila Seosku učiteljicu, a Kolarčeva zadužbina je nagrađuje i uzima za
štampu.

Nakon smrti najmlađeg sina 1899. prešao je u Beograd, gde je umro u 36. godini života. Srpska književna zadruga
1900. je kao 62. knjigu „Kola“ objavila rukopis Porušenih ideala koji je Ranković završio poslednjih nedelja
života u samrtnoj postelji.

Književni uticaji i uzori

U ranijim kritikama, novine koje je donela Rankovićeva proza najčešće su se dovodile
u vezu sa uticajem ruskih pisaca. Sam Ranković je, po povratku sa kijevske Bogoslovske
akademije, pisao da „ruski jezik zna perfektno zajedno sa istorijom ruske literature“,
a od njega su ostali i prevodi Tolstojeve Opsade Sevastopolja u Delu, Koroljenkovih
tekstova i nekih manjih pisaca. Međutim, tadašnja kritika je zanemarivala sličnosti
Rankovićeve proze sa ostvarenjima zapadnoevropskih pisaca, kao što su Balzak i Flober,
i sa domaćom književnom tradicijom.

Orijentisanost na ruske uzore nije bila odlika samo Rankovića, već cele književne epohe
kojoj je pripadao. Specifičnost njegova je u smenjivanju jednog modela uzora (Gogolj,
Turgenjev, Saltikov-Ščedrin) drugim (Tolstoj, Dostojevski). Uticaj Tolstoja i Dostojevskog
je posebno primetan u Rankovićevim romanima i odnosi se, pre svega, na izbor teme i junaka,
slikanje unutrašnjeg života, humanistički odnos prema čoveku zapalom u bespomoćan položaj,
prirodu sporednih lica kao prikrivenih komentara pojedinih junakovih osobina, kompoziciju.
Paralelno sa sličnostima kritika je pisala i o razlikama u odnosu na ruske obrasce, koji su
težili sveobuhvatnosti, antroploškom optimizmu, preobražaju junaka kroz patnju, razvijenoj
tehnici opisa psiholoških stanja, dok kod Rankovića imamo segmentaciju sveta, pesimizam,
odsustvo preobražaja (katarze) i neuspeli pokušaj razvijanja toka svesti.
Kasnija tumačenja osvetlila su i uticaje domaće književne tradicije. U pripovetkama
Rankovićevim očevidan je uticaj poetskih realista (Vojislav Ilić) koji se ogleda u lirski
intoniranim jesenjim slikama, zatim uticaj Milovana Glišića (duhovite priče u folklornom
maniru), Laze Lazarevića (psihološke pripovetke), Radoja Domanovića (satiričan odnos prema
palanačkom društvu i seoskoj birokratiji). Znatan je i uticaj simbolističkih pripovedaka
Sime Matavulja na pripovedni rad Rankovića.

Bibliografija

Gorski car, Beograd 1897;
Porušeni ideali, Beograd 1900;
Slike iz života, Beograd 1904;
Celokupna dela I, II, III „Srpski pisci“, Beograd, 1928;
Sabrana dela I, II, Beograd 1952,
Izbori iz dela i romani pojedinačno više puta