Tema: Dogodilo se u Junu

Dogodilo se na dan - 11. jun.

1509. - Engleski kralj Henri VIII (Henry) oženio se prvom od šest žena, Katarinom Aragonskom (Catherina of Aragon).

1572. - Rođen je engleski pisac Bendžamin Džonson (Benjamin Jonson), koji je realistički prikazivao ljudske nastranosti i strasti. Dela: komedije ''Ljudi i ćudi'', ''Volpone'', ''Vartolomejski vašar'', proza ''Građa, ili otkrića o ljudima i stvarima''.

1727. - Umro je britanski kralj nemačkog porekla Džordž I (George), prvi monarh Velike Britanije iz hanoverske dinastije, a na prestolu ga je nasledio sin Džordž II. Tokom njegove vladavine od 1714. do smrti položaj premijera se iskristalisao kao ključni u izvršnoj vlasti.

1776. - Rođen je engleski slikar Džon Kanstebl (John Constable), jedan od tvoraca modernog pejzaža u evropskom slikarstvu. Njegova platna odlikuje jednostavnost motiva, slobodan potez i prozračnost atmosfere, čime je znatno uticao na francuske impresioniste.

1826. - Ukinuta janičarska vojska u Turskoj

1833. - Umro Melentije Pavlović, beogradski arhiepiskop i mitropolit

1842. - Vuk Karadžić izabran za dopisnog člana Društva srpske slovesnosti

1844. - Rođen Džerard Menli Hopkins, engleski književnik.

1859. - Umro je austrijski knez Klemens Meternih, (Wenzel, Lothar von Metternić-Winneburg), koji je kao ministar inostranih poslova i kancelar četiri decenije krojio spoljnu i unutrašnju politiku Austrije, umnogome i sudbinu Evrope. Šef diplomatije bio je od 1809. do 1821, a kancelar od 1821. do 1848, kada je zbačen u martovskoj Bečkoj revoluciji i bio primoran da emigrira u Englesku. Predvdio je 1813. koaliciju protiv francuskog cara Napoleona I. U međunarodnoj politici bio je stub reakcionarnog saveza evropskih vladara ''Svete alijanse'', stvorene radi gušenja revolucionarnih pokreta u Evropi, a u unutrašnjoj je izgradio po zlu čuven ''Meternihov sistem'' - policijsko-apsolutistički režim koji je gušio svaki nacionalni i slobodarski pokret. Dve godine posle zbacivanja s vlasti vratio se u Austriju, gde je do smrti potpomagao reakcionarne snage.

1864. - Rođen je nemački kompozitor i dirigent Rihard Štraus (Rićard Strauš), direktor Bečke opere, čije su kompozicije sjedinile iskrenost i efekat, intenzivno proživljavanje i hladnu virtuoznost. Počeo je da stvara u maniru kasnog romantizma i dospeo do ekspresionizma, ali je uvek ispoljavao visoko majstorstvo orkestracije. Simfonijsku poemu je ispunio novim sadržajem i jedan je od najboljih operskih kompozitora 20. veka koji su stvarali na tragu muzičke drame Riharda Vagnera (Rićard Wagner). Komponovao je i operete, balete, solo pesme, kamernu muziku. Dela: simfonijske poeme ''Don Huan'' , ''Til Ojlenšpigel'', ''Simfonija Alpa'', ''Sinfonia domestica'', ''Život junaka'', opere ''Saloma'', ''Elektra'', ''Kavaljer s ružom'', ''Egipatska Helena'', ''Arabela'', ''Danajina ljubav''.

1873. - Zbog finansijske krize zatvoreno Narodno pozorište u Beogradu. Poslednja predstava pred zatvaranje bila je "Seljak kao milioner" Ferdinanda Rajmunda, posle koje su glumci dobili tromesečnu platu i otpušteni kućama. Nezaposleni glumci na čelu sa Đorđem Pelešom osnovali su putujuću družinu i davali predstave u Areni Kneževe pivare (Vajfertove pivare). Pozorište je ponovo proradilo marta 1874. godine.

1880. - Rođena je američka pacifistkinja Dženet Renkin (Jeanette Rankin), prva žena koja je postala član Kongresa SAD. Kao ubeđeni antimilitarista, u američkom parlamentu jedina je glasala protiv objave rata Japanu posle bombardovanja Perl Harbura 1941.

1891. - Velika Britanija i Portugalija potpisale su konvenciju o podeli interesnih sfera severno i južno od reke Zambezi u Africi, kojom je Njasalend (sadašnji Malavi) postao britanski protektorat.

1895. - Rođen je sovjetski državnik ruskog porekla Mihail Aleksandrovič Bulganjin, premijer ŠSR od 1955. do 1958, učesnik Oktobarske revolucije. Boljševicima se priključio 1917. uoči revolucije i do 1922. radio je u ČEKI, tajnoj političkoj policiji. Član Centralnog komiteta Komunističke partije ŠSR postao je 1934, na početku staljinističkih čistki, a Politbiroa 1948. Tokom Drugog svetskog rata bio je u vojnim savetima Zapadnog, Drugog pribaltičkog i Prvog beloruskog fronta, potom zamenik ministra odbrane, a posle rata ministar oružanih snaga i zamenik premijera, pre nego što je postao šef vlade.

1899. - Rođen Jasunari Kavabata, japanski književnik, nobelovac

1903. - Oficiri zaverenici ubili su u rano jutro u Beogradu kralja Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu Mašin, posle čega se na srpski presto vratila dinastija Karađorđević. Aleksandar je došao na vlast 1889. posle abdikacije oca, kralja Milana, ali su zemljom četiri godine upravljali namesnici, jer je bio maloletan. Izvršio je državni udar 1893. i zaveo autokratski režim. Zbog ženidbe 1900. s dvorskom damom Dragom, sukobio se sa ocem i navukao na sebe veliko nezadovoljstvo naroda, mnogih političara i oficira koji su ga ubili u ''majskom prevratu'' (prema Julijanskom kalendaru, tada važećem u Srbiji, kraljevski par je ubijen 29. maja).

1910. - Donet Zakon o radnjama u Srbiji, kojim se prvi put u Srbiji osnivaju privredne komore

1910. - Rođen je francuski okeanograf Žak Iv Kusto (Jacques-Yves Cousteau), član Francuske akademije, veliki borac za zaštitu čovekove okoline, s čijim se otkrićima tajni podvodnog sveta mogu meriti jedino naučno-fantastični romani Žila Verna (Jules Verne) u 19. veku. Za podvodna snimanja zainteresovao se u Indokini tridesetih godina 20. veka kao mornarički oficir, posle završene Pomorske akademije u Brestu. Prvi dokumentarni film ''Deset hiljada metara pod morem'' snimio je 1943. i otad je napravio mnoštvo dokumentarnih filmova i televizijskih serija o životu u morima i okeanima, krstareći svetom svojim brodom-laboratorijom ''Kalipso''. Za film ''Svet tišine'', koji je snimio s francuskim režiserom Lujom Malom (Louis Malle), 1956. je na festivalu u Kanu dobio ''Zlatnu palmu''. Dobitnik je tri Oskara. Napisao je više knjiga, uključujući ''Putovanje 'Kalipsa''' i ''Kroz 18 metara vode''. Ostali filmovi: ''Svet bez sunca'', ''Zlatna riba''.

1918. - Italijanski borbeni čamci potopili su u Prvom svetskom ratu u Jadranskom moru, oko 70 kilometara severozapadno od Zadra, veliki austrougarski bojni brod ''Sent Ištvan'', posle čega je komandant austrougarske mornarice admiral Mikloš Horti (Miklos Horthy) - potonji fašistički diktator Mađarske - morao da obustavi operaciju razbijanja blokade na ulazu u Jadran. Horti je planirao da čcitava austrougarska flota, uz pomoć avijacije, kod Otrantskih vrata razbije blokadu sila Antante.

1922. - Rođen Mihalis Kakojanis, grčki reditelj i scenarista

1923. - Rođena Olga Spiridonović, pozorišna, filmska i TV glumica

1924. - Rođen Borislav Pašćan, dirigent i muzički pedagog, direktor Beogradske opere

1931. - Rođen prof. dr Egon Fekete, filolog i leksikograf, naučni savetnik Instituta za srpski jezik SANU, urednik Rečnika SANU

1934. - Rođen Blagoje Vidinić, fudbalski golman, reprezentativac

1934. - Rođen Radosav-Ratko Božović, sociolog kulture, profesor Fakulteta političkih nauka u Beogradu

1936. - U Moskvi je saopšteno da je uhapšeno, osuđeno na tajnom suđenju i potom pogubljeno osam visokih sovjetskih vojnih rukovodilaca, uključujući ruskog maršala i vojnog teoretičara Mihaila Tuhačevskog, što je označilo početak masovne čistke i fizičkih likvidacija u Crvenoj armiji. Tuhačevski je bio jedan od najistaknutijih komandanata Crvene armije tokom građanskog rata posle Oktobarske revolucije. Kao komandant Zapadnog fronta 1920. u ratu protiv Poljske dopro je do Varšave, 1922. postao je načelnik Vojne akademije, 1925. član Revolucionarnog vojnog saveta ŠSR, a 1931. zamenik predsednika tog tela i zamenik ministra odbrane. Dela: ''Rat klasa'', ''Pitanja savremene strategije''.

1942. - Stupio je na snagu sporazum vlada ŠSR i SAD u Drugom svetskom ratu o principima uzajamne pomoći i vođenju rata protiv fašističkih Sila osovine, poznat kao sporazum o zajmu i najmu. SAD su se obavezale da snabdevaju ŠSR, koji će sarađivati u odbrani SAD i dostavljati materijale i informacije. Dogovorene su i koordinirane akcije radi povećanja proizvodnje, razmene i potrošnje i uklanjanja trgovinskih i carinskih barijera.

1944. - Rođena Bojana Andrić, dramaturg i scenarista, urednik TV Beograd

1949. - Umro Oton Župančić, književnik

1949. - Umro Andrija Hebrang, političar, sekretar CK KP Hrvatske i član Politbiroa CK KPJ

1949. - Ubijen je albanski revolucionar i rukovodilac Koči Dzodze (Koci Xoxe), odmah posle izricanja smrtne presude na montiranom tajnom procesu. Prethodno je smenjen sa svih položaja i uhapšen zato što se nije složio s rezolucijom Informiroa 1948, osudivši staljinističke metode osude i izolacije Jugoslavije. U zatvoru je mučen da bi priznao izmišljenu krivicu i odrekao se stava da je politika Moskve prema Beogradu pogrešna. Bio je 1941. glavni inicijator osnivanja Komunističke partije Albanije i njen organizacioni sekretar, organizator ustanka u Albaniji u Drugom svetskom ratu protiv fašističkih okupatora i član Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Albanije. Od 1945. bio je potpredsednik vlade i ministar unutrašnjih poslova, a 1946. postao je predsednik Demokratskog fronta Albanije. Zalagao se za blisku saradnju Albanije i Jugoslavije.

1951. - Rođen Marjan Beneš, bokser, reprezentativac, evropski šampion u polusrednjoj kategoriji

1955. - Na automobilskoj trci ''24 sata Le Mana'' poginulo je 80 i povređeno više od 100 posmatrača posle sudara tri automobila koji su uleteli u gledalište.

1959. - Rođen Hju Lori, britanski filmski glumac

1963. - Vijetnamski budistički kaluđer Kvang Duk spalio se u Sajgonu (sadašnji Ho Ši Min), u znak protesta protiv tretmana kojem je vlada Južnog Vijetnama podvrgla budiste.

1970. - Umro je ruski državnik Aleksandar Fjodorovič Kerenski, član a potom predsednik Privremene vlade posle Februarske revolucije 1917. u Rusiji. Zbačen je s vlasti u Oktobarskoj revoluciji 1917. Emigrirao je 1918. i od 1940. živeo u SAD gde je i umro.

1970. - Poslednji američki vojnik je napustio vazduhoplovnu bazu ''Vilus'' u Libiji, na zahtev pukovnika Moamera el Gadafija, koji je 1. septembra 1969. oborio režim kralja Idriza I.

1970. - Posle sedmice žestokih okršaja u Jordanu, palestinski gerilci i jordanska armija potpisali su primirje.

1979. - Umro je američki filmski glumac Džon Vejn (John Wayne), koji je igrao uglavnom u vesternima, tumačeći likove pravdoljubivih i usamljenih junaka. Filmovi: ''Veliko suđenje'', ''Poštanska kola'', ''Dugo putovanje kući'', ''Rio Grande'', ''Pesak Ivo Džime'', ''Miran čovek'', ''Crvena reka'', ''Tragači'', ''Čovek koji je ubio Liberti Valansa'', ''Rio Bravo'', ''Eldorado'', ''Alamo''.

1981. - U zemljotresu u jugoistočnoj iranskoj provinciji Kerman poginulo je najmanje 1.500 ljudi.

1984. - Umro je italijanski političar Enriko Berlinguer (Enrico), generalni sekretar Komunističke partije Italije od 1972. do smrti, jedan od najistaknutijih pobornika ''evrokomunizma'' (spoj demokratije i socijalizma) i tvorac strategija ''istorijskog kompromisa'' (s građanskim strankama, pre svega s demohrišćanima) i ''demokratske alternative''. U ranoj mladosti je postao komunista i 1944. je uhapšen kao sekretar komunističke omladine u rodnom Sasariju na Sardiniji. U Centralni komitet partije ušao je 1945, član Politbiroa postao je 1959, a zamenik generalnog sekretara 1969. Kao lider partije potpuno je suzbio sovjetski uticaj u najvećoj komunističkoj partiji na Zapadu.

1988. - Umro je italijanski državnik Djuzepe Saragat (Giuseppe), bivši predsednik Italije, osnivač italijanske Socijaldemokratske partije. Posle dolaska na vlast fašističkog režima Benita Musolinija (Mušolini) emigrirao je sa ostalim rukovodiocima Socijalističke partije, u kojoj je bio član Direkcije, a u zemlju se vratio 1943. posle kapitulacije Italije u Drugom svetskom ratu. Nemci su ga ubrzo uhapsili, ali je uspeo da pobegne iz zatvora. Iz Socijalističke partije je istupio 1947, a 1952. osnovao je Socijaldemokratsku partiju. Bio je ministar u prvoj posleratnoj italijanskoj vladi, potom do 1957. potpredsednik vlade. Šef diplomatije postao je 1963, a na čelu države bio je od 1964. do 1971.

1990. - Umro je srpski istoričar Vasa Čubrilović, učesnik atentata na austrugarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda (Franz) 1914. u Sarajevu, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Kao učenik pristupio je nacionalno-revolucionarnoj organizaciji ''Mlada Bosna'', a kao najmlađi učesnik Sarajevskog atentata osuđen je na 16 godina robije i do sloma Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu bio je u zatvoru. U Drugom svetskom ratu bio je zatvoren u logor na Banjici. Studirao je filozofiju na Beogradskom univerzitetu, gde je doktorirao 1927. Između dva svetska rata pripadao je progresivnom krilu Zemljoradničke stranke, a posle Drugog svetskog rata bio je direktor Balkanološkog instituta i ministar u vladi Jugoslavije. Autor je oko 70 istorijskih knjiga i studija. Dela: ''Bosanski ustanak 1875-1878'', ''Poreklo muslimanskog plemstva u Bosni i Hercegovini'', ''Prvi srpski ustanak i bosanski Srbi'', ''Politička prošlost Hrvata'', ''Istorija političke misli u Srbiji XIX veka'', ''Odabrani istorijski radovi''.

1995. - U eksploziji bombe podmetnutoj u kolumbijskom gradu Medeljin u vreme održavanja muzičkog festivala, poginulo je 28 ljudi i povređeno više od 200.

1996. - U eksploziji u trgovinskom centru u brazilskom gradu Sao Paulo poginulo je 39 i povređeno više od 500 ljudi.

1999. - Komandant Treće armije Vojske Jugoslavije general-pukovnik Nebojša Pavković je izjavio da je ta armija zaustavila kopnenu agresiju NATO na Kosovu i Metohiji i ostvarila ''značajnu pobedu nad daleko nadmoćnijim protivnikom''. On je dodao da je tokom 79 dana agresije poginuo 161 pripadnik Treće armije i uništeno 13 tenkova, šest oklopnih transportera, osam artiljerijskih oruđa, 19 protivavionskih topova i jedan radar, a da je njena protivvazdušna odbrana oborila 34 NATO borbena aviona, 25 bespilotnih letilica, pet helikoptera i 52 krstareće rakete.

1999. - Ruski bataljon s 23 kamiona, 16 oklopnih transportera, pet džipova i jednim vozilom veze prešao je iz Bosne i Hercegovine na teritoriju Savezne Republike Jugoslavije tokom prepodneva i uveče je prispeo na Kosovo i Metohiju kao prva jedinica iz sastava Kfora, zaposevši potom aerodrom Slatina kod Prištine.

2001. - Pogubljen je američki ratni veteran Timoti Mekvej (Timothy McVeigh), šest godina pošto je aktivirao kamion-bombu ispred jedne federalne zgrade u Oklahoma sitiju, kad je poginulo 168 ljudi.

2003. - Umro Gregori Pek (Eldred Gregori), američki filmski glumac, dobitnik "Oskar"-a

2003. - U samoubilačkom bombaškom napadu islamskog teroriste u autobusu u centru Jerusalima poginulo je 17 ljudi.

2004. - Komisija Vlade Republike Srpske saopštila je da su snage Vojske RS u Srebrenici ubile hiljade muslimana u julu 1995.

2012. - Umro Teofilo Stivenson, kubanski bokser, olimpijski i svetski šampion u teškoj kategoriji

Dogodilo se na dan - 12. jun

1215 - Engleski kralj Džon prihvatio je, pod pritiskom plemstva, dokument Magna Carta Libertatum - temelj engleskog državnog uredjenja, simbol borbe protiv apsolutizma i jedan od najznačajnijih dokumenata britanske i evropske ustavne
istorije.

1467 - Umro je vojvoda od Burgundije Filip Dobri, osnivač Burgundije, države koja je u 15. veku bila rival Francuske, a od 1678. pripada Francuskoj.

1520 - Papa Lav X ekskomunicirao je Martina Lutera bulom u kojoj je osudio kao jeres Luterove teze o indulgencijama, o dogmama i uređenju katoličke crkve. Ideje o reformi crkve sistematizovane u 95 teza Luter je 1517. prikovao na vrata Dvorske crkve u Vitembergu, označivši početak raskola katoličke Evrope.

1683. - Više od 250.000 turskih vojnika otpočelo je drugu opsadu Beča, ali su posle dva meseca osmanlijskih napada snage poljskog kralja i vojskovođe Jana III Sobjeskog (Sobieski) razbile Turke, što je sprečilo njihovo dalje širenje u Evropi.

1691. - Ahmed II je na turskom prestolu nasledio sultana Sulejmana III.

1759. - Umro je engleski pisac Vilijam Kolins (William Collins), jedan od najznačajnjih engleskih lirskih pesnika 18. veka. Upadljivo je ispoljavao romantičarsko interesovanje za tajanstveno, legendarno i fantastično i izvesno demokratsko osećanje. Dela: ode 'Veče', 'Škotske praznoverice', 'Sloboda'.

1798. - Francuska armija zauzela je sredozemno ostrvo Maltu.

1843 - Rođen je norveški kompozitor, pijanista i dirigent Edvard Hagerup Grig, koji je, inspirišući se nacionalnim folklorom, afirmisao norvešku muziku u svetu.

1848. - Mađari su napali Sremske Karlovce, sedište Glavnog odbora Srba u Ugarskoj, u kojima je u maju 1848. Skupština Srba zatražila autonomiju Srpske Vojvodine (Banat, Bačka, Baranja i Srem), ali je napad obijen.

1849. - Bombardovanjem iz topova, Mađari su do temelja uništili Novi Sad, u kojem je u požarima izgorelo oko 2.000 kuća, a posle napada od 20.000 stanovnika u gradu je ostalo 6.000 ljudi. Napad je usledio pošto je hrvatski ban Josip Jelačić, gušeći Mađarsku revoluciju za račun Beča, umarširao u Novi Sad i napao Mađare na Petrovaradinskoj tvrđavi.

1862 - Na Čukur-česmi u Beogradu turski vojnik ubio je srpskog dečaka što je izazvalo sukobe u gradu. Turci su potom sa beogradske tvrđave, gde je bio smešten njihov garnizon, bombardovali Beograd.

1882 - Rođen je rumunski general i državnik Jon Antonesku, diktator pronemačke vlade u Drugom svetskom ratu. Uveo je zemlju u Trojni pakt i priključio se napadu na ŠSR 1941. Osuđen je 1946. na smrt kao ratni zločinac i streljan.

1897. - Rođen je engleski državnik Robert Entoni Idn (Anthony Eden), britanski premijer od 1955. do 1957. Posle studija orijentalnih jezika u Oksfordu, 1923. ušao je u Parlament, od 1931. do 1933. bio je pomoćnik šefa diplomatije, 1935. lord čuvar državnog pečata i ministar za vezu s Društvom naroda u kojem se zalagao za sankcije protiv fašističke Italije zbog napada na Etiopiju. Od 1935. do 1938. bio je ministar inostranih poslova i 1936. zastupao je 'politiku nemešanja' u Španski građanski rat, ali je podneo ostavku kad je premijer Nevil Čembrlen (Neville Chamberlain) potpisao Minhenski sporazum kojim je Čehoslovačka predata na milost i nemilost nacističkoj Nemačkoj. U vladama Vinstona Čerčila (Winston Churćill) ponovo je predvodio britansku diplomatiju od 1941. do 1945. i od 1951. do 1955. Posle Čerčilovog povlačenja u aprilu 1955. postao je premijer i šef Konzervativne stranke, ali je podneo ostavku u januaru 1957. zbog neuspele britansko-francusko-izraelske agresije na Egipat.

1898. - Filipinski general Emilio Aginaldo (Aguinaldo) proglasio je tokom Američko-španskog rata, uz podršku SAD, nezavisnost Filipina. Amerikanci su ga potom izigrali, okupiravši Filipine i slomivši 1899. otpor filipinskih nacionalista, a taj pacifički arhipelag je formalnu nezavisnost stekao tek 1946.

1903 - Nakon ubistva Aleksandra Obrenovića u Majskom prevratu,Skupština Srbije izabrala je Petra Karađorđevića za kralja Srbije. Tokom njegove vladavine učvršćen je parlamentarizam i ubrzan privredni i kulturni razvoj zemlje. Povukao se s vlasti 22. juna 1914, a kraljevska ovlašećenja dobio je njegov drugio sin Aleksandar.

1904 - Više od hiljadu ljudi, većinom žena i dece, poginulo je blizu Njujorka u požaru koji je zahvatio brod "General Slokam".

1907 - Počela je Druga haška mirovna konferencija, na kojoj su 44 države, uključujući Srbiju i Crnu Goru, usvojile 13 konvencija o zakonima i običajima ratovanja. Četvrtom konvencijom osnovan je Stalni arbitražni sud u Hagu.

1917. - Zbog progermanske politike u Prvom svetskom ratu, grčki kralj Konstantin I prinuđen je da abdicira u korist starijeg sina Aleksandra, posle čije je smrti 1920. ponovo postao kralj. S prestola je definitivno sišao 1922. zbog poraza Grčke u ratu s Turskom i nasledio ga je mlađi sin Djorđe II.

1919 - Engleski piloti Artur Braun i Džon Olkok okončali su prvi direktni let preko Atlantika.

1920 - Italijanski inženjer, jedan od osnivača bežične telegrafije Đulielmo Markoni emitovao je u Engleskoj prvi muzički radio prenos u živo. Bila je to muzička numera čuvene australijske operske pevačice Neli Melba.

1924. - Rođen je američki državnik Džorž Herbert Voker Buš (George, Walker Bush), predsednik SAD od 1989. do 1993, koji je posle poraza ŠSR u 'hladnom ratu' i rasturanja te države zatražio uspostavljanje novog svetskog poretka. On je drugi državnik u 20. veku (posle Adolfa Hitlera) koji je - u drukčijoj formi i u drugim okolnostima - lansirao ideju o novom svetskom poretku. Predvodio je 1991. zapadne saveznike u ratu protiv Iraka. U Drugom svetskom ratu se borio na Pacifiku kao pilot u mornaričkom vazduhoplovstvu, 1974. i 1975. bio je ambasador u Kini, potom do 1976. direktor CIA, a potpredsednik SAD od 1981, tokom dva predsednička mandata Ronalda Regana (Reagan).

1929. - Rođena je nemačka Jevrejka Anelis Mari Frank (Annelies Marie), poznata kao Ana Frank (Anne), čiji je dnevnik postao simbol stradanja Jevreja u Drugom svetskom ratu u kojem su Nemci planski istrebljivali taj narod u Nemačkoj i svim okupiranim zemljama Evrope. Njena porodica je posle dolaska nacista na vlast u Nemačkoj 1933. izbegla u holandski grad Amsterdam, gde je od 1942. živela u tajnom skrovištu, ali ih je 1944. otkrio Gestapo. Ubijena je u martu 1945. u nemačkom logoru Bergen-Belzen i od njene porodice rat je preživeo jedino Anin otac. Posle Drugog svetskog rata pronađen je i 1947. objavljen njen potresni dnevnik pisan tokom dve godine u skrovištu.

1934. - Fašistička vlada Bugarske, koja je došla na vlast prevratom u maju 1934, zabranila je političke partije.

1936. - Na Malom Kalemegdanu u Beogradu osnovan je zoološki vrt, u kojem je do 1941. sakupljeno oko 1.200 životinja. U nemačkom bombardovanju Beograda u Drugom svetskom ratu životinje su podelile sudbinu ljudi - 6. aprila 1941. mnoge su raznete avionskim bombama.

1940 - Nemačke trupe su probile Mažino liniju kod Sedana. Sistem utvrđenja dugačak 360 kilometara koji su Francuzi izgradili duž granice prema Nemačkoj između dva svetska rata, smatran je remek delom građevinarstva i fortifikacije.

1964. - Nelson Mandela, Volter Sisulu (Walter) i još šest vođa Afričkog Nacionalnog Kongresa, crnačkog oslobodilačkog pokreta protiv rasističkog režima u Južnoj Africi, osuđeno je na doživotnu robiju. U procesu ukidanja rasne diskriminacije, većina je oslobođena posle bezmalo tri decenije, uključujući Mandelu, koji je potom postao prvi crni predsednik Južne Afrike.

1969 - Nakon povlačenja Šarla de Gola s političke scene, za predsednika Francuske izabran je Žorž Pompidu.

1975 - Košarkaši Jugoslavije postali su šampioni Evrope pobedom nad reprezentacijom SSSR u Beogradu.

1976. - U vojnom udaru u Urugvaju oboren je civilni predsednik Huan Bordaberi (Juan Bordaberry), čime je otpočela devetogodišnja diktatura armijskog vrha.

1977 - Adolfo Suares i njegova koalicija Demokratskog centra pobedili su na prvim slobodnim izborima u Španiji nakon smrti Franciska Franka koji je diktatorski vladao od 1939.

1982 - Argentinske snage na Foklandskim ostrvima predale su se Britancima. Time je okončan rat u kojem je poginulo oko 1000 ljudi.

1988 - Pakistanski predsednik Zija ul Hak (Zia, Haq) objavio je da će islamsko šerijatsko pravo postati vrhovni zakon u Pakistanu.

1991. - Boris Jeljcin je izabran za predsednika Rusije.

1992 - Srpski književnik Dobrica Ćosić izabran je za prvog predsednika SR Jugoslavije. Za prvog premijera novoformirane države prethodnog dana izabran je američki biznismen srpskog porekla Milan Panić.

1992 - Parlament Japana je, prvi put od Drugog svetskog rata,odobrio angažovanje japanskih vojnika u inostranstvu.

1993. - Američki avioni su bombardovali glavni grad Somalije Mogadiš u pokušaju da unište otpor lidera somalske gerile generala Mohameda Faraha Aidida. Posle bombardovanja nastavljenog i sledećih dana, tokom kojih je bilo više žrtava među civilima, američki komandosi nisu uspeli da uhvate Aidida.

1994 - Izrael i Vatikan uspostavili su pune diplomatske odnose,potvrđujući dogovor o međusobnom priznanju i pomirenju nakon vekovnih sukobljavanja Jevreja i rimokatolika.

1995 - Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju o proširenju snaga UN u Bosni trupama za brza dejstva, sastavljenih od 12.000 francuskih, britanskih i holandskih vojnika. Rusija i Kina su se uzdržale od glasanja.

1995. - Umro je italijanski muzičar Arturo Benedeti Mikelanđeli (Benedetti Mićelangeli), jedan od najvećih pijanista 20. veka.

1996. - U Australiji su se kod Brizbejna tokom vojnih vežbi sudarila dva helikoptera tipa 'Blejkhok', pri čemu je poginulo 18 komandosa.

1996 - Umrla je američka pevačica Ela Ficdžerald, "kraljica džeza", čuvena po "skat" dijalozima sa velikim džez muzičarima Armstrongom, Elingtonom i Bejzijem.

1999. - Na Kosovu i Metohiji počelo je razmeštanje međunarodnih bezbednosnih snaga, na osnovu rezolucije 1.244 Saveta bezbednosti UN, dan pošto su, na iznenađenje svih zapadnih zemalja, u južnu srpsku pokrajinu prvi prispeli ruski vojnici koji su zaposeli aerodrom Slatina kod Prištine.

2000 - U pokušaju atentata u Budvi je lakše ranjen Vuk Drašković, lider Srpskog pokreta obnove, u to vreme jedne od najvećih opozicionih političkih stranaka u Srbiji.

2000 - Rimsko-katolički biskup, Augustin Misago, optužen za saučesništvo u masakru više od pola miliona stanovnika Ruande 1994. i genocid, oslobođen je optužbi i pušten na slobodu.

2001 - Kraj Petrovog Sela kod mesta Kladovo otkrivena je masovna grobnica u kojoj je zakopano oko 30 tela za koja se pretpostavlja da su žrtve rata na Kosovu u prvoj polovini 1999.

2001 - Šangajska petorka - Kina, Rusija, Kazahstan, Kirgistan i Tadžikistan su nakon prijema Uzbekistana u članstvo preimenovali svoju organizaciju u Šangajska Organizacija za saradnju (SCO),regionalnu organizaciju za borbu protiv islamskog militarizma.

2003 - Vaterpolo reprezentacija Srbije i Crne Gore osvojila je zlatnu medalju na Evropskom prvenstvu u Sloveniji.

2003 - Umro je američki glumac Hjum Kronin čija je karijera na Brodveju i u Holivudu trajala preko šest decenija. Na filmu je debitovao ulogom u Hičkokovom filmu "Senka sumnje" 1943, a zapažene uloge imao je u filmovima "Poštar uvek zvoni dvaput","Dvanaest ljutih muškaraca" i "Čaura".

Dogodilo se na dan, 13. jun


323. p.n.e. - U Vavilonu je umro Aleksandar III Makedonski (Aleksandar Veliki), jedan od najvećih vojskovođa u svetskoj istoriji. Njegova legendarna ličnost bila je vekovima inspiracija likovnih umetnika i pesnika.

823 - Rođen je francuski kralj Karlo II Chelavi, kojem je Verdunskim ugovorom 843. pripao zapadni i srednji deo franačke države (danas Francuska).

1381 - Pod vođstvom Vota Tajlera, u engleskim pokrajinama Kent, Norfok, Safok i Kembridžšir počeo je seljački ustanak protiv feudalaca, izazvan visokim porezima.

1811 - Rođen je književni kritičar i filozof Visarion Grigorjevič Bjelinski, osnivač realističke estetike u ruskoj književnoj kritici. Formulisao je teorijsku osnovu novog pravca u ruskoj književnosti nazvanog "naturalna škola", a kao uzor isticao je Gogoljevo delo ("Pismo Gogolju", "Književne maštarije").

1839 - Srpski knez Miloš Obrenović abdicirao je u korist sina Milana i napustio Srbiju. Knez Milan je umro nekoliko nedelja nakon što je izabran za srpskog vladara, a namesnici su pozvali njegovog mladjeg brata Mihaila da preuzme presto.

1865 - Rođen je irski pesnik i dramski pisac Vilijam Batler Jejts, uz Šoa i Džojsa jedan od najvećih irskih pisaca. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1923. ("Oisinova lutanja", "Vetar u trsci", "Grofica Ketlin", "Žudjena zemlja").

1876 - Srpsko učeno društvo je za prvu ženu akademika izabralo slikarku Katarinu Ivanović.

1886 - Pod misterioznim okolnostima utopio se bavarski kralj Ludvig II, tri dana nakon što je proglašen umobolnim i svrgnut s prestola. Pod njegovim pokroviteljstvom, Rihard Vagner je 1864-85. u Minhenu radio na reformi muzike i drame i izveo svoje čuvene muzičke drame "Tristan i Izolda" i "Nirnbeški majstori pevači".

1897 - Rođen je finski trkač na duge staze Pavo Nurmi, koji je osvojio devet zlatnih medalja na Olimpijskim igrama 1920, 1924. i 1928. Oborio je 29 svetskih rekorda.

1899 - Rođen je meksički kompozitor i dirigent Karlos Čavez , osnivač Simfonijskog orkestra Meksika. U svoje kompozicije uneo je obeležja meksičkog muzičkog folklora i instrumente meksičkih Indijanaca ("India", "Četiri sunca").

1900 - U Kini je počeo tzv. Bokserski ustanak - pobuna seljaka i gradske sirotinje protiv stranog kapitala i domaćih feudalaca. Ustanak su u septembru 1901. ugušile evropske sile, Japan i SAD.

1917 - Sa 14 bombardera tipa "Gota" Nemci su u Prvom svetskom ratu prvi put iz vazduha bombardovali London. Poginule su 162 osobe. Pre toga, napadi na britansku prestonicu su vršeni iz cepelina.

1943 - U bici na Sutjesci u Drugom svetskom ratu poginuo je komandant Treće divizije i član Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije Sava Kovačević. Posthumno je proglašen za narodnog heroja.

1944 - Prve nemačke rakete Fau-1 ispaljene su u Drugom svetskom ratu na južnu Englesku. Do kraja rata 1945. na teritoriju Velike Britanije palo je više od 1.000 raketnih bombi, od kojih 660 na London.

1953 - Državnim udarom na vlast u Kolumbiji došao je Gustav Rojas Pinilja, koji je diktatorski vladao do 1957. kada je u Kolumbiji vraćen demokratski režim.

1956 - Poslednji britanski vojnici napustili su bazu kod Sueckog kanala, kojim je Velika Britanija upravljala 74 godine. Upravu nad Kanalom preuzeo je Egipat.

1965 - Umro je jevrejski filozof i teolog Martin Buber, rodjen u Austriji. Pred nacistima je 1938. pobegao u Palestinu i postao jedan od prvih profesora Hebrejskog univerziteta u Jerusalimu. Zalagao se za zajedničku jevrejsko-arapsku državu ("Priče rabi Nahmana", "Ja i ti", "Hasidske priče", "Gog i Magog", "Slike o dobru i zlu").

1982 - Umro je kralj Saudijske Arabije Kalid ibn Abdul Aziz. Nasledio ga je brat princ Fahd.

1983 - Američki vasionski brod "Pionir 10" prošao je kroz orbitu Neptuna. To je bila prva letilica sa Zemlje koja je izašla izvan Sunčevog sistema.

1986 - Umro je američki klarinetista Beni Gudmen, najpopularniji muzičar džeza tridesetih godina 20. veka. Jedan je od prvih muzičara medju belcima koji se usprotivio rasnoj segregaciji i u svoj džez orkestar, osnovan 1934, uključio i crne muzičare.

1990 - Zbog neuspelog početka razgovora vlasti i opozicije u Srbiji (8. juna) u Beogradu je na Trgu Republike održan prvi protestni miting opozicije od dolaska komunista na vlast posle Drugog svetskog rata.

1990 - U Bukureštu su poginule četiri, a ranjeno oko 200 osoba kada je policija pokušala da suzbije proteste studenata koji su se smestili u šatore u centru grada.

1992 - U organizaciji Udruženja kompozitora u Pionirskom parku u Beogradu, ispred zgrade Predsedništva Srbije, održan je "Miting klečanja", u znak protesta protiv ratne politike predsednika Srbije Slobodana Miloševića.

1994 - Severna Koreja je saopštila da se povlači iz Agencije za atomsku energiju UN i da više neće dozvoliti dolazak njenih inspektora u zemlju.

2000 - U Pjongjangu je počeo istorijski samit dve Koreje na kojem su predsednici južne i severne Koreje Kim Dae-Džung i Kim Džong-Il vodili razgovore o pomirenju dve države. Lideri dve Koreje sastali su se prvi put posle raspada jedinstvene zemlje 1948.

2002 - Na prvim slobodnim izborima u istoriji Avganistana za predsednika te države izabran je Hamid Karzai.

2003 - U Beogradu je uhapšen oficir bivše JNA pukovnik Veselin Šljivančanin i izručen Haškom tribunalu, pred kojim je krajem 1995. optužen za zločine na poljoprivrednom dobru "Ovčara" kod Vukovara (Hrvatska) 1991. godine.

2003. U Briselu usvojen prvi nacrt ustava EU, 46 godina posle potpisivanja Rimskog sporazuma, odnosno osnivanja EU.

2004. Na izborima za Evropski parlament partija nemačkog kancelara Gerharda Šredera pretrpela najveći poraz od Drugog svetskog rata, a francuska opozicija, socijalisti, velikom većinom glasova porazili konzervativnu partiju predsednika Žaka Širaka.

2005. Umro bivši komunistički lider Portugala Alvaro Kunjal, 31 godinu na čelu komunista. Simbol otpora nekadašnjem fašističkom režimu Antonia Oliveire Salazara.

2005. Američka pop-zvezda Majkl Džekson oslobođen svih optužbi u sudskom procesu zbog seksualnog zlostavljanja maloletnih dečaka.

Dogodilo se na dan - 14. jun


1645. U građanskom ratu u Engleskoj snage parlamentarista podvođstvom Olivera Kromvela i Tomasa Ferfaksa porazile su kod Nejzbija rojaliste pod vođstvom princa Ruperta od Palatinejta (of the Palatinate).

1777. Kongres SAD je prihvatio zastavu "zvezda i pruga" kaozvanično državno znamenje.

1789. Engleski kapetan Vilijam Blaj, sa 18pristalica, posle dramatičnog putovanja i više od 3.500 pređenih milja, stigao je na ostrvo Timor blizu Jave. Blaj je 48 dana ranije ostavljen u vodama Tahitija nakon što je pobunjena posada broda "Baunti" preuzela komandu nad brodom.

1798. Rođen je češki istoričar i političar FrantišekPalacki, vođa češkog preporoda u 19. veku. Kao lider Federalističke stranke zalagao se, u skladu sa svojom idejom austroslavizma, za federativno preuređenje Austro-Ugarske.

1800. Napoleon Bonaparta porazio je austrijske trupe u presudnoj bici kod Marenga u Italiji.

1811. Rođena je američka književnica Herijet Elizabet BičerStou, borac za ženska prava i oslobađanje crnih robova, autor romana "Čiča Tomina koliba".

1837. U Napulju je umro italijanski pisac Đakomo Leopardi, najveći lirski pesnik italijanskog romantizma i jedan od najznačajnijih pesnika evropske poezije 19. veka ("Silviji", "Dijalozi i eseji" "Zibaldon", dnevnik "Misli").

1894. Rođena je Ljubica Janković, etnomuzikolog, saradnikEtnografskog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti i član više međunarodnih ustanova za izučavanje narodne kulture. Sa sestrom Danicom izdala je knjigu "Narodne igre" u sedam tomova.

1904. - Umro je srpski pisac Jovan Jovanović Zmaj, član Srpske kraljevske akademije, liričar bogate invencije, prema oceni književne kritike 'pesnički izraz duhovnog i duševnog života srpskog naroda' u drugoj polovini 19. veka. Osnovnu školu učio je u rodnom Novom Sadu, gimnaziju u Halašu i Požunu (sadašnja Bratislava), a maturirao je u Slovačkoj Trnavi. Pre medicine koju je završio u Pešti, studirao je prava u Pešti, Pragu i Beču. Radio je kao lekar u Novom Sadu, Pančevu, Sremskim Karlovcima, Futogu, Beogradu, Zagrebu i Beču, a u Beogradu je od 1890. do 1898. bio dramaturg Narodnog pozorišta. Pesnički se razvijao pod uticajem srpske narodne poezije i lirike Branka Radičevića. Ispevao je zbirke ljubavnih pesama 'Djulići' i 'Djulići uveoci' - potresne, elegične ispovesti posle smrti supruge i četvoro dece. Napisao je veliki broj rodoljubivih i izuzetno vrednih političko-satiričnih pesama, a kao dečji pesnik je neprevaziđen u srpskoj književnosti. Osnovao je i uređivao književni list 'Javor', satirične listove 'Zmaj', 'Žiža', 'Starmali' i dečji list 'Neven'. Prevodio je s ruskog, nemačkog, mađarskog i engleskog. Ostala dela: obimna knjiga pesama 'Pevanija', pesnička legenda 'Vidosava Branković', šaljivi komad 'Šaran'.

1923. - Petog dana posle profašističkog udara ubijen je premijer Bugarske i vođa Zemljoradničkog narodnog saveza Aleksandar Stamboliski, izuzetno popularan u narodu. Tokom trogodišnje vladavine je sproveo agrarnu i poresku reformu, nacionalizovao neke banke i nastojao da izmeni unutrašnju i spoljnu politiku dinastije Koburg, zalažući se za prijateljstvo s Jugoslavijom.

1924. - Rođen je ruski pisac Vladimir Aleksejevič Solouhin, koji je u pesničkim i proznim delima dosledno zastupao ideju o potrebi promišljenog odnosa prema prirodi i zaštiti spomenika ruskog nacionalnog bića. Dela: zbirke pesama 'Kako ispiti sunce', 'Čovek sa cvećem u rukama', 'Živeti na zemlji', 'Četrdeset zvonkih kapi', 'Argument', 'Lirika', 'Sonetni venac', 'Sedina', proza 'Vladimirske staze', 'Kap rose', 'Pisma iz Ruskog muzeja', 'Vreme za skupljanje kamenja', 'Med na hlebu', 'Nastavak vremena'.

1928. - Rođen je argentinski revolucionar Ernesto 'Če' Gevara (Che Guevara), koji je postao simbol revolucije u Južnoj Americi, ali i širom sveta, naročito među mladima. Diplomirao je medicinu u Buenos Ajresu 1953, potom otišao u Gvatemalu, pa u Meksiko, gde je upoznao Fidela Kastra (Castro), s čijom ekspedicijom se 1956. iskrcao na Kubu. Posle pobede revolucije 1959. postao je 1961. ministar privrede, a Kubu je napustio 1965. u nameri da u Boliviji - gde je ubijen 1967. povede ustanak za oslobođenje Južne Amerike od dominacije SAD i domaće oligarhije. Dela: 'Uspomene na kubansku revoluciju', 'Dnevnik iz Bolivije'.

1928. Umrla je Emelin Pankherst, britanskasufražetkinja, osnivač Socijalno-političke unije žena (1903). Organizovala je brojne mitinge i demonstracije za žensko pravo glasa zbog čega je osam puta bila u zatvoru.

1933. Rođen je američki pisac poljskog porekla Juzef Novak (Joseph), poznat kao Ježi Kosinski (Jerzy), u čijim delima preovlađuju teme nasilja, surovosti, poniženja i požude. U prvom i najboljem romanu 'Obojena ptica' groteskno je opisao zaostalost istočnoevropskog sela u vreme Drugog svetskog rata. Bilo je pokušaja da mu se ospori autorstvo nekih romana objavljenih pod njegovim imenom. Ostala dela: romani 'Koraci', 'Prisutnosti', 'Djavolje drvo', 'Pilotska kabina'.

1936. Umro je ruski pisac Maksim Gorki. Imao je značajnu ulogu upolitičkom i kulturnom životu sovjetske Rusije i smatra se osnivačem socijalističkog realizma u ruskoj književnosti ("Makar Čudra", "Mati", "Na dnu").

1940. Zastava sa kukastim krstom podignuta je na Ajfelovoj kuli dok su trupe nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu ulazile u centar Pariza.

1941. Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt naredio je zamrzavanje imovine Nemačke i Italije u Americi.

1943. U bici na Sutjesci u Drugom svetskom ratu poginuo je srpski publicista, novinar i prevodilac Veselin Masleša, narodni heroj, koji se kao gimnazijalac uključio u omladinski i radnički pokret. Studirao je prava u Zagrebu, zatim ekonomiju, sociologiju i političke nauke u Nemačkoj i Francuskoj, odakle je proteran zbog političkog rada. Po povratku u zemlju s Otokarom Keršovanijem pokrenuo je časopis 'Nova literatura'. U toku rata uređivao je 'Borbu', 'Vojno-politički pregled' i 'Narodno oslobođenje', a 1942. postao je član Izvršnog odbora AVNOJ-a. Dela: studije 'Mlada Bosna', 'Svetozar Marković'.

1946. Umro je škotski pronalazač Džon Logi Berd (John Logie Baird), pionir televizije, koji je 1923. izveo prvi prenos TV slike kao crno-bele siluete, a 1925. kao slike s polutonovima. Konstruisao je 1927. prvi uređaj za noćno osmatranje pomoću infracrvenih zraka, 1928. izveo prvi prekookeanski TV prenos između Londona i Hortsdejla u SAD i prvi konstruisao i prikazao TV program u boji.

1962. U Parizu je osnovana Evropska organizacija za istraživanjesvemira.

1966. Vatikan je objavio aboliciju na Indeks zabranjenih knjiga (Index librorum prohibitorum). Popis dela koje katolički vernici po crkvenoj zabrani nisu smeli čitati objavio je 1559. papa Pavle IV.

1968. Umro je italijanski pesnik Salvatore Kvazimodo,dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1959 ("Vode i zemlje", "A veče je tu", "Život nije san" "Utopljena oboa").

1972. Prilikom pada japanskog putničkog aviona 'DC-10' na aerodrom u Nju Delhiju poginulo je 87 ljudi.

1980. SAD su odbacile zahtev evropskih država da Palestinska oslobodilačka organizacija učestvuje u bliskoistočnim mirovnim pregovorima.

1986. Umro je argentinski pisac Horhe Luis Borhes (Jorge, Borges), jedan od najvećih pisaca 20. veka, profesor anglosaksonske književnosti i kritičar, direktor Nacionalne biblioteke u Buenos Ajresu, koji je presudno obeležio hispanoameričku literaturu i snažno uticao na mnoge pisce u celom svetu. Introspektivnog duha, enciklopedijski obrazovan, maštar i sjajan znalac klasičnih jezika i literature i šekspirolog, tvorac je sasvim osobenog izraza kratke priče kojom govori o zagonetkama postojanja. Veoma ironičan, često se pozivao na pseudoistorijske izvore, što je dalo posebnu snagu njegovim tekstovima u kojima se mešaju fantastika i realnost. Saosnivač je više avangardnih književnih glasila, uključujući časopise 'Proa', 'Prisma' i 'Martin Fierro'. Dela: zbirke pripovedaka 'Univerzalna istorija beščašća', 'Maštarije', 'Alef', 'Izveštaj o Brodiju', 'Peščana knjiga', zbirka pesama, kratkih parabola i priča 'Stvaralac', eseji 'Devet eseja o Danteu'.

1986. Umro je argentinski pisac Horhe Luis Borhes, jedan od najvećih i najuticajnijih književnika 20. veka. Presudno je obeležio hispanoameričku literaturu i značajno uticao na svetske književne tokove ("Univerzalna istorija beščašća", "Maštarije", "Alef", "Izveštaj o Brodiju", "Peščana knjiga").

1990. U Bukureštu je 10.000 rudara, uz podršku vlasti kako jetvrdila opozicija, rasturilo šatorsko naselje studenata koji su demonstrirali protiv vlasti u centru grada i demoliralo redakcije pojedinih listova i sedišta opozicionih stranaka.

1992. U Beogradu je prvi put posle 45 godina održana litija zapraznik Duhova na kojoj je učestvovalo oko 10.000 ljudi predvođenih patrijarhom srpskim Pavlom; u organizaciji Građanskog saveza Srbije nekoliko hiljada Beograđana učestvovalo je na manifestaciji "Poslednje zvono" sa porukom režimu Slobodana Miloševića da je njegovo vreme isteklo.

1993. Tansu Čiler je postala prva žena premijer u istoriji Turske.

1993. Kambodžanski princ Norodom Sihanuk je, na osnovu dogovora rivalskih frakcija i mirovnog sporazuma o Kambodži, ponovo postao šef države.

1995. Čečenski pobunjenici izvršili su napad na grad Buđonovsk na jugu Rusije, uzeli 1.500 taoca i zauzeli vladine zgrade. U napadu je poginulo oko 100 ljudi, a taoci su vraćeni nakon pregovora sa ruskim premijerom Viktorom Černomirdinom.

2000. Italijanske vlasti isporučile su Turskoj Mehmeda Ali Agdžu nakon što ga je predsednik Italije pomilovao. Agdža je zbog pokušaja atentata 1981. na papu Jovana Pavla II, proveo 19 godina u italijanskom zatvoru.

2001. Vlada SR Jugoslavije usvojila je nacrt zakona o saradnji sa Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu. Nakon neuspešnih pregovora s koalicionim partnerom Socijalističkom narodnom partijom Crne Gore, nacrt zakona povučen je iz procedure Savezne skupštine 21. juna.

2003. Na referendumu u Češkoj, 81 odsto građana je glasalo zapristupanje EU.

2005. Umro je Karlo Maria Đulini, slavni italijanski maestro i jedan od najvećih dirigenata 20-og veka.

2007. Umro je bivši predsednik Austrije i nekadašnji generalnisekretar UN, u dva mandata, Kurt Valdhajm.

Dogodilo se na dan - 15. jun


1215. Engleski kralj Džon prihvatio je, pod pritiskom plemstva, dokument Magna Carta Libertatum - temelj engleskog državnog uredjenja, simbol borbe protiv apsolutizma i jedan od najznačajnijih dokumenata britanske i evropske ustavne istorije.

1467. Umro je vojvoda od Burgundije Filip Dobri, osnivač Burgundije, države koja je u 15. veku bila rival Francuske, a od 1678. pripada Francuskoj.

1520. Papa Lav X ekskomunicirao je Martina Lutera bulom u kojoj je osudio kao jeres Luterove teze o indulgencijama, o dogmama i uredjenju katoličke crkve. Ideje o reformi crkve sistematizovane u 95 teza Luter je 1517. prikovao na vrata Dvorske crkve u Vitembergu, označivši početak raskola katoličke Evrope.

1752. Bendžamin Frenklin (Benjamin Franklin) izveo je čuveni eksperiment, podigavši u vazduh papirnatog zmaja tokom nevremena u Filadelfiji, da bi dokazao da su munje zapravo elektricitet.

1775. Kongres američkih kolonija pobunjenih protiv britanske vlasti, tzv. Kontinentalni kongres, izabrao je Džordža Vošingtona (George Washington) za generala i glavnokomandujućeg vojske Ujedinjenih kolonija.

1843. Rođen je norveški kompozitor, pijanista i dirigent Edvard Hagerup Grig (Grieg), koji je inspirišući se nacionalnim folklorom afirmisao norvešku muziku u svetu. Posebno je značajan njegov doprinos razvoju postromantičarske evropske harmonije. Izraziti liričar, najbolja dela je ostvario u malim formama poput klavirskih minijatura ('Lirski komadi'), 25 nordijskih narodnih pesama i plesova, svite 'Holberg', 'Poetičnih muzičkih slika', 'Humoreski', solo pesama. Ostala dela: Klavirski koncert u a-molu, orkestarske svite 'Per Gint', 'Sigrud Jorsalfar', Gudački kvartet, Koncert za klavir i orkestar, tri violinske sonate, horske kompozicije.

1862. Turski vojnici su kod Čukur česme u Beogradu iz obesti ubili srpskog dečaka Savu, a zatim i oficira i tumača koji su predvodili srpsku patrolu, što je zapalilo varnicu sukoba. Turci su potom s Kalemegdana - u pokušaju da silom očuvaju pozicije u Srbiji - tri dana bombardovali Beograd. Kod Čukur česme podignut je spomenik poginulom dečaku, delo srpskog vajara Simeona Roksandića.

1882. Rođen je rumunski general i fašistički diktator Jon Antonesku (Ion Antonescu), tokom Drugog svetskog rata saveznik Nemačke, zbog čega je posle rata osuđen na smrt i 1946. pogubljen. Po dolasku na vlast 1940. prisilio je na abdikaciju rumunskog kralja Karola II Hoencolerna (Carol Hohenzollern) - koji je 1938. takođe zaveo fašističku diktaturu - i priključio zemlju Trojnom paktu.

1884. Rođen je američki filmski glumac Hari Lengdon (Harry Langdon), jedan od najboljih komičara nemog filma. U filmskim burleskama najčešće je tumačio uloge sramežljivih sanjalica, obojene gorčinom i destruktivnošću. Filmovi: 'Siledžija', 'Dugačke pantalone', 'Troje su već gomila'.

1903. Nakon ubistva Aleksandra Obrenovića u Majskom prevratu, Skupština Srbije izabrala je Petra Karadjordjevića za kralja Srbije. Tokom njegove vladavine učvršćen je parlamentarizam i ubrzan privredni i kulturni razvoj zemlje. Povukao se s vlasti 22. juna 1914, a kraljevska ovlašećenja dobio je njegov drugio sin Aleksandar.

1904. Više od hiljadu ljudi, većinom žena i dece, poginulo je blizu Njujorka u požaru koji je zahvatio brod "General Slokam".

1907. Počela je Druga haška mirovna konferencija, na kojoj su 44 države, uključujući Srbiju i Crnu Goru, usvojile 13 konvencija o zakonima i običajima ratovanja ("Haške konvencije"). Četvrtom konvencijom osnovan je Stalni arbitražni sud u Hagu.

1910. Srpski student prava Bogdan Žerajić ubio se posle neuspelog atentata u Sarajevu na poglavara okupirane Bosne i Hercegovine, austrougarskog generala Marijana Varešanina. Njegova žrtva bila je primer za revolucionarnu nacionalističku omladinu iz pokreta 'Mlada Bosna', koji je 28. juna 1914. organizovao atentat na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda (Franz).

1914. Rođen je ruski državnik Jurij Vladimirovič Andropov, sovjetski lider od 1982. do smrti u februaru 1984. Od 1967. do 1982. bio je predsednik Komiteta državne bezbednosti, generalni sekretar vladajuće Komunističke partije je postao u novembru 1982, posle smrti Leonida Iljiča Brežnjeva, a predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta ŠSR u junu 1983.

1919. Direktnim letom od Nju Faundlenda do Irske, koji je trajao 10 časova i 12 minuta, engleski piloti Artur Braun (Arthur Brown) i Džon Olkok (John Alcock) prvi su preleteli Atlantik i za taj podvig dobili plemičke titule. U maju 1927. Atlantik je preleteo Amerikanac Čarls Lindberg (Charles Lindbergh) koji je u avionu bio sam.

1920. Italijanski inženjer, jedan od osnivača bežične telegrafije Djulielmo Markoni emitovao je u Engleskoj prvi muzički radio prenos u živo. Bila je to muzička numera čuvene australijske operske pevačice Neli Melba.

1940. Nemačke trupe su probile Mažino liniju kod Sedana. Sistem utvrdjenja dugačak 360 kilometara koji su Francuzi izgradili duž granice prema Nemačkoj izmedju dva svetska rata, smatran je remek delom gradjevinarstva i fortifikacije.

1969. Nakon povlačenja Šarla de Gola s političke scene, za predsednika Francuske izabran je Žorž Pompidu .

1975. Košarkaši Jugoslavije postali su šampioni Evrope pobedom nad reprezentacijom SSSR u Beogradu.

1977. Adolfo Suares i njegova koalicija Demokratskog centra pobedili su na prvim slobodnim izborima u Španiji nakon smrti Franciska Franka koji je diktatorski vladao od 1939.

1982. Argentinske snage na Foklandskim ostrvima predale su se Britancima. Time je okončan rat u kojem je poginulo oko 1000 ljudi.

1988. Pakistanski predsednik Zija ul Hak objavio je da će islamsko šerijatsko pravo postati vrhovni zakon u Pakistanu.

1992. Srpski književnik Dobrica Ćosić izabran je za prvog predsednika SR Jugoslavije. Za prvog premijera novoformirane države prethodnog dana izabran je američki biznismen srpskog porekla Milan Panić.

1992. Parlament Japana je, prvi put od Drugog svetskog rata, odobrio angažovanje japanskih vojnika u inostranstvu.

1994. Izrael i Vatikan uspostavili su pune diplomatske odnose, potvrdjujući dogovor o medjusobnom priznanju i pomirenju nakon vekovnih sukobljavanja Jevreja i rimokatolika.

1995. Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju o proširenju snaga UN u Bosni trupama za brza dejstva, sastavljenih od 12.000 francuskih, britanskih i holandskih vojnika. Rusija i Kina su se uzdržale od glasanja.

1996. Umrla je američka pevačica Ela Ficdžerald, "kraljica džeza", čuvena po "skat" dijalozima sa velikim džez muzičarima Armstrongom, Elingtonom i Bejzijem.

1999. Severna Koreja je saopštila da je južnokorejska ratna mornarica potopila jedan njen brod u severnokorejskim teritorijalnim vodama Žutog mora, optuživši Seul da izazivanjem prvog pomorskog sukoba od okončanja Korejskog rata 1953. provocira novi rat na podeljenom poluostrvu.

2000. U pokušaju atentata u Budvi je lakše ranjen Vuk Drašković, lider Srpskog pokreta obnove, u to vreme jedne od najvećih opozicionih političkih stranaka u Srbiji.

2000. Rimsko-katolički biskup, Augustin Misago, optužen za saučesništvo u masakru više od pola miliona stanovnika Ruande 1994. i genocid, oslobodjen je optužbi i pušten na slobodu.

2001. Kraj Petrovog Sela kod mesta Kladovo otkrivena je masovna grobnica u kojoj je zakopano oko 30 tela za koja se pretpostavlja da su žrtve rata na Kosovu u prvoj polovini 1999.

2001. Šangajska petorka - Kina, Rusija, Kazahstan, Kirgistan i Tadžikistan su nakon prijema Uzbekistana u članstvo preimenovali svoju organizaciju u Šangajska Organizacija za saradnju (SCO), regionalnu organizaciju za borbu protiv islamskog militarizma.

2003. Vaterpolo reprezentacija Srbije i Crne Gore osvojila je zlatnu medalju na Evropskom prvenstvu u Sloveniji.

2003. Umro je američki glumac Hjum Kronin čija je karijera na Brodveju i u Holivudu trajala preko šest decenija. Na filmu je debitovao ulogom u Hičkokovom filmu "Senka sumnje" 1943, a zapažene uloge imao je u filmovima "Poštar uvek zvoni dvaput", "Dvanaest ljutih muškaraca" i "Čaura".

Dogodilo se na dan, 16. jun


1671 - U Moskvi je javno pogubljen vođa ustanka donskih kozaka i seljaka Stepan Stenjka Timofejevič Razin. U ruskim narodnim pričama i pesmama postao je simbol prkosa i pobune.

1824 - Otvorena prva pijaca u Srbiji, na prostoru današnjeg Studentskog parka u Beogradu

1826 - Nakon što je ugušio pobunu janjičara, turski sultan Mehmed II ukinuo je taj vojni red i uveo nizam (redovna vojska). Janjičare je 1330. od otete i poturčene dece hrišćanskih podanika osnovao sultan Orhan.

1842 - Rođen Milorad Popović Šapčanin, književnik, upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu

1852 - U Novom Sadu je štampan prvi broj lista "Serbski dnevnik", sa književnim dodatkom "Sedmica". List je izlazio 12 godina i bio je jedan od retkih slovenskih listova u austrijskoj carevini u to doba.

1858 - Rođen je švedski kralj Gustav V, koji je tokom vladavine od 1907. do smrti 1950. osigurao neutralni status Švedske u oba svetska rata.

1876 - U Cetinju je, posle pregovora vođenih od oktobra 1875. do februara 1876, potpisan ugovor o savezu Srbije i Crne Gore protiv Otomanskog carstva. Odlukom Vrhovnog saveta odbrane SR Jugoslavije 25. decembra 1993. taj datum je određen za Dan Vojske Jugoslavije.

1890 - Rođen je engleski filmski glumac Sten Lorel, zvezda urnebesnih komedija u kojima je, kao "mršavi", činio tandem sa Oliverom Hardijem, "debelim".

1894 - Počeo Svetski sportski kongres, na kome je doneta odluka o osnivanju Međunarodnog olimpijskog komiteta

1904 - "Blumov dan"- dan kada se dešava radnja romana "Uliks" Džemsa Džojsa, dobio ime po junaku romana Lepoldu Blumu

1920 - U Londonu je održana prva sednica Društva naroda.

1930 - Umro je srpski političar i filolog Ljubomir Stojanović, sekretar Srpske kraljevske akademije. Sa Jašom Prodanovićem osnovao je 1921. Republikansku stranku i bio njen prvi predsednik.

1941 - Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt naredio je da se do 10. jula zatvore svi nemački konzulati u SAD.

1944 - Na Visu je u Drugom svetskom ratu sklopljen sporazum Tito-Šubašić o odnosima Narodnoodlobodilačkog pokreta i jugoslovenske vlade u emigraciji.

1958 - Obešen je Imre Nađ, mađarski premijer u vremeantikomunističke pobune u Mađarskoj 1956. koju su ugušile sovjetske trupe. Nađ je tada uhapšen i na montiranom procesu osuđen na smrt zbog izdaje. Na isti dan 1989. pola miliona Mađara prisustvovalo je u Budimpešti njegovoj ponovnoj sahrani uz državne počasti.

1960 - Predsednik SAD Dvajt Ajzenhauer morao je da odloži posetu Japanu zbog antiameričkih nereda u toj zemlji.

1961 - Ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev zatražio je azil u Francuskoj za vreme gostovanja u Parizu sa ansamblom baleta "Kirov". Karijeru je nastavio u vodećim evropskim i američkim trupama i bio je zvezda britanskog Kraljevskog baleta.

1963 - Sovjetski Savez je lansirao vasionski brod "Vastok 6" sa prvom ženom kosmonautom Valentinom Terješkovom.

1972 - U Hanoveru je uhapšena Ulrike Majnhof, članica terorističke grupe Bader-Majnhof.

1976 - U Sovetu, najvećem crnačkom naselju u Južnoj Africi, izbili su rasni neredi u kojima je, tokom nekoliko meseci, poginulo najmanje 600 crnaca i tri belca.

1977 - Leonid Brežnjev, lider sovjetske KP, zamenio je Nikolaja Podgornog na mestu predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR-a.

1977 - Umro je nemački inženjer Verner fon Braun konstruktor raketnih projektila "Fau-1" i "Fau-2". Posle rata emigrirao je u SAD, gde je radio za Nasu.

1983 - Za predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR-a izabran je Jurij Andropov.

1992 - Predsednici SAD i Rusije Džordž Buš i Boris Jeljcin postigli su u Vašingtonu dogovor o smanjivanju arsenala dalekometnih nuklearnih raketa za dve trećine do 2003.

1994 - Švajcarska je odbila da izda vizu za ulazak u zemlju predsedniku SR Jugoslavije Zoranu Liliću, iako je dobio zvaničan poziv za učešće na međunarodnom skupu u Kran Montani. Takva odluka doneta je na osnovu preporuke Saveta bezbednosti UN u okviru mera o ekonomskoj blokadi Jugoslavije.

1996 - Međunarodni komitet Crvenog krsta saopštio je da je na prostoru bivše Jugoslavije, za vreme ratnih sukoba (1991-1995) nestalo oko 20.000 ljudi, od kojih oko 12.000 u Bosni i Hercegovini.

1998 - Talibanska religiozna vojska u Avganistanu naredila je zatvaranje više od sto privatnih škola u kojima su se obrazovaledevojčice.

1999 - Amnesti internešenel optužio je SAD za kršenje ljudskih prava, jer su nastavile da izvršavaju smrtnu kaznu, posebno zbog njene primene i nad osobama koje su počinile zločin pre svoje 18. godine.

1999 - Novi predsednik Južnoafričke Republike Tabo Mbeki položio je zakletvu. On je na toj dužnosti zamenio Nelsona Mendelu,poznatog borca za prava crnaca, koji je skoro tri decenije proveo u zatvoru.

2001 - Predsednik Rusije Vladimir Putin doputovao je u Beograd, u prvu posetu šefa ruske države SR Jugoslaviji.

2001 - Američki predsednik Džordž Buš Mlađi i njegov ruski kolega Vladimir Putin susreli su se po prvi put u Sloveniji. Dogovorili su buduću saradnju i stalne konsultacije.

2001 - Pobedom koalicije leve orijentacije na izborima za gradonačelnika Berlina utrt je put bivšim komunistima da uđu ugradsku vladu, po prvi put od pada Berlinskog zida 1989.

2006 - Tajvan je otvorio tunel Hsuehsan, dug 13 kilometara, najduži tunel u Aziji, koji povezuje severni i južni deo tog ostrva.

2008 - Umro je Sten Vinston američki majstor za specijalne efekte i dobitnik četiri Oskara za rad u filmovima "Osmi putnik", "Tuđinci", "Terminator 2" i "Park iz doba Jure".

Dogodilo se na dan, 17. jun


1239. Rođen je engleski kralj Edvard I, najznačajniji engleski vladar iz dinastije Plantagenet. Tokom vladavine (1272-1307) učvrstio je kraljevsku vlast nad plemstvom i pripojio Vels Engleskoj.

1397. Danska kraljica Margreta I objedinila je poddansku krunu Dansku, Švedsku i Norvešku.

1579. Engleski moreplovac i gusar Frensis Drejk proglasio je suverenitet Engleske nad Nju Albionom (Kalifornija).

1665. Portugalci i Britanci potukli su Špance kod Montes Klarosa, što je omogućilo Portugalcima da još jednom pobedom nad Špancima kod Vilje Visiose ponovno uspostave nezavisnost Portugalije.

1682. Rođen je švedski kralj Karlo XII. Njegova vladavina (1697-1718), tokom koje je uglavnom ratovao, označila je kraj Švedske kao evropske velesile. Poginuo je u inavaziji na Norvešku 1718.

1696. Umro je poljski kralj Jan III Sobjeski, proslavljeni vojskovođa protiv Šveđana, Turaka, Tatara i Kozaka.

1703. Rođen je engleski sveštenik i reformator Džon Vesli, osnivač pokreta metodista.

1719. Umro je engleski pisac i političar Džozef Adison. Sa Ričardom Stilom osnovao je 1711. list "Spektator" u kojem je objavljivao i svoje čuvene eseje, koji predstavljaju začetak novog književnog žanra. novinskog podlistka.

1789. Poslanici Trećeg staleža u francuskom parlamentu proglasili su Narodnu skupštinu i ukinuli kralju pravo veta.

1818. Rođen je francuski kompozitor Šarl Guno, autor popularnih opera "Faust" i "Romeo i Julija".

1843. Počela je pobuna domorodaca Maora protiv Britanaca na Novom Zelandu. Maori su poraženi 1871. posle čega su se povukli u unutrašnjost ostrva.

1848. Austrijske trupe pod komandom generala Alfreda Vindišgreca ugušile su ustanak Čeha u Pragu.

1867. Engleski hirurg Džozef Lister upotrebio je prvi put u istoriji medicine antiseptik, kada je operisao svoju sestru Izabelu.

1882. Rođen je ruski kompozitor Igor Fjodorovič Stravinski, jedan od vodećih muzičkih stvaralaca 20. veka ("Žar ptica", "Petruška", "Posvećenje proleća").

1925. Potpisan je Ženevski protokol, kojim je zabranjena upotreba bojnih otrova u ratu. Protokol je potpisalo 29 zemalja.

1929. Rođen je jermenski velemajstor Tigran Vartanovič Petrosjan, šahovski prvak sveta od 1963. do 1969.

1940. Sovjetska Crvena armija okupirala je Letoniju i Estoniju i uspostavila prosovjetsku administraciju.

1944. Island je postao nezavisna republika nakon što su njegovistanovnici na referendumu odlučili da se odvoje od Danske.

1947. Ustavotvorna skupština Burme donela je odluku da proglasi nezavisnu Republiku Burmu.

1950. Dr Ričard Loler izveo je u Čikagu prvu operaciju presađivanja bubrega.

1953. Sovjetske trupe ugušile su pobunu u Istočnoj Nemačkoj.

1967. Kina je izvela probu prve hidrogenske bombe.

1971. SAD i Japan su potpisali sporazum o vraćanju ostrva Okinave pod suverenitet Japana u 1972. godini.

1982. Predsednik Argentine general Leopoldo Galtijeri podneo je ostavku posle poraza argentinske armije u ratu sa Velikom Britanijom za Foklandska ostrva.

1988. Oko pet hiljada radnika zemunske fabrike "Zmaj" demonstriralo je ispred zgrade Skupštine SFR Jugoslavije, nezadovoljno svojim socijalnim položajem. To je bio početak masovnih mitinga koji su nazvani "antibirokratska revolucija", a poslužili su za učvršćivanje vlasti lidera srpskih komunista Slobodana Miloševića.

1990. Demonstranti protiv rumunske vlade vratili su se na ulice Bukurešta, nekoliko dana posle sukoba s policijom i rudarima lojalnim vladi, u kojima je poginulo petoro ljudi, a nekoliko desetina ranjeno.

1991. Parlament Južne Afrike ukinuo je poslednji zakon na kojemje od 1950. bila zasnovana politika aparthejda.

1992. Nemci Tomas Kemtner i Hajnrih Stribig, dvojica poslednjih zapadnih talaca u rukama islamskih terorista u Libanu, vratili su se u Nemačku posle tri godine u zatočeništvu.

1993. U glavnom gradu Somalije Mogadišu poginulo je šest, aranjena su 43 pripadnika mirovnih snaga UN kada su pokušali da uhvate lidera somalijskih gerilaca Mohameda Faraha Aidida.

1997. Ministarstvo za telekomunikacije SR Jugoslavije izdalo jerešenja o zabrani većem broju privatnih i nezavisnih radio stanica. To je bila prva velika akcija vlasti protiv prava na slobodu informisanja u Jugoslaviji.

1999. Međunarodna organizacija rada usvojila je sporazum ozabrani najgorih formi prisilnog rada dece, uključujući ropstvo i nasilnu regrutaciju.

2001. Na parlamentarnim izborima u Bugarskoj pobedio je Nacionalni pokret bivšeg bugarskog cara Simeona II, čime je po prvi put bivša monarhija postala politički aktivna u jednoj od zemalja istočne Evrope. Simeon Saks Koburg je 24. jula izabran za premijera Bugarske.

2002. U Batajnici, kod Beograda, otpočela je ekshumacija i obdukcija leševa za koje se veruje da su Albanci čija su tela tu dovezena nakon NATO intervencije na Kosovu 1999.

2002. Egipatski vrhunski arheolozi su saopštili da su u blizini piramida u Gizi pronašli najstariji nedirnut sarkofag, star oko 4,500 godina.

2004. U bombaškom napadu ispred centra za regrutaciju iračkevojske u Bagdadu poginula je najmanje 41 osoba, a oko 142 je povređeno. Napad se dogodio nakon izjave zamenika ministra odbrane SAD Pola Volfovica da iračke snage bezbednosti nisu još spremne da obavljaju svoje dužnosti bez američke vojne podrške.

2004. Umro je Jacek Kuron, koji je svoj život posvetio borbi protiv komunizma i siromaštva, što ga je učinilo jednim od najvećih Poljaka 20. veka.

2007. U Crnoj Gori je uhapšen penzionisani general MUP-a Srbije Vlastimir Djordjević i izručen Haškom sudu, pred kojim je optužen za ratne zločine nad kosovskim Albancima 1999. godine.

Dogodilo se na dan, 18. jun

1155. Papa Hadrijan IV krunisao nemačkog kralja Fridriha I Barbarosu za rimsko-nemačkog cara.

1377 - Umro je engleski kralj Edvard III (Edward), koji je tokom svoje vladavine od 1327. osvojio Škotsku, a zbog pretenzija na francuski presto izazvao Stogodišnji rat (1337-1453) s Francuskom.

1429. Francuska vojska pod vođstvom Jovanke Orleanke i vojvode od Alensona napala i potukla kod Patea engleske trupe koje su se povlačile posle neuspele opsade Orleana.

1527 - Umro je italijanski političar i pisac Nikolo Makijaveli, autor dela "Vladalac", u kojem je izneo shvatanje da vladar ne treba da bira sredstva da bi postigao cilj, iz čega je kasnije izveden pojam "makijavelizam".

1583. U Londonu izdata prva polisa životnog osiguranja u svetu.

1769. Rođen britanski političar Robert Stjuart, vikont Kaslrej. Kao ministar spoljnih poslova bio, uz austrijskog kancelara Meterniha, ključna ličnost u koaliciji protiv francuskog imperatora Napoleona Bonaparte. Posle pada Napoleona podržao politiku Svete Alijanse.

1791 - Francuski kralj Luj XVI (Louis) i kraljica Marija Antoaneta, otkriveni su u pokušaju bekstva i uhapšeni kod Varena, a dve godine kasnije pogubljeni na giljotini.

1812. Kongres SAD usvojio deklaraciju o objavi rata Velikoj Britaniji.

1812. Rođen ruski pisac Ivan Aleksandrovič Gončarov, autor romana "Oblomov", u kojem je stvorio jedan od najznačajnijih tipova u svetskoj književnosti, kao i pojam "oblomovština", sinonim za parazitizam i apatiju.

1813 - U bici kod Vitorije, britanska vojska pod vođstvom vojvode od Velingtona porazila je snage Napoleonovog brata Žozefa, kralja Španije. Time je završena francuska vladavina u Španiji.

1815. U bici kod Vaterloa u Belgiji udružene britanske i pruske trupe pod komandom britanskog i pruskog vojskovođe Velingtona i Blihera potukle Napoleona Bonapartu.

1817. U Londonu otvoren most ”Vaterlo preko reke Temze.

1852 - Umro je nemački pedagog Fridrih Frebel, koji je 1840. osnovao prvi dečiji vrtić.

1853. U Beču umro pesnik Branko Radičević, najznačajniji predstavnik romantizma u srpskoj književnosti. Bio pristalica reforme jezika za koju se zalagao Vuk Karadžić, a pesničkim slobodama označio prodor u novu epohu srpske poezije. Njegovi posmrtni ostaci 1883. preneti na Stražilovo.

1868. Rođen mađarski admiral Mikloš Horti de Nađbanja. Bio na čelu konzervativnih snaga koje su ugušile revoluciju u Mađarskoj posle Prvog svetskog rata, a od 1920. do 1944. vladao Mađarskom kao regent na čelu fašističkog režima, sprovodeći teror.

1881. Rusija, Austrija i Nemačka potpisale tajni savez "Liga tri cara" na tri godine.

1881 - Knez Milan Obrenović obeležio je srebrnim budakom početak gradnje pruge Beograd-Niš, prve železničke pruge u Srbiji. Prvi putnički voz ka Nišu krenuo je sa beogradske železničke stanice 3. septembra 1884.

1882. Rođen bugarski revolucionar i državnik Georgi Dimitrov, jedan od osnivača i lider Komunističke partije Bugarske, prvi premijer zemlje posle Drugog svetskog rata. Bio generalni sekretar Kominterne od 1935. do njenog ukidanja 1943.

1884. Rođen francuski političar Eduar Daladje. Između dva svetska rata tri puta bio premijer. S britanskim premijerom Nevilom Čemberlenom potpisao sa Adolfom Hitlerom Minhenski sporazum kojim je otvoren put nacističkoj agresiji u Drugom svetskom ratu.

1905 - Rođen je francuski pisac i filozof egzistencijalista Žan-Pol Sartr. Nobelovu nagradu za književnost dobio je 1964, ali je odbio da je primi ("Mučnina", "Zid", "Biće i ništavilo", "Iza zatvorenih vrata", "Prljave ruke").

1908 - Umro je ruski kompozitor i dirigent Nikolaj Andrejevič Rimski-Korsakov, član muzičke grupe "Velika petorica" ("Šeherezada", "Španski kapričo"). Napisao je popularni priručnik "Principi orkestracije".

1919 - Po naređenju admirala Rojtera (Reuter), posada nemačke ratne flote potopila je većinu svojih brodova (preko 70) koji su, nakon kapitulacije Nemačke u Prvom svetskom ratu, bili stacionirani u britanskoj pomorskoj bazi Skepe Flou u Škotskoj.

1933 - Rođena je francuska književnica Fransoaz Kuare, poznata kao Fransoaz Sagan. Proslavila se prvim romanom "Dobar dan tugo", koji je štampan u milionskim tiražima.

1936. Umro ruski pisac i utemeljivač socijalističkog realizma Aleksej Maksimovič Pješkov, poznat kao Maksim Gorki. Posle 1917, kritikujući postupke sovjetskih vlasti, polemisao s vođom Oktobarske revolucije Vladimirom Iljičem Lenjinom i drugim čelnicima boljševičkog vrha.

1940. Francuski general Šarl de Gol iz Londona uputio čuvenu radio-poruku Francuzima u kojoj je sebe proglasio liderom "Slobodne Francuske", a Francuze pozvao na otpor okupaciji nacističke Nemačke.

1940. Nemci u Drugom svetskom ratu zauzeli francusku luku Šerbur.

1942. Rođen engleski muzičar Pol Mekartni, član grupe "Bitls", jedne od najpopularnijih rok-grupa u XX veku.

1942 - Nemački Severnoafrički korpus feldmaršala Ervina Romela zauzeo je u Drugom svetskom ratu grad Tobruk u Libiji i zarobio 25.000 britanskih vojnika.

1945 - Japanske trupe na ostrvu Okinava, koje je služilo kao poslednja odbrana Japana u Drugom svetskom ratu, predale su se Amerikancima.

1948 - Producentska kuća Kolumbija Rekords proizvela je prvu uspešnu longplej ploču od vinil plastike.

1953. Proglašena Republika Egipat, a za predsednika izabran general Mohamed Nagib, vođa pobune kojom je 1952. zbačen kralj Faruk.

1963 - Kardinal Đovani Batista Montini postao je papa Pavle VI, nakon smrti pape Jovana XXIII. Kao pobornik reformske struje u katoličkoj crkvi ukinuo je 1966. indeks zabranjenih knjiga, reorganizovao vatikansku kuriju, zalagao se za miroljubiva rešenja međunarodnih sporova i normalizovanje odnosa s komunističkim zemljama.

1963 - Predsednik Francuske Šarl de Gol povukao je pomorske snage iz NATO-a. Sledeći politiku nezavisnosti Francuska je 1966. napustila Vojni komitet NATO-a.

1968. Britanski Dom lordova odbacio odluku laburističke vlade o sankcijama protiv režima bele manjine u Rodeziji.

1969 - Umrla je američka teniserka Morin Konoli, nazvana Mala Mo. Godine 1953. postala je prva teniserka u istoriji ovog sporta koja je osvojila sva četiri Gren slem turnira.

1970 - Umro je indonežanski državnik Ahmed Sukarno, prvi predsednik Indonezije (1945-67) nakon sticanja nezavisnost od Holandije i jedan od lidera Pokreta nesvrstanih zemalja.

1970 - U finalu svetskog fudbalskog prvenstva Brazil je u Sjudad Meksiku pobedio Italiju sa 4:1 i postao prvi trostruki osvajač trofeja Žila Rimea.

1975. Princ Fejsal Musaid javno pogubljen u Rijadu zbog ubistva kralja Saudijske Arabije Fejsala u martu 1975.

1979. Lider SSSR Leonid Brežnjev i predsednik SAD Džimi Karter potpisali u Beču sporazum o ograničenju strateškog nuklearnog naoružanja.

1981 - Na opštim izborima u Francuskoj ubedljivo su pobedili socijalisti i postali najjača partija sa 38 procenata ukupnih glasova. Lider socijalista Fransoa Miteran u maju iste godine postao je predsednik Francuske.

1983. Seli Rajd postala prva Amerikanka koja je poletela u svemir kao član posade šatla "Čelendžer".

1990 - U Mađarskoj je zvanično ponovo otvorena berza, koju su komunističke vlasti zatvorile 42 godine ranije.

1990 - U zemljotresu na severu Irana poginulo je oko 100.000 ljudi.

1993. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odobrio slanje 7.600 pripadnika mirovnih snaga u šest gradova u Bosni i Hercegovini.

1995. Snage bosanskih Srba oslobodile poslednje od 372 pripadnika mirovnih snaga u Bosni koje su držali kao taoce od kraja maja, posle napada aviona NATO na srpske položaje u okolini Pala.

1996. Benjamin Netanjahu postao najmlađi premijer u istoriji Izraela posle izborne pobede ”desne koalicije.

1996. Savet bezbednosti UN ukinuo zabranu izvoza teškog naoružanja bivšim jugoslovenskim republikama. Embargo uveden je u septembru 1991.

1997. Lidera Crvenih Kmera Pola Pota zarobila grupa njegovih bivših sledbenika i osudila na doživotnu robiju. Smatra se da je Pol Pot odgovoran za smrt više od dva miliona kambodžanskih civila.

2000. Eritreja i Etiopija potpisale u Alžiru sporazum o prekidu vatre kojim je okončan dvogodišnji rat te dve zemlje.

2000. Savet bezbednosti UN potvrdio da je Izrael okončao 22-godišnju okupaciju južnog Libana.

2000 - U Beogradu je umro publicista i politikolog Slobodan Inić, jedan od osnivača Demokratske stranke.

2001 - Umro je veteran američkog bluza Džon Li Huker (83), koji je svojim retkim, hipnotičkim stilom sviranja gitare uticao na generacije rok i folk zvezda.

2001. Oko 30.000 pripadnika sirijske vojske napustilo Bejrut, posle 25 godina prisustva u Libanu. Sirija pozvana u Liban 1976. u sklopu arapskih mirovnih snaga koje su imale zadatak da uguše građanski rat u toj zemlji.

2002. Premijer Slovenije Janez Drnovšek posetio Jugoslaviju. To je prva poseta jednog funkcionera te države posle raspada SFRJ.

2002 - Bivši direktor Radio-televizije Srbije (RTS) Dragoljub Milanović osuđen je na deset godina zatvora zbog pogibije 16 radnika te televizije u NATO bombardovanju 23. aprila 1999. Po pravosnažnosti presude 20. maja 2001, Milanović se dva meseca krio u Crnoj Gori, gde je uhapšen u policijskoj akciji "Sablja" i sproveden u zatvor Zabela kod Požarevca.

2003 - Umro je Leon Uris, američki pisac bestselera, poznat po romanu "Egzodus", koji je objavljen 1958. godine.

2007 - U Sarajevu je predstavljen projekat Istraživačko-dokumentacionog centra (IDC) u kojem se navodi da je u ratu u Bosni i Hercegovini, između 1991. i 1995. poginulo ukupno 97.207 osoba.

Dogodilo se na dan, 19. jun


1566. Rođen kralj Džejms I Stjuart. Kao Džejms VI nasledio škotsku krunu 1567, po abdikaciji majke Marije Stjuart. Posle smrti engleske kraljice Elizabete 1603. postao kralj Engleske i tako pod svojom vlašću ujedinio krune Engleske, Irske i Škotske.

1623. Rođen francuski matematičar, fizičar i filozof Blez Paskal. Konstruisao jednu od prvih računaljki i značajno doprineo razvoju matematičkih teorija, posebno teorije verovatnoće.

1846. Prva bejzbol-utakmica sa uspostavljenim pravilima odigrana u Nju Džersiju.

1862. Kongres SAD zabranio ropstvo na teritoriji SAD.

1867. Republikanci, sledbenici Pabla Huaresa, pogubili Maksimilijana I Habsburga, kog je Luj Napoleon III 1864. proglasio za cara Meksika.

1885. U Njujork stigla Statua slobode, poklon Francuske.

1885. Rođen srpski kompozitor i dirigent Stevan Hristić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, jedan od osnivača Muzičke akademije u Beogradu, šef Beogradske filharmonije, direktor Opere u Beogradu i prvi predsednik Saveza kompozitora Jugoslavije.

1886. Rođen srpski slikar Jovan Bijelić, član Srpske akademije nauka, jedan od najznačajnijih jugoslovenskih likovnih stvaralaca između dva svetska rata.

1897. Umro engleski kapetan Čarls Kaningem Bojkot, kojem su 1880. zakupci imanja kojim je upravljao odbili saradnju. Takav vid otpora kasnije nazvan prema njegovom prezimenu.

1906 - Rođen je britanski fiziolog i biohemičar ruskog porekla Ernst Boris Čejn. Sa Aleksandrom Flemingom i Hauardom Volterom Florijem 1945. je podelio Nobelovu nagradu za medicinu za otkriće penicilina.

1908 - Dolaskom broda "Kasato Maru" u luku Santos sa 168 japanskih porodica, počelo je doseljavanje Japanaca u Brazil.

1937 - Umro je škotski pisac Džejms Metju Beri, autor priča o Petru Panu.

1944 - Američke snage su u Drugom svetskom ratu zauzele ostrvo Sajpan u Pacifiku na kojem su Japanci imali jednu od najvećih vojno-pomorskih baza.

1947 - Rođen je indijski pisac Salman Ruždi koga je iranski verski vođa ajatolah Homeini osudio na smrt 1989. zbog uvrede islama u knjizi "Satanski stihovi". Ruždi je od tada do 2000. kada se seli u Njujork, živeo u Velikoj Britaniji pod zaštitom Skotland Jarda.

1953 - Džulijus i Etel Rozenberg, osuđeni za špijunažu u korist SSSR-a, pogubljeni su na električnoj
stolici u američkom zatvoru Sing-Sing.

1961 - Kuvajt, koji je bio pod protektoratom Velike Britanije od 1899, stekao je punu nezavisnost.

1961 - Otkrivanjem natpisa sa imenom Pontija Pilata na iskopini rimskog hrama u Cezariji (Izrael), prvi put je nađen dokaz da je on postojao.

1965 - General Huari Bumedijen zbacio je vojnim udarom sa vlasti predsednika Alžira Ahmeda Ben Belu.

1970 - Sovjetski vasionski brod "Sojuz-9" postigao je novi rekord u dužini boravka u kosmosu od 17 dana, 16 časova i 59 minuta.

1975 - Generalni sekretar UN Kurt Valdhajm otvorio je u Meksiko Sitiju prvu svetsku konferenciju o položaju žene.

1987 - U eksploziji u garaži robne kuće u Barseloni poginulo je 12 i ranjeno više od 30 ljudi. Odgovornost je preuzela baskijska separatistička organizacija ETA.

1988 - U indijskom gradu Kurukšetra poginulo je 15, a ranjeno 25 ljudi u eksploziji bombe koju su postavili Siki ekstremisti.

1993 - Umro je engleski pisac Vilijam Golding, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1983. ("Obredi plovidbe" "Gospodar muva", "Slobodan pad").

1995 - Čečenski pobunjenici oslobodili su 1.500 talaca, koje su držali šest dana, i napustili bolnicu u gradu Buđenovsk na jugu Rusije, nakon što je sa ruskim vlastima dogovoren prekid vatre i nastavak mirovnih pregovora o Čečeniji.

1999 - U Prištini, na zgradi komande Prištinskog korpusa Vojske Jugoslavije, podignuta je zastava UN, pošto se Vojska Jugoslavije povukla, a mirovne snage UN (Kfor) preuzele kontrolu nad Kosovom.

2000 - Britanski carinici otkrili su u luci Dover u kamionu hladnjači 58 tela Kineza, ilegalnih emigranata.

2003 - Turski parlament je usvojio paket reformi ljudskih prava, poslednji u nizu zakona koji bi trebalo da poboljšaju šanse Turske za ulazak u Evropsku Uniju.

2004 - Saudijska Arabija je saopštila da je u sukobu bezbednosnih snaga i terorista ubijen Abdulaziz al-Mokrin koga su smatrali vođom al-Kaide u toj zemlji, i još trojica njegovih pomagača. Do sukoba je došlo nekoliko sati pošto su teroristi na svoj Internet sajt postavili fotografiju odsečene glave kidnapovanog američkog inženjera Pola M. Džonsona Juniora.

2006 - Episkopalna crkva u SAD izabrala je na čelo crkve, po prvi put u istoriji Anglikanske crkve, ženu-biskupa, Ketrin Džeferts Skori.

2007 - Kanadska čarter avio-kompanija "Skajservis erlajnz" obavila je prvi let iz Toronta do Beograda čime je posle 15 godina prekida uspostavljena direktna avionska linija između Srbije i Kanade.

2010 - U Beču je preminuo Bogdan Bogdanović, istaknuti intelektualac, profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu i bivši gradonačelnik Beograda. Autor je velikog broja spomenika posvećenih
žrtvama Drugog svetskog rata, među kojima su spomenici u Mostaru, Prilepu, Beloj Crkvi i Jasenovcu.

Dogodilo se na dan, 20. jun


1459 - Turci su zauzeli utvrđeni grad Smederevo, poslednje uporište srpske srednjovekovne države, čime je ona i formalno izgubila samostalnost i potpala pod vlast Osmanskog carstva.

1597 - Umro je holandski polarni istraživač Vilem Barenc dok je pokušavao da pronađe severoistočni pomorski prolaz iz Evrope u Ameriku. Po njemu je dobilo naziv Barencovo more na severu Evrope. Delove njegovog dnevnika pronašao je 1871. Norveški kapetan Karlsen.

1756 - U ćeliji zatvora u Kalkuti ugušila su se 123 od 146 britanskih vojnika koje je uhapsio indijski guverner (nabob) Bengala. Zatvor je kasnije postao poznat ka "crna rupa Kalkute".

1789 - Poslanici Trećeg staleža novoproklamovane Narodnes kupštine u Francuskoj položili su zakletvu da se neće razići dok ne donesu novi ustav, što je bio uvod u početak Francuske revolucije.

1819 - Rođen je francuski kompozitor nemačkog porekla Žak Ofenbah, tvorac francuske operete ("Orfej u paklu", "Plavobradi") i autor opere "Hofmanove priče".

1819 - U engleski grad Liverpul uplovio je brod "Savana", prvi parobrod koji je preplovio Atlantski okean. Putovanje od američke luke Savana (Džordžija) trajalo je 27 dana i 11 časova.

1836 - Umro je francuski revolucionar i sveštenik Emanuel Žozef Siejes, jedan od vođa Francuske revolucije i osnivača Jakobinskog kluba. Odigrao je ključnu ulogu u državnom udaru 1799. kojim je na vlast došao Napoleon Bonaparta.

1837 - Umro je britanski kralj Vilijam IV. Nasledila gaje njegova nećaka Viktorija koja je vladala do smrti 1901.

1861 - Rođen je engleski biohemičar Frederik Gaulend Hopkins, jedan od osnivača nauke o vitaminima. Sa holandskim lekarom Kristijanom Ajkmanom, podelio je 1929. Nobelovu nagradu za medicinu.

1891 - Britanija i Holandija definisali su granice kolonijalnihposeda na ostrvu Borneo.

1902 - Rođen je srpski pisac i diplomata Marko Ristić,istaknuti teoretičar beogradske nadrealističke grupe i jedan od predstavnika moderne i avangarde u srpskoj književnosti između dva rata. Od 1945. do 1951. bio je jugoslovenski ambasador u Parizu. ("Od sreće i od sna", "Bez mere", "Nox microcosmica").

1905 - Rođena je američka književnica Lilijan Helman. Proslavila se dramskim delima koja sadrže oštru kritiku američkog društva ("Dani koji će doći", "Male lisice") I memoarima u kojima je opisala vreme makartizma.

1909 - Rođen je američki filmski glumac australijskog porekla Erol Flin, jedan od najpopularnijih holivudskih glumaca ("Krvavi kapetan", "Avanture Robina Huda", "Gusar", "Kraljević I prosjak").

1923 - Ubijen je meksički revolucionar Fransisko Pančo Vilja,vođa seljačkog pokreta u revoluciji od 1910. do 1917. Proglašen je za meksičkog nacionalnog junaka 1966.

1933 - Umrla je nemačka revolucionarka Klara Cetkin,član međunarodnog radničkog pokreta. Organizovala je 1907. Prvu međunarodnu konferenciju žena. Na njen predlog 8. mart je proglašen Međunarodnim danom žena.

1944 - Porazom japanske flote okončana je pomorska bitka u Filipinskom moru u Drugom svetskom ratu.

1960 - Američki bokser Flojd Paterson nokautirao je u meču u Njujorku Šveđanina Ingemara Jonansona i postao prvi bokser koji je uspeo da povrati titulu svetskog prvaka u teškoj kategoriji.

1963 - ŠSR i SAD dogovorile su se da uspostave "vruću"telefonsku liniju.

1973 - U Argentinu se posle 18 godina izbeglištva vratio bivši predsednik (1946-55) Huan Domingo Peron. Za predsednika je ponovo izabran u septembru 1973.

1991 - Parlament Nemačke je tesnom većinom izglasao premeštanje prestonice iz Bona, koji je bio glavni grad Zapadne Nemačke, u Berlin. Istočna i Zapadna Nemačka ujedinile su se u oktobru 1990.

1992 - Lideri Češke i Slovačke Vaclav Klaus i Vladimir Mečija postigli su dogovor o razdvajanju Čehoslovačke u dve države.

1992 - Predsedništvo Bosne i Hercegovine proglasilo je ratno stanje, objavilo opštu mobilizaciju i uvelo radnu obavezu.

2000 - Francuski sud oslobodio je od optužbi nemačkog doktora Hansa Muenka (89), koji je radio u laboratoriji u logoru Aušvic, uz obrazloženje da je suviše star za sudski proces. Oslobađajuću presudu protiv njega doneo je 1946/47. sud u Krakovu u Poljskoj gde je uhapšen posle rata, a potom pušten na slobodu.

2000 - Francuska medijska kuća Vivendi, odnosno njena kablovska TV Kanal Plus i kanadska kompanija Sigram postigle dogovor o ujedinjenju u poslu vrednom 33,7 milijardi dolara, kojim je praktično stvorena nova globalna medijska snaga.

2001 - Skupština Srbije usvojila je Zakon o jednokratnom porezu na ekstraprofit i ekstraimovinu stečenu korišćenjem posebnih pogodnosti u vreme režima Slobodana Miloševića.

2001 - Peruanski sud osudio je Amerikanca Lorija Berensona na 20 godina zatvora za saradnju sa levičarskom gerilom u brzo ugušenoj pobuni za svrgavanje peruanskog kongresa.

2001 - Vođa pakistanskog vojnog režima, general Pervez Mušaraf položio je predsedničku zakletvu, zamenivši Muhameda Rafika Tarara koji je na toj funkciji figurirao od vojnog udara koji je 1999. izvršio Mušaraf.

2003 - Italijanski predsednik Karlo Azeljo Champi potpisao jezakon kojim je omogućeno petorici italijanskih lidera da se kod krivičnog gonjenja pozovu na imunitet. Tim potezom zaustavljeno je suđenje premijeru Silviju Berluskoniju zbog korupcije.

2006 - Bivši liberijski predsednik Čarls Tejlor stigao je u Holandiju, u kojoj ga čega suđenje pred Međunarodnim krivičnim sudom za ubistva, silovanja i sakaćenja stotine hiljada ljudi u Zapadnoj Africi.

2007 - Japanskom ostrvu Ivo Džima, koji je bio poprište krvave bitke pred kraj Drugog svetskog rata, promenjeno je ime u Ivo To, saopštio je japanski Institut za geografiju.