Književni uticaji i uzori

U ranijim kritikama, novine koje je donela Rankovićeva proza najčešće su se dovodile
u vezu sa uticajem ruskih pisaca. Sam Ranković je, po povratku sa kijevske Bogoslovske
akademije, pisao da „ruski jezik zna perfektno zajedno sa istorijom ruske literature“,
a od njega su ostali i prevodi Tolstojeve Opsade Sevastopolja u Delu, Koroljenkovih
tekstova i nekih manjih pisaca. Međutim, tadašnja kritika je zanemarivala sličnosti
Rankovićeve proze sa ostvarenjima zapadnoevropskih pisaca, kao što su Balzak i Flober,
i sa domaćom književnom tradicijom.

Orijentisanost na ruske uzore nije bila odlika samo Rankovića, već cele književne epohe
kojoj je pripadao. Specifičnost njegova je u smenjivanju jednog modela uzora (Gogolj,
Turgenjev, Saltikov-Ščedrin) drugim (Tolstoj, Dostojevski). Uticaj Tolstoja i Dostojevskog
je posebno primetan u Rankovićevim romanima i odnosi se, pre svega, na izbor teme i junaka,
slikanje unutrašnjeg života, humanistički odnos prema čoveku zapalom u bespomoćan položaj,
prirodu sporednih lica kao prikrivenih komentara pojedinih junakovih osobina, kompoziciju.
Paralelno sa sličnostima kritika je pisala i o razlikama u odnosu na ruske obrasce, koji su
težili sveobuhvatnosti, antroploškom optimizmu, preobražaju junaka kroz patnju, razvijenoj
tehnici opisa psiholoških stanja, dok kod Rankovića imamo segmentaciju sveta, pesimizam,
odsustvo preobražaja (katarze) i neuspeli pokušaj razvijanja toka svesti.
Kasnija tumačenja osvetlila su i uticaje domaće književne tradicije. U pripovetkama
Rankovićevim očevidan je uticaj poetskih realista (Vojislav Ilić) koji se ogleda u lirski
intoniranim jesenjim slikama, zatim uticaj Milovana Glišića (duhovite priče u folklornom
maniru), Laze Lazarevića (psihološke pripovetke), Radoja Domanovića (satiričan odnos prema
palanačkom društvu i seoskoj birokratiji). Znatan je i uticaj simbolističkih pripovedaka
Sime Matavulja na pripovedni rad Rankovića.