Tema: Dogodilo se u Maju

Dogodilo se na dan - 21. maj

1265. Italijanski književnik Dante Aligijeri rođen u Firenci na današnji dan 1265. godine. Dante potiče iz plemićke porodice što ga nije sprečilo da postane jedan od najreprezentativnijih pesnika ljudskog trpljenja i nadanja. Prvo Danteovo pesničko delo "Mladenački život" nadahnuto je ljubavlju prema Beatrisi, koju je upoznao u najranijoj mladosti i koja je odigrala presudnu ulogu u njegovom životu i stvaranju. Zbog sukoba sa papom Bonifacijem Osmim, morao je da zauvek napusti Firencu. Poslednjih 20 godina svog života proveo je u političkoj emigraciji. Politička aktivnost nije ga učinila slavnim kao što je to bio slučaj sa njegovim besmrtnim putovanjem kroz pakao, ovekovečenim u "Božanstvenoj komediji".

1349. - Na zasedanju Državnog sabora u Skoplju usvojen "Dušanov zakonik" ("Zakonik blagovjernago cara Stefana") - u spomen na ovaj događaj, 21. maj se obeležava kao Dan pravosuđa Srbije

1471 - Rođen je nemački slikar i graver Albreht Direr, jedan od najvećih renesansnih majstora. Izradio je portrete velike umetničke i dokumentarne vrednosti i izvanredne gravire u drvetu i bakru, koje odlikuje precizan crtež ("Apokalipsa", "Velika muka", "Bogorodičin život").

1471 - U londonskom zatvoru Tauer ubijen je engleski kralj Henri VI, poslednji monarh iz dinastije Lankaster, svrgnut u dinastičkim borbama ("Rat dveju ruža"). Njegov lik inspirisao je Šekspira za dramu "Henri VI". Presto je preuzeo Edvard IV.

1502 - Portugalci su otkrili nenastanjeno ostrvo Sveta Jelena u južnom Atlantiku.

1527 - Rođen je španski kralj Felipe II (1556-98), sin i naslednik Karla V. Politikom fanatičnog katoličanstva izazvao je pobunu u Holandiji koja je dovela do njene nezavisnosti.

1639 - Umro je italijanski filozof, dominikanac Tomazo Kampanela, zastupnik utopijske filozofije. Optužen da širi jeretičku nauku, osuđen je 1599. na doživotni zatvor. Oslobođen je nakon 27 godina na intervenciju pape Urbana VIII. Svoj ideal države opisao je u delu "Grad sunca", koji je postao udžbenikutopijske filozofije.

1674. - Jan Treći Sobjeski krunisan za kralja Poljske

1844 - Rođen je francuski slikar Anri Ruso, zvani Carinik, prvi slikar naivac čije su slike ušle u Luvr.

1845 - Rođen je glumac Toša Jovanović, član Narodnogkazališta u Zagrebu i Narodnog pozorišta u Beogradu, jedan od najvećih srpskih glumaca 19. veka.

1860 - Rođen je holandski lekar Vilem Ejnthoven , osnivač elektrokardiografije, dobitnik Nobelove nagradeza medicinu 1924. godine.

1892. - Matematičar Radivoje Kašanin rođen je u Belom Manastiru 21. maja 1892. godine. Kašanin je diplomirao na Sorboni, a doktorirao na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Tokom duge univerzitetske karijere, objavio je niz značajnih radova iz teorije diferencijalnih jednačina, teorije funkcija, primenjene matematike, teorijske matematike i astronomije. Autor je niza udžbenika, među kojima je najpoznatiji "Viša matematika" u dva obimna toma.

1894 - Kralj Aleksandar Obrenović ukinuo je liberalni ustav iz 1888. i vratio na snagu ustav iz 1869. godine.

1895 - Umro je austrijski kompozitor i dirigent Franc fon Supe, autor popularnih opereta ("Laka konjica", "Bokačo", "Lepa Galateja", "Fatinica").

1904 - U Parizu je osnovana Svetska fudbalska federacija - FIFA.

1921 - Rođen je ruski nuklearni fizičar Andrej Saharov, borac za političke slobode i ljudska prava, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1975. Kao nepomirljivi protivnik režima, izgnan je 1980. iz Moskve u Gorki, gde je ostao do 1986.

1927 - Američki pilot Čarls Lindberg postao je prvi čovek koji je preleteo Atlantik. Let od Njujorka do Pariza trajao je 33 sata i 29 minuta. Na isti dan 1932. Amelia Erhart je kao prva žena preletela Atlantski okean.

1935 - Umro je holandski botaničar Hugo de Fris, osnivač eksperimentalne genetike.

1935 - Umrla je američka pacifistkinja i društveni reformator Džejn Adams, dobitnica Nobelove nagrade za mir 1931. godine.

1945 - Sirija i Liban prekinuli su pregovore sa Francuskom i zatražili punu nezavisnost.

1967 - Više od 300 ljudi nastradalo je u požaru u robnoj kući u Briselu.

1969 - Sirhan Sirhan, koji je 1968. ubio Roberta Kenedija, brata američkog predsednika DŽona Kenedija, takođe ubijenog u atentatu, osuđen je na smrtnu kaznu. Kazna je kasnije preinačena u doživotni zatvor.

1981 - Socijalista Fransoa Miteran je postao predsednik Francuske, a Pjer Moroa premijer.

1982 - Britanske trupe su se iskrcale na Foklandska (Malvinska) ostrva koja je okupirala Argentina, u najvećoj vojnoj akciji Londona od Suecke krize 1956.

1989 - Kineski studenti, koji su okupirali centralni pekinški trg Tjenanmen tražeći reforme, odbacili su zahtev vlade da napuste trg.

1991 - Bivši premijer Indije Radživ Gandi ubijen je bombom skrivenom u buket cveća, u toku predizbornog mitinga u južnoj indijskoj državi Tamil Nadu, blizu grada Madras.

1991 - Etiopski diktator Mengistu Haile Marijam oboren je posle 14 godina vladavine i otišao je u izbeglištvo.

1992 - Američki Senat doneo je zakon kojim se SR Jugoslaviji uskraćuje svaka pomoć SAD zbog umešanosti u sukobe u bivšimjugoslovenskim republikama.

1993 - Senat Venecuele je suspendovao predsednika države Karlosa Andresa Peresa pod optužbom za korupciju.

1996 - Na jezeru Viktorija, u istočnoj Africi, potonuo je tanzanijski feribot, sa kojeg se od oko hiljadu ljudi spaslo samo 114.

1997 - Poljska i Ukrajina potpisale su sporazum o pomirenju i tako i formalno okončale viševekovno neprijateljstvo.

1998 - Pod snažnim pritiskom masovnih demonstracija indonežanski predsednik Suharto podneo je ostavku nakon 32 godine diktatorske vladavine.

2001 - Savet bezbednosti UN proglasio je reku Kongo ponovo otvorenom, nakon dvoipogodišnjeg rata. Zatvaranje reke imalo je za posledicu nestašicu hrane i lekova za milione stanovnika te zemlje.

2002 - Američki državni sekretar Kolin Pauel saopštio da su SAD odlučile da deblokiraju ekonomsku pomoć SR Jugoslaviji.

2003 - U zemljotresu jačine 6,7 Rihterove skale koji je pogodio glavni grad Alžira i okolinu, poginulo je 2.241, a povređeno 10.243 osoba.

2006 - Većina građana Crne Gore izjasnila se na referendumu za nezavisnost te države. Srbija je, u skladu sa Ustavnom poveljom Srbije i Crne Gore, nasledila pravo na međunarodni subjektivitet, mesto u UN i drugim međunarodnim organizacijama.

Dogodilo se na dan - 22. maj

337. umro je rimski car Konstantin Prvi Veliki, prvi rimski car koji je dozvolio slobodno ispovedanje Hrišćanstva. Konstantin je rođen na tlu sadašnje Srbije - 280. u Nišu. Carem su ga 306. proglasili rimski legioni u Britaniji, posle čega je u nizu sukoba savladao suparnike i sam zavladao zapadnim delom Rimskog carstva. Od 312. vladao je zajedno s carem Istočnog Rimskog carstva Valerijem Likinijem, a posle pobede nad njim 324. sam celim Carstvom do smrti. S Likinijem je 313. izdao Milanski edikt o slobodi veroispovesti hrišćana. Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. pomogao je Crkvi da suzbije arijanizam. Osnivač je Konstantinopolja (Carigrada), nove prestonice carstva.

1455. Bitkom kod Sent Albansa - u kojoj je vojska dinastije Lankaster (Lancaster) potukla snage kuće Jork (York) - u Engleskoj je počeo četrdesetogodišnji dinastički ''Rat dveju ruža''.

1787 - Pod predsedništvom DŽordža Vašingtona u Filadelfiji je počela s radom ustavna konvencija.Nacrt ustava prve moderne demokratske države u svetu, SAD, usvojen je 17. septembra, nakon gotovo četiri meseca raspravljanja.

1803 - Rođen je američki pesnik, esejista i duhovni vođa transcendentalista Ralf Valdo Emerson ("Priroda", "Ogledi", "Uzorni ljudi", "Vođa života", "Društvo i usamljenost").

1810 - U Rio de la Plati u Argentini počela je pobuna protiv španskog kolonijalnog režima, a vlast je preuzela privremena vlada.Taj dan se proslavlja kao Dan nezavisnosti Argentine, mada je nezavisnost formalno proglašena u julu 1816.

1813. Rođen je nemački kompozitor Vilhelm Rihard Vagner (Wilhelm Rićard Wagner), tvorac nemačke muzičke drame, uz Djuzepea Verdija (Giuseppe) najznačajniji romantičarski operski kompozitor 19. veka. Pisao je i tekst i muziku za muzičke drame, pretežno iz nemačke mitologije. Komponovao je u skladu sa sopstvenim simboličkim i filozofskim nazorima i učenjima nemačkih filozofa Artura Šopenhauera (Arthur Sćopenhauer) i Fridriha Ničea (Friedrić Nietzsće), stvorivši ''jedinstveno umetničko delo'' (Gesamtkunstwerk), u kojem su sjedinjeni tekst, muzika, igra, slika i inscenacija. Umesto široko raspevanih arija, upotrebio je dramatični ariozo, a orkestar prožet vodećim muzičkim mislima (lajtmotivi) postao osnovni je činilac u tumačenju događaja. Dela: muzičke drame ''Parsifal'', ''Tanhojzer'', ''Holanđanin lutalica'', ''Rienci'', ''Tristan i Izolda'', ''Loengrin'', ''Nirnberški majstori pevači'', ''Nibelunški prsten'', koji se sastoji od četiri drame - ''Rajnsko zlato'', ''Valkira'', ''Zigfrid'', ''Sumrak bogova'', muzičko-filozofske studije ''Umetničko delo budućnosti'', ''Umetnost i revolucija'', ''Opera i drama''.

1833. U Čileu je usvojen ustav kojim je data veća vlast predsedniku, a rimokatolička vera proglašena državnom religijom.

1840 - U Srbiji je uveden javni poštanski saobraćaj otvaranjem prve pošte u Beogradu, u zgradi na Kalemegdanu. Pošta je iz Beograda u druga mesta u zemlji otpremana sredom i subotom.

1856 - Rođen je francuski maršal Franše Depere, komandant savezničkih snaga na Solunskom frontu u Prvom svetskom ratu i počasni vojvoda srpske vojske.

1859. Rođen je engleski pisac Artur Konan Dojl (Arthur Conan Doyle), lekar po profesiji, koji se proslavio kao autor kriminalističkih romana i pripovedaka u kojima su glavni junaci izmišljeni detektiv Šerlok Holms (Sherlock Holmes) i njegov prijatelj dr Votson (Watson), začevši tako detektivsku literaturu. Znatno manju pažnju privukao je najboljim delima, solidnim istorijskim romanima. Plemićku titulu dobio je 1902. za zasluge u odbrani britanskih interesa, posebno u drugom Burskom ratu. Posle pogibije sina u Prvom svetskom ratu, odao se spiritualizmu. Dela: romani ''Grimizna studija'', ''Pustolovine Šerloka Holmsa'', ''Uspomene Šerloka Holmsa'', ''Baskervilski pas'', ''Beli odred'', ''Izgubljeni svet'', ''Veliki burski rat'', istorijska studija ''Istorija britanskog pohoda u Francuskoj i Flandriji'', delo o spiritualizmu ''Istorija spiritualizma'', memoarska proza ''Uspomene i pustolovine''.

1873. Umro je italijanski pisac Alesandro Manconi (Alešandro Manzoni), koji je prvi u italijanskom romanu seljacima dodelio ulogu književnih junaka i nastojao da književni jezik bude sredstvo saopštavanja ne samo za odabrani sloj nego za celokupan narod. Strasno se zalagao za ujedinjenje Italije, snažno podržavajući nacionalni pokret ''Rizorđimento'' (preporod) četrdesetih godina 19. veka. Pisao je lirske pesme, tragedije i romane. Dela: roman ''Verenici'', posmrtna oda Napoleonu I ''Svete himne'', drame ''Grof Karmanjola'', ''Adelki''.

1879 - Rođen je Vilijam Maksvel, lord Biverbruk, britanski političar i novinski magnat. Bio je član britanske vlade za vreme dva svetska rata i vlasnik "Dejli ekspresa" i"Sandej ekspresa".

1885. Rođen je vođa italijanskih socijalista Djanđakomo Mateoti (Giangiacomo Matteotti), kojeg su u junu 1924. oteli i ubili fašisti, posle govora ranije tog dana u parlamentu u kojem je dokumentovano razobličio njihove prevare i nasilje na izborima. Potiče iz bogate porodice, završio je prava i veoma mlad postao je vatreni socijalista. Posle istupanja iz Socijalističke partije Italije u oktobru 1922, postao je generalni sekretar novostvorene Socijalističke unitarističke partije. Izuzetno hrabro borio se protiv fašizma i mučko ubistvo je izazvalo veliki revolt italijanskog javnog mnjenja, a njegovo ime postalo je simbol antifašističke borbe i u Drugom svetskom ratu nosilo ga je više socijalističkih jedinica u pokretu otpora.

1885. Umro je francuski pisac Viktor Igo (Victor Hugo), najveći pesnik Francuske 19. veka i rodonačelnik francuskog realizma. Bio je veoma angažovan u političkom životu, isprva kao monarhista, potom kao republikanac. Pod Lujem Filipom (Louis Philippe) postao je per Francuske i akademik, a 1848. poslanik u Ustavotvornoj skupštini. Posle državnog udara Napoleona III 1851. proteran je i živeo je u izgnanstvu u Belgiji i Engleskoj, ali kad je 1870. palo Drugo carstvo trijumfalno je dočekan u Parizu, gde je do smrti 1885. neumorno stvarao. Napisao je 1876. vatreni članak ''Za Srbiju''. Pisao je pesme, drame, romane, eseje, pamflete. Dela: romani ''Jadnici'', ''Bogorodičina crkva u Parizu'', ''Rabotnici na moru'', drame ''Ernani'', ''Lukrecija Bordžija'', ''Rij Blaz'', političko-satirična zbirka pesama protiv Napoleona III ''Kazne'', pamflet ''Napoleon Mali''.

1889 - Rođen je ruski inženjer avijacije Igor Ivanovič Sikorski. Izumeo je helikopter (1908) i avion sa više motora (1913).

1895 - Britanski pisac Oskar Vajld osuđen je na dve godine robije zbog homoseksualizma.

1907. Rođen je engleski pozorišni i fimski glumac, režiser i producent Lorens Olivije (Laurence Olivier), jedan od najvećih tumača likova iz dela Vilijama Šekspira (William Shakespeare), prvi glumac kojem je za života dodeljena plemićka titula. Dobitnik je najvećeg broja nagrada ''Emi'' za TV stvaralaštvo, nagrađivan je na festivalu u Kanu, dobio je Oskara za film ''Hamlet''. Ostali filmovi: ''Henri V'', ''Ričard III'', ''Princ i igračica'', ''Tri sestre'', ''Orkanski visovi'', ''Rebeka'', ''Ledi Hamilton'', ''Keri'', ''Otelo'', ''Spartak'' , ''Kartum'', ''Ponos i predrasuda'', ''Bani Lejk je nestala'', ''Maratonac''.

1911 - Predsednik Meksika Porfirio Dijas podneo je ostavku posle pobede revolucionarnih snaga nad trupama vlade u građanskom ratu.

1915 - Završena je bitka za grad Ipr u Prvom svetskom ratu u kojoj je bilo 105.000 poginulih i ranjenih, a tokom koje su Nemci prvi put upotrebili otrovni gas koji je po tom gradu dobio naziv iperit.

1915. U najtežoj železničkoj nesreći u britanskoj istoriji, u sudaru dva voza u Škotskoj, poginulo je 227 ljudi.

1918. Nemački avioni napali su Pariz u Prvom svetskom ratu.

1922 - Rođen je Enriko Berlinguer, lider italijanskih komunista od 1972. do smrti 1984, zastupnik "evrokomunizma" i"istorijskog kompromisa".

1923 - Velika Britanija priznala je nezavisnost Transjordanije pod emirom Abdulahom. Istog dana 1946. novim sporazumom je priznat suverenitet te bliskoistočne države nazvane Jordan sa Abdulahom kao kraljem.

1929 - U Narodnom pozorištu u Beogradu izvedena je premijera "Gospođe ministarke" Branislava Nušića. Reditelj je bio Vitomir Bogić, a scenograf Ananije Verbicki. Naslovnu ulogu tumačila je Žanka Stokić, kojoj je Nušić unapred namenio ulogu.

1939. Dvojica diktatora - vođa nemačkih nacista Adolf Hitler i vođa italijanskih fašista Benito Musolini (Mušolini) - potpisali su desetogodišnji ''čelični pakt'' Nemačke i Italije o političkom i vojnom savezu.

1943. U Moskvi je objavljeno raspuštanje Komunističke internacionale, poznate kao Kominterna, osnovane u Moskvi 1919. Izvršni komitet je obrazložio da se Kominterna raspušta pošto je takav organizacioni oblik udruživanja radničke klase prevaziđen, pa je ''čak postao smetnja i kočnica daljeg učvrsćenja nacionalnih radničkih pokreta''. Važniji je bio neizrečeni razlog - Josif Staljin se odrekao Kominterne da bi izbegao prigovore zapadnih saveznika da ona ometa lojalnu saradnju u sklopu antihitlerovske koalicije u Drugom svetskom ratu.

1960 - Tokom kinesko-nepalskih prepirki oko granice na Mont Everestu, Kinezi su stigli na severnu stranu vrha i postavili kinesku zastavu i bistu Mao Cedunga.

1961 - Britanski advokat Piter Benenson osnovao je u Londonu Organizaciju za ljudska prava Amnesti internešenel.

1963 - Samit afričkih država u Adis Abebi je okončan sporazumom o osnivanju Organizacije afričkog jedinstva.

1967. Više od 320 ljudi poginulo je u požaru u robnoj kući ''L'inovasion'' u belgijskoj prestonici Briselu.

1969 - U Sudanu je državnim udarom vlast preuzeo pukovnik Džafar Mohamed al-Nimeiri.

1972. Predsednik SAD Ričard Nikson (Rićard Nixon) doputovao je u Moskvu kao prvi šef američke države koji je posetio ŠSR.

1972. Cejlon je postao republika u okviru Britanskog komonvelta pod nazivom Šri Lanka.

1973. SAD i Velika Britanija stavile su veto u Savetu bezbednosti UN na rezoluciju o proširenju trgovinskih sankcija protiv Rodezije koje bi uključivale i Južnu Afriku i portugalske kolonije u Africi.

1979 - Odmah nakon poletanja sa čikaškog aerodroma, srušio se američki avion "DC-10" pošto mu je prethodno otpao jedan motor.Poginulo je svih 273 puttnika i članova posade.

1983 - U požarima koji su zahvatili tri broda na reci Nil u južnom Egiptu poginulo je više od 300 ljudi.

1985. U eksploziji automobila-bombe u jednom predgrađu Bejruta poginulo je najmanje 60 ljudi.

1987.godine rodjen je NOVAK DjOKOVIĆ-NAJBOLjI SRPSKI SPORTISTA SVIH VREMENA!

1989. Indija je uspešno isprobala prvu raketu zemlja-zemlja srednjeg dometa, postavši jedna od malobrojnih država koje raspolažu balističkim raketama.

1991 - Završena je dvodnevna akcija tokom koje su Izraelci "vazdušnim mostom" prebacili 15.000 etiopskih Jevreja iz Adis Abebe u Izrael.

1992 - Oskar Luidji Skalfaro postao je predsednik Italije.

1992. U bolnici u Banja Luci umrla je prva beba zbog nestašice kiseonika, jer - tokom borbi u građanskom ratu u Bosni i Hercegovini srpskih jedinica s muslimanskim i hrvatskim snagama za koridor kod Brčkog - SAD i ostale zapadne zemlje nisu dozvolile dopremanje humanitarne pomoći vazdušnim putem zapadnom delu Republike Srpske. Do 19. juna 1992. u Banja Luci je umrlo 12 beba, koje su postale simbol kršenja ljudskih prava i neljudskosti, jer ne postoji cilj kojim bi ikad iko mogao da opravda korišćenje takvog sredstva.

1992. SAD su uvele političke i diplomatske sankcije protiv Savezne Republike Jugoslavije, priključivši se tako svom silinom horu optužbi protiv Beograda za agresiju u građanskom ratu u pojedinim delovima bivše Jugoslavije.

1993. U Kambodži su održani prvi višepartijski izbori posle više od dve decenije.

1993 - Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju 827 o osnivanju Međunarodnog suda za ratne zločine počinjene na tlu bivše Jugoslavije sa sedištem u Hagu. To je bio prvi takav sud posle sudova u Nirnbergu (1945-46) i Tokiju (1946-48). Godine 1994. osnovan je i Medjunarodni krivični sud za Ruandu sa sedištem u tanzanijskom gradu Aruši.

1994 - Ruski književnik Aleksandar Solženjicin vratio se u Rusiju posle 20 godina izgnanstva.

1994. Pobunjenici u građanskom ratu u Ruandi zauzeli su međunarodni aerodrom u Kigaliju i ključnu kasarnu vladinih snaga, otklonivši najveću prepreku u nastojanju da zauzmu glavni grad te afričke zemlje.

1995 - Avijacija NATO-a, u ratu u BiH, bombardovala je skladište municije bosanskih Srba kod Pala. Srbi su odgovorili uzimanjem za taoce 377 pripadnika mirovnih snaga UN. Poslednji taoci pušteni su 18. juna.

1995 - U eksploziji granate na centralnom trgu u Tuzli 71 osoba je poginula, a 108 ranjeno.

1996 - Bivši bugarski car Simeon II vratio se u zemlju posle 50-ogodišnjeg egzila.

1997 - Vojnim udarom zbačena je civilna vlada u Sijera Leoneu, a predsednik Ahmad Tedžan Kabah prinuđen je da napusti zemlju.

1999. Avioni NATO bombardovanjem su onesposobili termoelektranu ''Kolubara'' u Velikim Crljenima, ranivši tom prilikom 12 radnika elektrane.

1999. Najmanje sedam šiptarskih terorista poginulo je na severu Albanije, u blizini granice Jugoslavije, od bombi izbačenih iz NATO aviona. U sedištu NATO u Briselu incident je opisan kao ''slučajna greška'' jer su piloti mislili da gađaju ''srpske položaje''.

2000 - U stotoj godini života umro je češki pozorišni i filmski glumac Fransis Lederer. Nemacki film "Pandorina kutija" je jedan od najpoznatijih filmova u kojima je glumio.

2001 - Deset godina posle raspada SFR Jugoslavije, predstavnici novonastalih država parafirali su u Beču Sporazum o podeli imovine bivše zajedničke zemlje.

2001 - Amerikanac Erik Vajhenmajer prva je slepa osoba koja je osvojila Mont Everst, na koji se popeo zajedno sa Šermanom Bulom,64-godišnjim lekarom, koji je tako postao najstarija osoba koja je osvojila ovaj vrh.

2001 - Umro je kubanski fotograf Alberto Korda (72), požnat po svojim fotografijama južnoameričkog gerilskog vodje Ernesta Če Gevare.

2002 - U padu aviona kineske avio kompanije "Čajna erlajns" u more u tajvanskom zalivu, poginulo je 225 putnika i članova posade.

2003. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija usvojio je američki nacrt rezolucije kojom su posle 12 godina ukinute stroge sankcije protiv Iraka. Rezolucijom 1.483 data su široka ovlašćenja SAD i Velikoj Britaniji u upravljanju Irakom i iračkom naftnom industrijom.

2004. Ekonomista i reformator Manmohan Sing postao je 13. premijer Indije, prvi Sik na tom položaju.

2004. Prestolonaslednik Španije Felipe Burbonski i bivša najpopularnija španska televizijska novinarka Letisija Ortis (Leticia Ortiz) venčali su se u Madridu, a ceromoniju prvog kraljevskog venčanja na tlu Španije posle 98 godina obezbeđivale su izuzetno jake snage policije i vojske, uključujući avione NATO.

2004 - Šef UNMIK-a Hari Holkeri podneo je ostavku iz zdravstvenih razloga, tri meseca pre isteka mandata.

2004 - U poplavama koje su zahvatile Dominikansku Republiku i Haiti poginulo je najmanje 1.950 osoba, koje su većinom odnele bujice reka.

Dogodilo se na dan - 23. maj


1430. Burgunđani su u Stogodišnjem ratu u Kompijenju zarobili francusku nacionalnu junakinju Jovanku Orleanku (Jeanne d'Arc) i predali je Englezima, koji su je potom izveli na crkveni sud i 1431. osudili na smrt pod optužbom da je jeretik i veštica i spalili na lomači.

1498. Na lomači je spaljen italijanski dominikanski kaluđer Djirolamo Hijeronimus Savonarola (Girolamo Hieronymus), crkveni reformator koji je napadao moralnu iskvarenost rimske kurije, posebno pape Aleksandra VI (Alexander). Podstakao je i vodio ustanak u Firenci 1494, proterao porodicu Mediči (Medici), proglasio republiku i stvorio teokratski obojen demokratski poredak, ali i uneo duh verske histerije. Papisti su ga uhvatili u borbi i spalili u Firenci. Dela: ''Propovedi'', ''Ispitivanje savesti''.

1514. U Madjarskoj je počela seljačka buna pod vodjstvom plemića Djerdja Dosa. Četiri meseca kasnije, ustanak je ugušen, a Doso je ubijen.

1526. Papa Klement VII pristupio je Svetoj ligi Francuske, Venecije i Milana protiv rimsko-nemačkog cara Karla V.

1533. Kenterberijski nadbiskup Tomas Krenmer (Thomas Cranmer) objavio je da je poništen brak engleskog kralja Henrija VIII s Katarinom Aragonskom (Catherine of Aragon) i da je zakonito njegovo venčanje sa Anom Bolen (Anne Boleyn) u januaru 1533, što je izazvalo bes Vatikana.

1618. Pobunom Čeha protiv Habsburške monarhije, u Pragu je izbio Tridesetogodišnji rat, najsvirepiji sukob feudalne epohe u Evropi. Razljućeni građani su - slično kao u pobuni husita u tom gradu protiv rimokatolika 1419.
izbacili kroz prozor Gradske većnice namesnike cara Ferdinanda II Austrijskog, smatrajući ih krivcima što su rimokatolici srušili dve protestantske crkve kod Praga. U ratu koji je izbio protiv carske vojske, protestantskim Česima u pomoć su priskočili Danska, kasnije Švedska, Britanija, čak i rimokatolička Francuska. Rat je obeležen masovnim pustošenjima i krajnjim svirepostima, u čemu su prednjačili rimokatolici pod uticajem jezuita, koji su raspalili mahnito delovanje inkvizicije. Gubici su bili ogromni - stanovništvo Nemačke svedeno je na manje od polovine, a Češke na petinu predratnog broja. Rat je okončan Vestfalskim mirom 1648, kojim je Francuska dobila od Nemačke Alzas i delove Lorene, Švedska Istočnu Pomeraniju i posede na ušćima velikih nemačkih reka, Holandija i Švajcarska su stekle nezavisnost, a u Nemačkoj, koja se raspala na oko hiljadu državica, feudalci su dobili gotovo potpun suverenitet, a carevi iz dinasije Habsburg izgubili su stvarnu vlast.

1707. Rođen je švedski prirodnjak Karl fon Line (Carl von Linne), osnivač moderne sistematike u biologiji, koji je prvi postavio principe definisanja rodova i vrsta i uveo binarnu (dvojnu) nomenklaturu, tako da svaka biljka i životinja ima dva imena - roda i specije (vrste). Osnivač je i prvi predsednik Švedske akademije nauka i Prirodnjačkog muzeja. Njegova sistematika biljaka prema polnim organima važi i sada. Dela: ''Systema naturae'', ''Philosophia botanica'', ''Genera plantarum'', ''Species plantarum''.

1848. Rođen je nemački inženjer i pronalazač Oto Lilijental (Otto Lilienthal), jedan od pionira avijacije. Studirajući let ptica usavršio je jedrilicu i dokazao superiornost zakrivljenih nad ravnim krilima. Konstruisao je 1896. prvi planer dvokrilac i iste godine je poginuo prilikom probnog leta.

1883. Rođen je američki glumac Daglas Elton Ulman (Douglas, Ullman), poznat kao Daglas Ferbanks (Fairbanks), veoma popularan u periodu nemog filma, jedan od najpoznatijih pustolova u istoriji kinematografije. Filmovi: ''U znaku Zoroa'', ''Tri musketara'', ''Crni pirat'', ''Robin Hud'', ''Bagdadski lopov''.

1886. Umro je nemački istoričar Leopold fon Ranke (von), profesor Berlinskog univerziteta, član Pruske akademije nauka, koji se uglavnom bavio istorijom germanskih i romanskih naroda, ali je pisao i o narodima centralne i jugoistočne Evrope. Studirao je teologiju i filologiju i doktorirao filozofiju. Za počasnog člana Društva srpske slovesnosti izabran je 1849. Kao rezultat saradnje s Vukom Karadžićem, 1829. objavio je ''Srpsku revoluciju'', jednu od najboljih knjiga o Prvom i Drugom srpskom ustanku - ''delo o ustanku obespravljene raje, naciji koja traži mesto među evropskim narodima'' - kojim je skrenuo pažnju evropske javnosti na borbu srpskog naroda za oslobođenje.

1906. Umro je norveški pisac Henrik Ibzen (Ibsen), jedan od najvećih u istoriji drame, bespoštedan kritičar građanskog društva. Mnogo je putovao po Evropi, izučavajući dramaturgiju i pišući drame. Posle 20 godina se vratio u Norvešku i postao upravnik nacionalnog pozorišta u Oslu. Istraživao je problem krivice i ispaštanja, sukob htenja i stvarnosti, gušenje istine. Njegove drame pogađaju bit građanskog društva koje počiva na lažima. Dela: drame ''Pretendenti na presto'', ''Brand'', ''Per Gint'', ''Savez mladih'', ''Stubovi društva'', ''Lutkin dom'', ''Aveti'', ''Narodni neprijatelj'', ''Divlja patka'', ''Rosmersholm'', ''Gospođa s mora'', ''Heda Gabler'', ''Graditelj Sulnes'', ''Mali Ejulf'', ''Jun Gabrijel Borkman'', ''Kad se mi mrtvi probudimo'', poezija ''Pesme''.

1908. Rođen je američki fizičar Džon Bardin (John Bardeen), dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1956. i 1972. Značajan je po teorijskim radovima u fizici čvrstog tela, uključujući istraživanja poluprovodnika i superprovodljivosti, a s Vilijamom Šoklijem (William Shockley) pronašao je tranzistor.

1911. Rusija je upozorila Tursku da povuče trupe s granica Crne Gore.

1915. Italijanske trupe počele su napad na austrijski položaj na Soči, čime je kraljevina Italija ušla u Prvi svetski rat na strani sila Antante. Italija gotovo i nije uticala na ratna zbivanja, ali je posle rata, zahvaljujući diplomatskom pogađanju, postala veliki dobitnik, pripojivši Tirol, Trst, Istru, delove Dalmacije.

1920. Osnovana je Komunistička partija Indonezije, prva takva politička organizacija u Aziji.

1934. U Luizijani su, u okršaju sa policijom, ubijeni Boni Parker i Klajd Barou, ozloglašeni razbojnički par.

1937. Umro je američki multimilioner Džon Rokfeler, osnivač naftnog koncerna Standard Oil.

1939. Nemački diktator Adolf Hitler odlučio je da započne Drugi svetski rat, rekavši pred 14 najviših nemačkih komandanata: ''Ovoga puta nema mnogo da se raspravlja. Imaćemo rat. Odlučio sam da zbrišem Poljsku. Od uspeha ovog poduhvata zavisi uspeh svega što posle toga dolazi. Mi sada odlučujemo o sudbini Nemačke za hiljadu godina''. Rat je počeo invazijom na Poljsku 1. septembra 1939.

1939. Britanski Parlament usvojio je plan o stvaranju nezavisne palestinske države do 1949. u kojoj bi zajedno živeli Arapi i Jevreji.

1945. Samoubistvo je izvršio nemački ratni zločinac Hajnrih Himler (Heinrić Himmler), šef zloglasne nacističke policije Gestapo od 1936. Jedan od najbižih saradnika vođe Trećeg rajha Adolfa Hitlera ubio se dan pošto su ga Britanci zarobili.

1949. Osnovana je Savezna Republika Nemačka, s Bonom kao glavnim gradom.

1951. Rođen je ruski velemajstor Anatolij Jevgenjevič Karpov, jedan od najuspešnijih turnirskih igrača u istoriji šaha. On je kao izazivač šampiona 1975. postao prvak sveta bez borbe, jer je Robert Fišer (Fisćer) odbio da igra meč pod uslovima koje je propisala FIDE. Odbranio je titulu u mečevima s Viktorom Korčnojem 1978. i 1981, a izgubio je krajem 1985. u meču s Garijem Kasparovom. Tome je prethodio meč istih rivala početkom 1985, igran na šest dobijenih partija, koji je predsednik FIDE - prekršivši pravilnik - prekinuo pri rezultatu 5:3 za Karpova, uz 40 remija.

1960. Izrael je saopštio da je u Argentini uhvaćen nemački nacista Adolf Ajhman (Eićmann) i da će mu u Izraelu biti suđeno kao teškom ratnom zločincu, krivcu za smrt miliona Jevreja i drugih naroda.

1962. U Beogradu je umrla srpska slikarka Zora Petrović, čije dela imaju značajno mesto u modernom srpskom slikarstvu. Bila je profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu.

1970. Umro je pozorišni i filmski režiser, scenograf i glumac slovenačkog porekla Bojan Stupica, čija se režija odlikovala bogatstvom duha i mašte, smelom izražajnošću i izrazitom kreativnošću. Radio je u više naših pozorišta, najduže u Beogradu (Jugoslovensko dramsko pozorište, Atelje 212, Narodno pozorište), i znatno je doprineo razvitku pozorišne umetnosti kod nas. Režija: pozorišni komadi - ''Dundo Maroje'', ''Leda'', ''U agoniji'', ''Aretej'', ''Kavkaski krug kredom'', ''Ribarske svađe'', ''Krvave svadbe'', ''Opera za tri groša'', ''Idiot'', ''Poseta stare dame'', ''Sveta Ivana'', ''Glorija'', ''Madam San-Žen'', ''Dantonova smrt'', ''Jaje'', ''Bogojavljenska noć'', ''Braća Karamazovi'', filmovi - ''Jara gospoda'', ''U mreži''.

1971. U zemljotresu koji je razorio grad Bingol u istočnoj Turskoj poginulo je najmanje hiljadu ljudi.

1975. U Ljubljani je umro istaknuti jugoslovenski i slovenački vajar Boris Kalin. Jedan je od osnivača Likovne akademije u Beogradu.

1992. Generalna skupština Ujedinjenih nacija primila je u članstvo UN Sloveniju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu.

1994. Kandidat demohrišćana Roman Hercog postao je predsednik Nemačke.

1995. Izrael je suspendovao plan o konfiskaciji arapske zemlje u istočnom Jerusalimu.

1997. Predsedničke izbore u Iranu dobio je predvodnik umerene političke struje Mohamad Hatami.

1999. Kandidat Socijaldemokratske partije Johanes Rau izabran je za predsednika Nemačke.

1999. NATO avioni pogodili su razornim projektilima najveće razvodno postrojenje i trafo-stanicu u termoelektrani ''Nikola Tesla'' A kod Obrenovca i postrojenja Elektroprivrede Srbije za prenos električne energije u Nišu, Novom Sadu i Drmnu kod Kostolca, zbog čega je 70 odsto potrošača u Srbiji ostalo bez struje.

2000. Izrael je povukao poslednje vojnike iz južnog Libana.

2002. U talasu vrućina, koji je zahvatio Indiju, umrlo je 1.030 ljudi, najviše u južnoj državi Andra Pradeš. Temperatura je dostigla rekordnih 51 stepen Celzijusa.

2004. Horst Keler (Keller), bivši direktor Međunarodnog monetarnog fonda i predsednik Evropske banke za obnovu i razvoj, izabran je za devetog posleratnog predsednika Nemačke s petogodišnjim mandatom.

2004. Najmanje 34 ljudi je poginulo u sukobima američkih okupacionih snaga i sledbenika šiitskog radikalnog vođe Moktade el Sadra u iračkim gradovima Kufa i Nadžaf.

Dogodilo se na dan - 24. maj


- Danas je Dan slovenskih prosvetitelja Ćirila i Metodija, Grka iz Soluna, osnivača slovenske književnosti i tvoraca prvog slovenskog pisma - glagoljice. To pismo stvoreno je prilagođavanjem grčke azbuke slovenskim glasovnim potrebama. Na glagoljicu su Ćirilo i Metodije preveli više crkvenih knjiga. U prosvetiteljskom radu u Velikoj Moravskoj, gde ih je na molbu kneza Rastislava poslao vizantijski car Mihailo III, naišli su na veliki otpor nemačkih crkvenih velikodostojnika, pa su morali da idu u Rim kako bi se pravdali pred papom. Posle Ćirilove smrti u Rimu, Metodije je nastavio misionarski rad u Moravskoj i Panoniji. Kad je umro, njegovi učenici su proterani iz Moravske, ali su nastavili rad među Južnim Slovenima.


1543. Umro je poljski astronom Nikola Kopernik, tvorac heliocentričnog sistema i osnivač moderne astronomije, autor dela "Kruženje nebeskih tela". Svojim naučnim delom, koje predstavlja jednu od najvećih prekretnica u istoriji nauke, stvorio je osnov za velika otkrića Johanesa Keplera i Isaka Njutna.

1544. Rođen je engleski lekar i fizičar Vilijam Gilbert, istraživač magnetizma i elektriciteta. Dokazao je da je Zemlja veliki loptasti magnet i da se igla na kompasu ne upravlja prema nebu, kako se do tada verovalo, nego prema magnetnim polovima planete.

1686. Rođen je nemački fizičar Gabrijel Danijel Farenhajt , koji je 1726. izradio prvi termometar sa živom i napravio skalu za merenje temperature od 180 stepeni, nazvanu njegovim imenom.

1738. - Osnovana je metodistička crkva. Ona broji oko 25 miliona vernika, a deli se na veslijevce i kalviniste.

1743. Rođen je francuski lekar i novinar Žan Pol Mara, jedan od glavnih vođa Francuske revolucije, predvodnik montanjara i jedan od organizatora ustanka u maju 1793. kojim je bila zbačena vladavina žirondinaca. U julu iste godine ubila ga je Šarlot Kordej, koja je četiri dana kasnije giljotinirana.

1819. Rođena je britanska princeza Aleksandrina Viktorija , kraljica Viktorija I od 1837. do 1901. Tokom njene duge vladavine Britanija je doživela privredni i kulturni uspon i postala je kolonijalna sila.

1822. Trupe pod komandom Antonija Hosea de Sukrea su potukle Špance u bici kod Pićinće, a Ekvador je postigao nezavisnost od Španije.

1830. - Napisana je pesma "Mary Had A Little Lamb".

1844. Pronalazač telegrafa Semjuel Morze poslao je prvu telegrafsku poruku na udaljenost od 65 kilometara (iz Vašingtona u Baltimor) koja je glasila: "Šta je to Bog uradio?"

1850. - Rođen je srpski revolucionar Afanasije Stojanović, jedini učesnik Pariske komune među Južnim Slovenima, koji je 1871. ranjen na barikadama. Posle propasti Komune, vratio se u Srbiju, gde je dvaput zatvaran, potom se sklonio u Austriju, a zatim u Rusiju, gde je umro i sahranjen uz najveće vojne počasti.

1862. - Otvoren je Vestminsterski most na Temzi u Londonu.

1883. Otvoren je Bruklinski most koji je povezao Menhetn sa Bruklinom u Njujorku.

1899. Rođen je srpski arhitekta Branislav Kojić, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti, projektant Umetničkog paviljona na Kalemegdanu.

1899. - U Bostonu je otvorena prva radionica za popravku automobila.

1903. - Rođen je Aram Hačaturijan, jermenski kompozitor. Njegovo stvaranje, osnovano uglavnom na jermenskom muzičkom folkloru, odlikuje se bogatstvom ritmike i instrumentalnih boja. Glavna dela: baleti "Gajane", "Spartak", koncerti za klavir, violinu i orkestar, simfonije, kamerna muzika...

1905. - Rođen je Mihail Šolohov, jedan od značajnijih ruskih pisaca. Roman "Tihi Don", na kojem je radio punih 15 godina, veličanstvena je epopeja života donskih Kozaka 1912-1922, nezaboravna slika revolucije. Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 1966. godine. Dela: "Priče sa Dona", "Azurna stepa", "Nauka mržnje"...

1915. - Tomas Edison otkrio je aparat pomoću kojeg je bilo moguće snimati telefonske razgovore.

1916. - U Velikoj Britaniji je uvedena regrutna obaveza.

1921. - Izabran je prvi parlament u Severnoj Irskoj.

1926. - Otvorena je Univerzitetska biblioteka u Beogradu, čija gradnja je uz pomoć Karnegijeve zadužbine započeta 1921, a završena 1924. Bila je to prva zgrada u Srbiji namenski građena za biblioteku. Naziv Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković" dobila je 1946.

1931. - Prvi put je jedan voz opremljen klima-uređajem.

1941. Nemački ratni brod "Bizmark" potopio je u Drugom svetskom ratu britansku krstaricu "Hud". Od 1.422 mornara samo trojica su preživeli.

1941. Rođen je američki pevač i kompozitor Robert Cimerman, poznat kao Bob Dilan, jedan od najpopularnijih muzičara 20. veka.

1954. - Osnovana je nemačka avio-kompanija Lufthansa.

1954. - IBM je predstavio vakuumsku cev - "elektronski mozak" - koja je mogla da obavlja deset miliona operacija na čas.

1964. U tuči na fudbalskoj utakmici u prestonici Perua, Limi, izazvanoj odlukom sudije da poništi gol domaće ekipe, poginulo je više od 300 ljudi.

1968. Tokom studentskih demonstracija u Francuskoj predsednik De Gol predložio je referendum; pobunjeni studenti zapalili su Parisku berzu.

1974. Umro je popularni američki džez pijanista, kompozitor i šef orkestra Edvard Kenedi Đuk Elington. Svetsku slavu stekao je posle Drugog svetskog rata nastupajući sa svojim orkestrom širom sveta.

1981. Predsednik Ekvadora Haime Roldos Agilera i još sedam ljudi poginulo je kada je u avionu eksplodirala podmetnuta bomba.

1982. U iransko-iračkom ratu, iranske trupe povratile su Koramšar koji su Iračani držali 20 meseci.

1992. Kandidat konzervativaca Tomas Klestl izabran je za predsednika Austrije namesto Kurta Valdhajma.

1992. Kosovski Albanci održali su prve paralelne opšte izbore. Vlasti u Srbiji su te izbore proglasile nelegalnim, ali ih nisu ometale.

1993. Eritreja je stekla nezavisnost od Etiopije posle 30 godina građanskog rata.

1993. Na Tibetu su izbile žestoke demonstracije protiv kineskih vlasti.

1994. U jurnjavi muslimanskih hodočasnika u Meki u Saudijskoj Arabiji poginulo je 270 ljudi.

1995. Umro je engleski državnik i publicista Džejms Harold Vilson, vođa Laburističke stranke, premijer Velike Britanije (1964-1970, 1974-76).

2000. Izrael je, posle 22 godine povukao svoje trupe iz okupacione zone od 15 kilometara u graničnom području sa Libanom. Mirovne trupe UN ušle su u to područje 28. jula.

2000. Hrvatska je postala 26. članica programa NATO "Partnerstvo za mir".

2001. Dvadeset troje ljudi je poginulo i više od 300 povređeno kada se urušila svadbena sala u Jerusalimu. To je najveća civilna tragedija u Izraelu u protekle 53 godine.

2002. Predsednici Amerike i Rusije, Džordž Buš i Vladimir Putin, potpisali su ugovor o smanjenju svog nuklearnog oružja za dve trećine u narednih deset godina.

2004. Đaci iz Kragujevca, gimnazijalci, doputovali su u Sarajevo (BiH) u prvu ekskurziju posle 14 godina.

2010. Umrla je velika kneginja Leonida Georgijevna Romanova. Ona je bila i "poslednji predstavnik kuće Romanovih rođen pre oktobarske revolucije 1917. godine.

Dogodilo se na dan - 25. maj

1787 - Pod predsedništvom Džordža Vašingtona u Filadelfiji je počela s radom ustavna konvencija. Nacrt ustava prve moderne demokratske države u svetu, SAD, usvojen je 17. septembra, nakon gotovo četiri meseca raspravljanja.

1803 - Rođen je američki pesnik, esejist i duhovni vođa transcendentalista Ralf Valdo Emerson ("Priroda", "Ogledi", "Uzorni ljudi", "Vođa života", "Društvo i usamljenost").

1810 - U Rio de la Plati u Argentini počela je pobuna protiv španskog kolonijalnog režima, a vlast je preuzela privremena vlada. Taj dan se proslavlja kao Dan nezavisnosti Argentine, mada je nezavisnost formalno proglašena u julu 1816.

1840 - U Srbiji je uveden javni poštanski saobraćaj otvaranjem prve pošte u Beogradu, u zgradi na Kalemegdanu. Pošta je iz Beograda u druga mesta u zemlji otpremana sredom i subotom.

1844. - "Baltimore Patriot" je objavio prvu vest koja je preneta telegrafskim putem; zapravo, na današnji dan prvi put je pušten u saobraćaj električni telegrafski aparat, i to između Baltimora i Vašingtona.

1856 - Rođen je francuski maršal Franše Depere, komandant savezničkih snaga na Solunskom frontu u Prvom svetskom ratu i počasni vojvoda srpske vojske.

1879 - Rođen je Vilijam Maksvel, lord Biverbruk, britanski političar i novinski magnat. Bio je član britanske vlade za vreme dva svetska rata i vlasnik "Dejli ekspresa" i "Sandej ekspresa".

1889 - Rođen je ruski inženjer avijacije Igor Ivanovič Sikorski. Izumeo je helikopter (1908) i avion sa više motora (1913).

1892 - Rođen je bivši predsednik SFR Jugoslavije Josip Broz Tito. Za vreme njegove vladavine 25. maj slavljen je kao Dan mladosti. Premanekim podacima, on je rođen 7. maja.

1895 - Britanski pisac Oskar Vajld osuđen je na dve godine robije zbog homoseksualizma.

1911 - Predsednik Meksika Porfirio Dijas podneo je ostavku posle pobede revolucionarnih snaga nad trupama vlade u građanskom ratu.

1915 - Završena je bitka za grad Ipr (Belgija) u Prvom svetskom ratu u kojoj je bilo 105.000 poginulih i ranjenih, a tokom koje su Nemci prvi put upotrebili otrovni gas koji je po tom gradu dobio naziv iperit.

1922 - Rođen je Enriko Berlinguer, lider italijanskih komunista od 1972. do smrti 1984, zastupnik "evrokomunizma" i "istorijskog kompromisa".

1923 - Velika Britanija priznala je nezavisnost Transjordanije pod emirom Abdulahom. Istog dana 1946. novim sporazumom je priznat suverenitet te bliskoistočne države nazvane Jordan sa Abdulahom kao kraljem.

1929 - U Narodnom pozorištu u Beogradu izvedena je premijera "Gospođe ministarke" Branislava Nušića. Reditelj je bio Vitomir Bogić, a scenograf Ananije Verbicki. Naslovnu ulogu tumačila je Žanka Stokić, kojoj je Nušić unapred namenio ulogu.

1944. - Pod šifrom "Konjički skok" Nemci su u Drugom svetskom ratu počeli vazdušni desant na Drvar, u nameri da unište Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije. Grad je snažno bombardovan, posle čega su se spustili nemački padobranci i jedrilice, a ka Drvaru su nadirale jake snage iz Knina, Bihaća, Banja Luke, Jajca i Livna. Jedinice oko Vrhovnog štaba, uključujući Šestu ličku brigadu koja je u Drvar stigla ubrzanim maršem, pružile su snažan otpor, nanele padobrancima znatne gubitke i omogućile izvlačenje Vrhovnog štaba, a Prvi proleterski i Peti korpus su bočnim udarima poremetili nemačku operaciju.

1946. - Abdulah Husein je proglašen za jordanskog kralja. Istog dana Jordan je dobio nezavisnost od Britanije.

1949. - Kineska Crvena armija okupira Šangaj.

1960 - Tokom kinesko-nepalskih prepirki oko granice na Mont Everestu, Kinezi su stigli na severnu stranu vrha i postavili kinesku zastavu i bistu Mao Cedunga.

1961 - Britanski advokat Piter Benenson osnovao je u Londonu Organizaciju za ljudska prava Amnesti internešenel.

1962. - Umrla je srpska slikarka Zora Petrović, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Slikarstvo je učila kod Ljube Ivanovića, Mila Milunovića i vajara Đorđa Jovanovića, a potom se usavršavala u Pešti i Parizu. Odlikuje je snažan temperament i strastan kolorit. Pretežno je slikala aktove i žene iz naroda. Njeno monumentalno figuralno slikarstvo naslanja se na tradiciju srednjovekovnih srpskih fresaka i boje i oblike našeg podneblja.

1963. - Samit afričkih država u Adis Abebi je okončan sporazumom o osnivanju Organizacije afričkog jedinstva.

1968. - Američki bend Rolling Stones izbacio je singl "Jumping Jack Flash".

1969. - U Sudanu je državnim udarom bez prolivanja krvi vlast preuzeo pukovnik Džafer Muhamed el Nimeiri, koji je oborio demokratski izabranu civilnu vladu i odmah se proglasio general-majorom.

1973. - Borusija osvaja drugi Kup UEFA.

1978. - Pojavio se film "Ratovi zvezda".

1979 - Odmah nakon poletanja sa čikaškog aerodroma, srušio se američki avion "DC-10" pošto mu je prethodno otpao jedan motor. Poginula su 273 putnika i člana posade.

1981. - Umro je roker Džejms Braun u 55. godini života od srčanog udara.

1983. - Pojavio se film "Povratak Džedaja" ("Ratovi zvezda 3").

1983 - U požarima koji su zahvatili tri broda na reci Nil u južnom Egiptu poginulo je više od 300 ljudi.

1989. - Mihail Gorbačov je izabran za predsednika Sovjetskog Saveza.

1991 - Završena je dvodnevna akcija tokom koje su Izraelci" vazdušnim mostom" prebacili 15.000 etiopskih Jevreja iz Adis Abebe u Izrael.

1992 - Oskar Luiđi Skalfaro postao je predsednik Italije.

1993 - Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju 827 o osnivanju Međunarodnog suda za ratne zločine počinjene na tlu bivše Jugoslavije sa sedištem u Hagu. To je bio prvi takav sud posle sudova u Nirnbergu (1945-46) i Tokiju (1946-48). Godine 1994. osnovan je i Međunarodni krivični sud za Ruandu sa sedištem u tanzanijskom gradu Aruši.

1994 - Ruski književnik Aleksandar Solženjicin vratio se u Rusiju posle 20 godina izgnanstva.

1995 - Avijacija NATO-a, u ratu u BiH, bombardovala je skladište municije bosanskih Srba kod Pala. Srbi su odgovorili uzimanjem za taoce 377 pripadnika mirovnih snaga UN. Poslednji taoci pušteni su 18. juna.

1995 - U eksploziji granate na centralnom trgu u Tuzli 71 osoba je poginula, a 108 ranjeno.

1996 - Bivši bugarski car Simeon II vratio se u zemlju posle 50-ogodišnjeg egzila.

1997 - Vojnim udarom zbačena je civilna vlada u Sijera Leoneu, a predsednik Ahmad Tedžan Kabah prinuđen je da napusti zemlju.

2000 - U 100. godini umro je češki pozorišni i filmski glumac Fransis Lederer. Nemacki film "Pandorina kutija" je jedan od najpoznatijih filmova u kojima je glumio.

2001 - Deset godina posle raspada SFR Jugoslavije, predstavnici novonastalih država parafirali su u Beču Sporazum o podeli imovine bivše zajedničke zemlje.

2001 - Amerikanac Erik Vajhenmajer prva je slepa osoba koja je osvojila Mont Everst, na koji se popeo zajedno sa Šermanom Bulom, 64-godišnjim lekarom, koji je tako postao najstarija osoba koja je osvojila ovaj vrh.

2001 - Umro je kubanski fotograf Alberto Korda (72), požnat po svojim fotografijama južnoameričkog gerilskog vođe Ernesta "Če" Gevare.

2002 - U padu aviona kineske avio kompanije "Čajna erlajns" u more u tajvanskom zalivu, poginulo je 225 putnika i članova posade.

2004 - U poplavama koje su zahvatile Dominikansku Republiku i Haiti poginulo je najmanje 1.950 osoba, koje su većinom odnele bujice reka.

2011 - Umrla je slikarka, književnica i vajarka Leonora Karington poznata po radovima sa neobičnim scenama rituala sa pticama, mačkama, jednorozima i raznim drugim životinjama, kao i s prolaznicima i posmatračima. Zajedno sa Fridom Kalo i Remedios Varo činila je trojku žena-nadrealista koje su radile u Meksiku.

Dogodilo se na dan - 26. maj

604 - Umro je Sveti Avgustin, prvi kenterberijski nadbiskup i osnivač hrišćanske crkve u Engleskoj. Papa Grgur I poslao ga je 596. sa 40 benediktinaca da utemelji hrišćanstvo i poveže Englesku s Rimom. Godine 597. osnovao je Kenterberijsku nadbiskupiju.

735 - Umro je engleski istoričar i kaluđer Sveti Bid, autor prve istorije Engleske. Njegova "Crkvena istorija engleskog naroda", pisana na latinskom, najvažniji je izvor anglosaksonske istorije između prvog i šestog veka.

1521 - Rimsko-nemački car Karlo V, kao izvršilac papske ekskomunikacije, doneo je Vormski edikt kojim su Martin Luter, osnivač protestantizma u Nemačkoj i njegovi sledbenici prognani iz zemlje.

1659 - Aurangzeb, veliki mogul Indije zvanično je stupio na presto koji je uzurpirao zbacivši oca i smaknuvši braću.

1799. - Rođen je Aleksandar Sergejevič Puškin, veliki ruski pesnik romantičar, koji se, međutim, smatra i začetnikom realističkog pravca u ruskoj književnosti. Stojeći na početku ruskog realizma, Puškin je odmah dao roman, i to u stihovima, "Evgenije Onjegin". U oblasti drame, njegov "Boris Godunov" predstavlja značajno delo ne samo ruske dramske literature nego i svekolikog ruskog realizma. Kada je reč o Puškinovom dramskom stvaralaštvu, ne bi trebalo zaobići ni dramu "Mocart i Salijeri". Puškin je pisao i poeme ("Cigani", "Poltava", "Bakarni konjanik"), pripovetke ("Kapetanova kći", "Stanični nadzornik"...), ali čini se da je ovaj pangenijalni ruski duh nenadmašan ipak pre svega u oblasti lirske poezije; pomenimo samo njegova najčuvenija lirska ostvarenja: "Voleo sam vas...", "Posvećeno*** (A. P. Kern)", "Zimsko veče", "Zimski put", "Prorok", "Sužanj", "Arion", "Taljige života", "Podigoh spomenik", "Eho", "Oprosti snove ljubomorne moje..."

1805 - Napoleon Bonaparta krunisan je za kralja Italije u milanskoj katedrali.

1822 - Rođen je francuski pisac Edmon Gonkur. Zaveštanjem posle njegove smrti 1896. osnovana je "Akademija Gonkur" (1896) koja od 1903. svake godine nagrađuje najbolji roman francuske literature.

1851 - U Londonu je počeo prvi moderni međunarodni šahovski turnir, koji je 15. jula, u konkurenciji 16 igrača, završen trijumfom nemačkog majstora Adolfa Andersena.

1865 - Predajom generala Kirbija Smita u Šrevenportu kod Nju Orleansa u Luizijani, prestao je poslednji oružani otpor južnjačke vojske u Američkom građanskom ratu, mesec i po dana pošto je Konfederacija potpisala kapitulaciju.

1868 - Obešen je irski nacionalista Majkl Baret zbog bombaškog napada u Londonu. To je bilo poslednje javno smaknuće u Engleskoj.

1876 - Umro je češki istoričar i političar František Palacki, organizator i predsednik Sveslovenskog kongresa 1848. i jedan od osnivača Matice češke. Zastupao je ideju austroslavizma i zalagao se za federativno preuređenje Austro-Ugarske.

1877. - Rođena je američka igračica Isidora Dankan, žena ruskog pesnika Sergeja Jesenjina. Unela je novine u plesnu umetnost, a osnovni princip te umetnosti bio je da telo i plesni pokreti moraju biti slobodni i predstavljati odraz unutrašnjeg doživljaja. Osnovala je nekoliko baletskih škola u Americi i Evropi.

1896. - Krunisan je poslednji ruski car - Nikolaj II.

1912 - Rođen je mađarski političar Janoš Kadar, lider mađarskih komunista (1956-1988) i predsednik vlade 1956. nakon antisovjetskih demonstracija i oružane pobune u Mađarskoj koja je ugušena intervencijom sovjetskih trupa.

1923 - Održana je prva motociklistička trka "24 casa Le Mana".

1942 - U Londonu je potpisan britansko-sovjetski ugovor o punoj saradnji dveju zemalja u Drugom svetskom ratu i posle okončanja rata.

1946. - U SAD-u je patentirana hidrogenska bomba. Reč je o bombi koja oslobađa ogromne količine nuklearne energije pri vrlo visokim temperaturama. Kao "upaljač" hidrogenske bombe služi atomska bomba.

1955. - U prvu službenu posetu Jugoslaviji predstavnika ŠSR posle 1948. i kampanje Informbiroa, u Beograd je doputovala državno-partijska delegacija s prvim sekretarom Centralnog komiteta sovjetske Komunističke partije, Nikitom Hruščovom, na čelu. Razgovori u Beogradu i na Brionima završeni su potpisivanjem Beogradske deklaracije u kojoj su sadržani principi odnosa dveju država.

1966 - Britanska Gijana je postala nezavisna država u okviru Britanskog komonvelta.

1972 - U Moskvi je potpisan prvi sporazum SSSR i SAD o ograničenju strategijskog nuklearnog naoružanja (SALT 1).

1976 - Umro je nemački filozof Martin Hajdeger, jedan od najuticajnijih filozofa 20. veka, profesor univerziteta u Frajburgu ("Bivstvovanje i vreme", "Kant i problem metafizike", "Šta je metafizika", "Šta je to filozofija", "Niče", "O suštini istine").

1978 - Umrla je ruska balerina Tamara Platonovna Karsavina, uz Anu Pavlovu i Vaclava Nižinskog jedna od najvećih zvezda Ruskog baleta Sergeja Đagiljeva.

1978. - Otvoren je prvi legalni kazino u Atlantik sitiju.

1984. - Postavljen je rekord u održavanju frizbija u vazduhu - 1672 sekunde.

1991 - Zvijad Gamsahurdija je izabran za predsednika Gruzije.

1991 - Austrijski putnički avion "Boing 767", kompanije bivšeg automobilskog asa Nikija Laude, pao je oko 160 kilometara severno od Bangkoka. Poginula su sva 223 putnika i člana posade. Među poginulim su bila i trojica Jugoslovena.

1993. - Olimpik iz Marseja osvojio je 38. Evropski kup u fudbalu.

1994. - Popularni pevač Majkl Džekson oženio se ćerkom Elvisa Prislija, Lizom Meri Prisli.

1997 - Australijski premijer Džon Hauard izvinio se desetinama hiljada Aboridžina koji su u prošlosti, zbog sprovođenja politike asimilacije na silu uzeti od njihov roditelja.

1998 - Uprkos protivljenju profesora i studenata, Skupština Srbije usvojila je Zakon o univerzitetu kojim je vlada Srbije ovlašćena da postavlja rektora, dekane, univerzitetske i fakultetske upravne i nadzorne odbore. Policija je brutalno rasterala studente i profesore koji su zbog toga protestovali ispred zgrade Skupštine. U naredne dve godine 180 profesora napustilo je Beogradski univerzitet.

2001 - Organizaciju afričkog jedinstva (OAJ) je nakon 38 godina postojanja zamenila Afrička unija. Promena je izvršena u cilju političke i ekonomske integracije 53 afričke države članice, a po ugledu na Evropsku uniju.

2002 - Francusko-poljski režiser Roman Polanski osvojio je Zlatnu palmu na filmskom festivalu u Kanu za film "Pijanista".

2003 - U avionskoj nesreći ukrajinskog aviona u blizini Crnog mora, kod grada Trabzona, poginula su 62 pripadnika španskih mirovnih trupa, koji su se vraćali iz Avganistana i 13 članova posade.

2004 - Vlada Sudana i pobunjenici sudanske Narodne oslobodilačke armije potpisali su u Keniji dogovor o podeli vlasti i upravljanju u strateškim oblastima oko kojih su se borili.

2011 - Posle 16 godina skrivanja, u Vojvodini je uhapšen haški optuženik i bivši komandant Vojske Republike Srpske Ratko Mladić i izručen haškom Tribunalu, pred kojim je optužen za genocid, zločine protiv čovečnosti i kršenje zakona i običaja rata.

Dogodilo se na dan - 27. maj

927. - Umro je bugarski car Simeon Veliki, najveći vladar tzv. Prvog Bugarskog carstva. Za njegove vladavine, u Bugarskoj su se učvrstili feudalni odnosi, ali je to u isti mah bio i početak slabljenja Bugarske, jer je upravo tada otpočeo sa delovanjem i pokret bogumila. Car Simeon je naneo oslabljenoj Vizantiji više poraza, osvojio je Trakiju, Makedoniju i Albaniju, prodro do Korintskog zaliva i 922. opseo Carigrad. Takođe je 924. osvojio i Rašku, a u pokušaju da osvoji Hrvatsku, osujetio ga je hrvatski kralj Tomislav.

1358. Hrvatsko-ugarski kralj Ludovik I uručio je gradu Dubrovniku Višegradsku povelju kojom je Dubrovačka komuna dobila samoupravu, uz
obavezu plaćanja godišnjeg danka i pružanja pomorske pomoći novom gospodaru.

1564. Umro je švajcarski teolog francuskog porekla Žan Kalvin , vodja frakcije protestantizma u Ženevi (kalvinizam), koja je imala brojne pristalice u evropskim zemljama, posebno u Francuskoj (hugenoti) i izazvala velike društvene potrese. Njegovo delo "Temelji hrišćanstva" postalo je priručnik protestantske teologije.

1647. - Prvi put je jedna žena pogubljena pod optužbom da je veštica. Bila je to Achsah Young iz Masačusetsa.

1679. - U Engleskoj je donet Habeaus Corpus Act - zakon po kojem se o svakom nalogu za hapšenje mora u roku od tri dana doneti sudska odluka o tome da li je nalog za hapšenje zasnovan na zakonu ili nije. Jedan je od najznačajnijih zakona koji se bave zaštitom ličnih sloboda građana.

1703. Ruski car Petar Veliki osnovao je novu prestonicu Rusije na ušću reke Neve u Baltičko more, Sankt Peterburg (od 1924. Lenjingrad, od 1991. ponovo Sankt Peterburg). Glavni grad Rusije bio je do 1918.

1806. Francuska vojska je ušla u Dubrovnik, čime je Dubrovačka Republika izgubila viševekovnu nezavisnost, mada je formalno ukinuta 31. januara 1908. kada je pripojena Kraljevini Italiji.

1840. Umro je italijanski virtuoz na violini i kompozitor Nikolo Paganini, čijoj su veštini savremenici pridavali magične moći. Kao kompozitor proslavio se sa šest violinskih koncerata.

1842. - Objavljen je ustav Družtva srbske slovesnosti (Društvo srpske slovesnosti) - preteče Srpske kraljevske akademije, odnosno Srpske akademije nauka i umetnosti - koje su 1841. u Beogradu osnovali Jovan Sterija Popović i Atanasije Nikolić. Ustavom su definisani glavni ciljevi Društva: usavršavanje srpskog jezika i širenje nauka na srpskom jeziku. Prvi članovi Društva bili su - uz predsednika, popečitelja (ministar) prosvete Stefana Radičevića - i Dimitrije Isailović, Stefan Marković, Jovan Stejić, Sima Milutinović Sarajlija, Isidor Stojanović i Dimitrije Tirol. Društvo je suspendovano u januaru 1864. zato što je za članove izabralo Đuzepea Garibaldija, Nikolaja Černiševskog i Aleksandra Hercena. Rad Društva obnovljen je u julu 1864. pod nazivom Srbsko učeno družtvo, od novembra 1886. naziva se Kraljevsko-srpska akademija, od 1887. Srpska kraljevska akademija, a posle Drugog svetskog rata i dolaska komunista na vlast, Srpska akademija nauka. Naziv Srpska akademija nauka i umetnosti ustanovljen je 1960.

1860. Djuzepe Garibaldi, u pohodu za ujedinjenje Italije, zauzeo je Palermo na Siciliji.

1868. - Rođen je srpski pisac Aleksa Šantić, autor antologijskih pesama "Ostajte ovde", "Emina", "Veče na školju". Pripadao je mostarskom krugu oko književnog lista "Zora", koji je pokrenuo s Jovanom Dučićem i Svetozarom Ćorovićem. U Mostaru je osnovao srpsko pevačko društvo "Gusle". U vreme Aneksione krize izazvane 1908. austrougarskom okupacijom Bosne i Hercegovine, pobegao je u Italiju, a zatim je bio poslanik u Bosanskom saboru. U Prvom svetskom ratu austrougarske vlasti su ga hapsile kao istaknutog srpskog nacionalistu. U početku je pisao pod uticajem srpskih pesnika Branka Radičevića, Jovana Jovanovića Zmaja i Vojislava Ilića, ali je potom izgradio vlastiti pesnički izraz, karakterističan po elegičnim motivima i rodoljubivim temama. Njegovi stihovi su muzikalni a pesme osećajne, pune ljubavi za nacionalno i socijalno potlačene, s jakim revoltom protiv tiranije. Ogledao se i u drami i prevodio s nemačkog i češkog. Dela: drame "Hasanaginica", "U magli", "Anđelija", prevod "Lirskog intermeca" Hajnriha Hajnea.

1878. Rodjena je američka igračica irskog porekla Isidora Dankan, začetnik modernog baletskog pravca u kojem dominira slobodni igrački pokret. Poznata je i po ljubavnoj romansi sa ruskim pesnikom Sergejom Jesenjinom.

1883. - Krunisan je ruski car Aleksandar III u Moskvi.

1905. U rusko-japanskom ratu, Ruska flota doživela je težak poraz u bici kod Cušime izgubivši 26 od 45 brodova.

1909. - Rođen je srpski istoričar umetnosti Svetozar Radojčić, profesor Filozofskog fakulteta u Skoplju do 1941. i u Beogradu od 1945, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Modernim i širokim shvatanjima i sjajnim analizama, kao naučnik i pedagog snažno je podstakao srpsku istoriografiju. Autor je niza značajnih studija srpske srednjovekovne umetnosti u kojima je posebno osvetlio veze s umetnošću Romeje (Vizantija) i zapadne Evrope. Dela: "Portreti srpskih vladara u srednjem veku", "Stare srpske minijature", "Umetnički spomenici manastira Hilandara"...

1910. Umro je nemački bakteriolog Robert Koh, jedan od osnivača bakteriologije, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1905. Otkrio je 1882. bacil tuberkuloze (Kohov bacil), izolovao je i bacil antraksa i pronašao izazivača kolere.

1921. - Posle 84 godine provedene pod britanskom kontrolom, Avganistan dobija suverenitet.

1923. Rodjen je američki diplomata nemačkog porekla Hajnc Alfred Kizinger, poznat kao Henri Kisindžer , jedna od vodećih ličnosti u posleratnoj američkoj diplomatiji. Bio je savetnik za nacionalnu bezbednost (1969-73), državni sekretar (1973-77), dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1973.Zaslužan je za otopljavanje odnosa SAD sa SSSR i Kinom i za uspeh mirovnih pregovora sa Vijetnamom.

1927. - Tomas Masarik, književnik, filozof i profesor, izabran je za predsednika Čehoslovačke.

1930. - Richard Drew je otkrio samolepljivu traku (preteču današnjeg selotejpa).

1933. - Volt Dizni je objavio "Tri praseta".

1937. U San Francisku je pušten u saobraćaj "Golden Gejt", jedan od najvećih mostova u svetu.

1941. Britanska mornarica, uz pomoć avijacije, potopila je u Drugom svetskom ratu nemački ratni brod "Bizmark". Poginulo je oko 2.300 ljudi.

1942. U okupiranoj Čehoslovačkoj smrtno je ranjen šef Gestapoa Rajnhard Hajdrih. Njegova smrt 4. juna izazvala je talas represalija protiv stanovništva u Češkoj i Moravskoj.

1943. - Nadomak Žabljaka se u Drugom svetskom ratu spustila vojna delegacija britanske vrhovne komande radi uspostavljanja veza sa Narodnooslobodilačkom vojskom Jugoslavije i pripreme za dolazak glavnih britanskih predstavnika.

1960. U Turskoj je vojnim udarom oborena vlada Adnana Menderesa. Vlast je preuzeo Komitet nacionalnog jedinstva sa generalom Kemalom
Girselom na čelu.

1964. Umro je indijski državnik Džavaharlal, prvi premijer nezavisne Indije i jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih zemalja.

1964. - Inter iz Milana je osvojio 9. Evropski kup. Tačno godinu dana kasnije, na današnjni dan 1965. godine, ponovio je uspeh, osvojivši i 10. Evropski kup u fudbalu.

1988. Sirijske trupe ušle su u južna predgradja Bejruta i okončale tronedeljene ulične borbe izmedju rivalskih muslimanskih šiitskih milicija.

1992 U redu za hleb u centru Sarajeva od eksplozije granate 16 osoba je poginulo, a 144 su ranjene.

1993. U eksploziji automobila-bombe ispred galerije Ufici u Firenci petoro ljudi je poginulo, a kolekcija galerije ozbiljno je oštećena.

1997. NATO i Rusija potpisali su "Osnivački akt o medjusobnoj saradnji", kojim je formiran zajednički Stalni savet NATO-Rusija za konsultacije o evropskoj bezbednosti.

1997. Šefovi diplomatija Hrvatske i SR Jugoslavije Mate Granić i Milan Milutinović potpisali su u Zagrebu konzularnu konvenciju kojom se uredjuje status diplomatskih predstavništva.

1999. Medjunarodni sud za ratne zločine u Hagu optužio je predsednika SR Jugoslavije Slobodana Miloševića i još četvoricu najviših funkcionera Jugoslavije i Srbije za zločine protiv čovečnosti i ratne zločine počinjene na Kosovu.

2001. U Japanu je održan prvi referendum na temu energetike. Stanovnici sela Kariva, u kome se nalazi najveća nuklearna elektrana na svetu, izjasnili su se protiv korišćenja recikliranog plutonijuma u njenim postrojenjima.

2002. Na referendumu u Tunisu gradjani su se izjasnili za ustavne reforme na osnovu kojih predsednik Zine El Abidine Ben Ali može, praktično, da ostane doživotno na vlasti.

2006. U snažnom zemljotresu koji je pogodio indonežansko ostrvo Java poginulo je 5.782 osobe, a više od 130.000 ljudi ostalo je bez domova.

Dogodilo se na dan, 28. maj

1522 - Turci su zauzeli utvrđeni grad Knin i proglasili ga sedištem Ličkog sandžaka.

1660 - U Osnabriku je rođen Džordž I, prvi britanski kralj iz Hanoverske dinastije. Tokom njegove vladavine od 1714. do smrti 1727. položaj premijera dobio je ključnu ulogu u izvršnoj vlasti.

1738 - Rođen je francuski lekar Žozef Injas Gijotin, profesor anatomije. U vreme Francuske revolucije predložio je izvršenje smrtne kazne spravom za odsecanje glave, koja bi skratila muke osuđeniku. Od 1792. ta sprava nosi njegovo ime.

1759 - Rođen je engleski državnik Vilijam Pit Mlađi, koji je 1783. postao najmlađi premijer u istoriji Velike Britanije. Godine 1805. bio je glavni organizator Treće evropske koalicije protiv Napoleona.

1812 - Rusija i Turska potpisale su mirovni ugovor u Bukureštu kojim je Rusija dobila Besarabiju, a Turskoj prepustila Vlašku i Moldaviju. Mir je omogućio ruskom caru da vojne snage usmeri na Napoleona Bonapartu.

1834 - U Kneževini Srbiji uveden je srpski jezik kao službeni u prepisci s turskim vlastima, koja je dotad vođena isključivo na turskom jeziku.

1843 - Umro je američki filolog i leksikograf Noa Vebster. Objavio je 1806. svoj prvi rečnik engleskog jezika "Compendious Dictionary of the English Language", a 1828. rečnik kojii sada nosi njegovo ime.

1879 - Rođen je srpski matematičar, astronom i geofizičar Milutin Milanković, osnivač katedre nebeske mehanike na Beogradskom univerzitetu.

1884 - Rođen je češki državnik Eduard Beneš, osnivač moderne čehoslovačke države (1918), predsednik od 1936. do 1938, kada je pred nemačkom okupacijom izbegao u London. Posle Drugog svetskog rata ponovo je bio šef države do olaska komunista na vlast 1948.

1934 - Kanađanka Oliva Dion je u Kalenderu u kanadskoj državi Ontario rodila pet devojčica, nazvanih "Dionove petorke", prve petorke u svetu za koje se zna da su preživele.

1937 - Nevil Čemberlen je posle povlačenja Stenlija Boldvina postao premijer Velike Britanije. Potpisnik je Minhenskog sporazuma 1939. koji je omogućio Nemcima da okupiraju Čehoslovačku.

1937 - Umro je austrijski psiholog Alfred Adler, jedan od Frojdovih sledbenika. Od Frojda se odvojio 1912. osnivanjem pravca individualne psihologije ("Praksa i teorija individualne psihologije", "Poznavanje čoveka", "O nervoznom karakteru").

1940 - Belgijski kralj Leopold III je u Drugom svetskom ratu potpisao kapitulaciju; istog dana počela je evakuacija poraženih savezničih snaga iz francuske luke Denkerk u Drugom svetskom ratu kojom je do 2. juna spašeno 224.585 britanskih i 112.546 francuskih i belgijskih vojnika.

1944 - Umro je srpski etnolog i folklorista Tihomir Đorđević, profesor beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Objavio je oko 700 studija, putopisa, beležaka i komentara o srpskim narodnim običajima.

1961 - Ukinut je "Orijent-ekspres", voz koji je 78 godina saobraćao na liniji Pariz-Istanbul.

1971 - SSSR je lansirao kosmički brod u pravcu Marsa.

1972 - U Parizu je umro vojvoda od Vindzora koji je kao engleski kralj Edvard VIII stupio na presto 1936. i iste godine abdicirao zbog ženidbe sa Amerikankom Volis Simpson.

1976 - SSSR i SAD potpisali su ugovor o ograničenju podzemnih nuklearnih proba.

1976 - Puštena je u redovan saobraćaj železnička pruga Beograd-Bar, koja je, s prekidima, građena 24 godine.

1982 - Papa Jovan Pavle II stigao je u Veliku Britaniju, u prvu posetu rimokatoličkog pape toj zemlji od 1531. godine.

1986 - Dvojica sovjetskih kosmonauta izašli su iz orbitalne stanice "Saljut 7" i provela oko četiri časa u "kosmičkoj šetnji".

1987 - Devetnaestogodišnji Zapadni Nemac Matijas Rust preleteo je sportskim avionom "Cesna" od Helsinkija do Moskve i spustio se na centralni Crveni trg u glavnom gradu SSSR, prošavši neprimećeno kroz sovjetski vazdušni prostor.

1995 - U zemljotresu koji je pogodio ruski grad Neftegorsk na poluostrvu Sahalin poginulo je najmanje 2.000 ljudi.

1995 - Poginuo je bosanski ministar inostranih poslova Irfan Ljubijankić kada je helikopter u kojem se nalazio oboren raketom u blizini Bihaća.

1995 - Na filmskom festivalu u Kanu jugoslovenski reditelj Emir Kusturica dobio je "Zlatnu palmu" za film "Podzemlje - bila jednom jedna zemlja". Deset godina ranije Kusturica je dobio ovu nagradu za film "Otac na službenom putu".

1997 - Rusija i Ukrajina su potpisale ugovor kojim je ruskoj Crnomorskoj floti omogućeno da 20 godina koristi pomorsku bazu u luci Sevastopolj na poluostrvu Krim.

1998 - Izvršivši petu nuklearnu probu Pakistan je zvanično postao nuklearna sila.

1999 - Nakon što je avijacija NATO pojačala napade na SR Jugoslaviju (740 poletanja aviona u 24 sata), jugoslovenski predsednik Slobodan Milošević je, posle razgovora sa specijalnim predstavnikom ruskog predsednika Viktorom Černomirdinom, prihvatio uslove zapadnih zemalja za prekid bombardovanja.

2001 - U Kairu je održana prva Dečja konferencija afričkih nacija.

2002 - Britanski operater mobilne telefonije Vodafon prijavio je gubitak od 13,5 milijardi funti (19,6 milijardi dolara), što je najveći zabeleženi gubitak neke velike britanske korporacije.

2004 - Direktor i glavni urednik podgoričkog lista "Dan" Duško Jovanović preminuo je u Kliničkom centru Crne Gore u Podgorici, od posledica teškog ranjavanja u atentatu prethodne noći ispred redakcije lista. Za saučesništvo u ubistvu Jovanovića na 30 godina zatvora osuđen je 27. aprila 2009. Damir Mandić.

2008 - Nepalski parlament ukinuo je monarhiju i proglasio republiku, čime je okončana 239-godišnja vladavina najstarije Hindu monarhije na svetu.

Dogodilo se na dan, 29. maj

1167 - Vojska udruženih italijanskih gradova Lombardijske lige porazila je u bici kod Lenjana trupe nemačkog cara Fridriha I Barbarose.

1198. Vizantijski car Aleksije III Anđeo odobrio je srpskom velikom županu Stefanu Nemanji i njegovom sinu monahu Savi da na ruševinama Hilandariona podignu novi manastir na Svetoj Gori srpski manastir Hilandar.

1453 - Posle duge opsade Turci su osvojili Konstantinopolj [Carigrad], prestonicu nekad moćne Romeje [Vizantija]. U krvavoj trodnevnoj orgiji Turci su pobili sve branioce, uključujući poslednjeg romejskog vladara Konstantina XI Paleologa, sina cara Manojla II i carice Jelene, ćerke srpskog velikaša Konstantina Dragaša.

1479. Osnovan je univerzitet u Kopenhagenu.

1500. - Portugalski moreplovac Bartolomeo Dijaš utopio se u blizini Rta Dobre Nade na krajnjem jugu Afrike, kojeg je otkrio 1486. i nazvao ga Rt Oluja, jer je tu njegova ekspedicija s tri broda doživela veliko nevreme.

1562. Rimski car Ferdinand I i turski sultan Sulejman II Veličanstveni potpisali su mirovni sporazum kojim se Ferdinand odrekao Erdelja (današnji Banat) u korist turskog vazala Jovana Zapolje.

1630. - Rodjen je engleski kralj Čarls II Stjuart, sin Čarlsa I pogubljenog u gradjanskom ratu 1649, koji je postao monarh na svoj rodjendan 1660, posle ukidanja republike uspostavljene 1653. pod Oliverom Kromvelom.

1780. Rođen je pruski general Karl Marija fon Klauzevic (Maria von Clausewitz), jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara ("O ratu"). U Napoleonovim ratovima (1812-14.) bio je u službi ruske vojske.

1803. Rođen je ruski kompozitor Mihail Ivanovič Glinka. Njegova dva glavna dela, opere "Život za cara" i "Ruslan i Ljudmila", odredile su razvoj opere u Rusiji.

1807. - Turskog sultana Selima III, koji je na presto došao 1789, slabog vladara koji nikako nije uspevao da izadje na kraj sa samovoljom janičara u Beogradskom i Vidinskom pašaluku, oborio je Mustafa IV.

1839. Srpski knez Miloš Obrenović abdicirao je u korist sina Milana i napustio Srbiju. Posle smrti Milana, nekoliko nedelja od preuzimanja vlasti, knez je postao mlađi sin Mihailo (do 1842). Miloš se vratio u Srbiju 1859. da preuzme vlast posle zbacivanja kneza Aleksandra Karađorđevića i vladao je do smrti 1860.

1839. - Uspostavljeni su diplomatski odnosi Srbije i Velike Britanije.

1868 - U Topčideru, u Beogradu ubijen je knez Mihailo Obrenović. Atentatori su uhapšeni, odmah osuđeni i streljani na Karaburmi. Za učešće u zaveri optužen je bivši knez Aleksandar Karađorđević.

1869. Španija je donela novi ustav kojim je proglašena sloboda veroispovesti i štampe, uveden je sud sa porotom i građanski brak.

1875. - Rodjen je srpski pisac Svetozar Ćorović, koji je u Mostaru 1896. sa Aleksom Šantićem i Jovanom Dučićem pokrenuo list 'Zora' u kojem je razvio plodan pripovedački i urednički rad.

1879. - Rodjen je srpski pisac Kosta Abrašević, radnički pesnik, koji je kao pripadnik srpske socijaldemokratije i poeziju shvatao kao sredstvo za postizanje socijaldemokratskih ciljeva. Pesme: 'Zviždi vetre', 'Svet je nama otadžbina', 'Bratstvo', 'Crvena'.

1880. U SAD je instalirana prva javna telefonska kabina u svetu, u zgradi "Jejl banke" u Nju Hejvnu.

1894. - Rodjen je američki filmski režiser austrijskog porekla Džozef fon Šternberg, vizuelni perfekcionista, majstor osvetljenja i kontrasta. Filmovi: 'Podzemlje', 'Plavi andjeo', 'Maroko', 'Jedna američka tragedija', 'Šangaj ekspres', 'Plava venera', 'Crvena kraljica', 'Djavo je žena', 'Šangajsko podzemlje', 'Makao'.

1903 - U Beogradu su ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i njegova žena Draga Mašin. Ubistvo poslednjeg vladara iz dinastije Obrenovića izvršila je grupa oficira. Novi kralj Srbije postao je Petar I Karađorđević.

1907. Rođen je engleski pronalažač Frenk Vitl, koji je 1930. patentirao turbo mlazni motor.

1910. - Umro je ruski kompozitor, pijanista i dirigent Milij Aleksijevič Balakirjev, pokretač i idejni vodja kompozitorske grupe, po njemu nazvane Balakirjevljev kružok ili 'Velika petorica'.

1914. - U sudaru putničkog broda 'Carica Irske' i norveškog teretnjaka 'Storstat' na reci Sent Lorens u Kanadi poginulo je najmanje 1.012 ljudi.

1917. - Rodjen je američki državnik Džon Ficdžerald Kenedi, koji je 1960. u 43. godini života postao najmladji šef države u istoriji SAD. U Drugom svetskom ratu služio je u mornarici, a potom kratko bio novinar. U Kongres je izabran 1947, a 1952. postao je senator. Za predsednika SAD izabran je kao kandidat Demokratske stranke. Ubijen je u Dalasu 22. novembra 1963, ali posle očito namerno traljavo vodjene istrage nije pouzdano utvrdjeno ko je ubica. Kao atentator zvanično je označen Li Osvald koji je pod krajnje sumnjivim okolnostima i sam ubijen dva dana kasnije u policijskoj stanici u Dalasu.

1919. - U vreme dok je sovjetska Rusija vodila borbu na život i smrt protiv kontrarevolucije, Engleska, Francuska, SAD i Italija priznale su vladu bivšeg carskog generala Aleksandra Kolčaka, predvodnika 'belogardejaca', koji su u početku, uz obilnu podršku zapadnih sila, imali znatne uspehe protiv slabo naoružane Crvene armije.

1926. Rođena je američka filmska glumica Norma Džin Mortenson, poznata kao Merilin Monro, jedna od najvećih zvezda i seks simbola američkog filma 1950-ih godina ("Džungla na asfaltu", "Reka bez povratka", "Sedam godina vernosti", "Neki to vole vruće"). Nađena je mrtva 1962. godine.

1929 - Prvi zvučni film u koloru "On with the Show" prikazan je u Njujorku.

1941. Nemci su u Drugom svetskom ratu potukli britanske trupe i osvojili Krit, čime su obezbedili važnu bazu za operacije na Bliskom Istoku i u Severnoj Africi. Britanci su se povukli s velikim gubicima, a prilikom evakuacije poginulo je i oko 3.000 Australijanaca.

1942. - Umro je američki filmski i pozorišni glumac Džon Barimor, poznat po ulogama ljubavnika u doba nemog filma. Filmovi: 'Romeo i Julija', 'Dr Džekil i mister Hajd', 'Raspućin i carica', 'Marija Anoaneta'.

1943. - Na Sutjesci se u Drugom svetskom ratu deo partizanskih jedinica i Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije probio iz obruča 130.000 nemačkih, italijanskih, bugarskih i hrvatskih vojnika, koji su u Petoj neprijateljskoj ofanzivi [nemački naziv 'Operacija Švarc'] pokušali da unište glavninu partizanskih snaga. U obruču na Zelengori i Sutjesci bile su okružene četiri partizanske divizije sa oko 16.000 boraca i 4.000 ranjenika. U najdramatičnijoj bici partizana tokom rata, okončanoj 15. juna, partizanske divizije izgubile su trećinu boraca, uključujući Savu Kovačevića, komandanta Treće divizije koja je ostala da štiti teške ranjenike. Nemci su masakrirali oko hiljadu zarobljenih ranjenika.

1944. Jugoslovenski kralj Petar II Karađorđević potpisao je ukaz o imenovanju bivšeg hrvatskog bana Ivana Šubašića za predsednika jugoslovenske vlade u izbeglištvu.

1946. Pogubljen je rumunski general Jon Antonesku. Godine 1940. prisilio je na abdikaciju kralja Karola II, proglasio se vođom i zaveo diktaturu podredivši Rumuniju u Drugom svetskom ratu nacističkoj Nemačkoj. Posle rata osuđen je na smrt i streljan.

1948. Umro je srpski političar i pisac Jaša Prodanović, jedan od osnivača i lider Republikanske stranke, član Srpske akademije nauka i umetnosti. U kraljevini Srbiji bio je ministar prosvete i ministar privrede, a posle Drugog svetskog rata potpredsednik Skupštine FNRJ.

1953. - Novozelandjanin Edmund Hilari i Nepalac Namgjal Vangdi, poznat kao Tenzing Norgaj, postali su prvi ljudi koji su osvojili 'krov sveta' Maunt Everest, 8.848 metara visok vrh planinskog masiva Himalaji.

1958. General Šarl de Gol postao je francuski premijer u jeku krize oko budućnosti francuskih kolonija u severnoj Africi. U decembru te godine De Gol je prvi put izabran za predsednika države. Drugi predsednički mandat dobio je na izborima 1965.

1966. - Budistička kaludjerica spalila se u vijetnamskom gradu Hue u znak protesta protiv proameričke marionetske vojne vlade Južnog Vijetnama.

1968 - Savet bezbednosti UN uveo je sankcije Rodeziji zbog rasne dikriminacije režima Jana Smita.

1969. Kandidat degolista Žorž Pompidu izabran je za predsednika Francuske pošto je Šarl de Gol podneo ostavku.

1972. - Generalni sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije i predsednik Prezidijuma Vrhovnog Sovjeta S S S R Leonid Brežznjev i predsednik SAD Ričard Nikson potpisali su u Moskvi dokument pod nazivom 'Osnova za medjusobne odnose S S S R i SAD' kojim je otvorena era boljih odnosa i miroljubive koegzistencije dveju velesila.

1973. Britanski Honduras je promenio naziv u Belize.

1973. Predsednik diktatorske vojne vlade Grčke Georgios Papadopulos ukinuo je monarhiju i proglasio republiku.

1978. - Šef kineske diplomatije Huang Hua označio je u Ujedinjenim nacijama S S S R kao najopasniji izvor izbijanja novog svetskog rata.

1979. - Umrla je američka filmska glumica kanadskog porekla Meri Pikford, zvezda nemog filma. S Čarlijem Čaplinom, Daglasom Ferbanksom i Dejvidom Grifitom osnovala je 1919. filmsku kompaniju 'Junajted Artist Korporejšn'. Filmovi: 'Dobri mali djavo', 'Devojka od juče', 'Jedna mala bogata devojka', 'Polijana', 'Mali lord Fontelroj', 'Gaučo', 'Koketa'.

1980. Američka kablovska TV mreža CNN počela sa radom.

1985. - Na stadionu 'Hejsel' u Briselu u neredima pred finalni meč evropskog Kupa šampiona izmedju italijanskog prvaka 'Juventusa' i engleskog 'Liverpula' pogunulo je 39 i povredjeno više od 400 ljudi, uglavnom italijanskih navijača.

1987. U eksploziji bombe podmetnute u helikopter kojim se prevozio iz Bejruta u Tripoli ubijen je libanski premijer Rašid Karami.

1989. - Japanski sud odlučio je da lekari u Japanu nisu dužni da pacijentima obolelim od raka saopšte istinu.

1990. - Boris Jeljcin je izabran za prvog predsednika Ruske Federacije. U decembru 1999. podneo je ostavku i imenovao premijera Vladimira Putina za vršioca dužnosti. Putin je 26. marta 2002. izabran za novog predsednika Rusije.

1990. Predsednici SSSR-a i SAD Mihail Gorbačov i Džordž Buš potpisali su sporazum o prestanku proizvodnje hemijskog oružja i o uništavanju tog oružja do kraja 1992.

1993. Smenjen je predsednik SR Jugoslavije Dobrica Ćosić, prvi predsednik SRJ izabran u junu 1992. Njegovo smenjivanje izazvalo je revolt nekoliko hiljada Beograđana okupljenih ispred zgrade Skupštine. Pod optužbom da su izazvali nerede, u kojima je poginuo jedan policajac, a više ljudi ranjeno, uhapšeni su lider Srpskog pokreta obnove Vuk Drašković i njegova supruga Danica. Pušteni su 9. jula abolicijom predsednika Srbije Slobodana Miloševića. Novi predsednik SRJ postao je 25. juna visoki funkcioner Socijalističke partije Srbije Zoran Lilić.

1994. Južna Afrika se nakon 33 godine ponovo vratila u Komonvelt.

1994. Armando Kalderon Sol postao je prvi predsednik Salvadora posle decenije građanskog rata.

1994. - U izbeglištvu u Čileu umro je bivši istočnonemački diktator Erih Honeker, od 1976. do 1989. predsednik Nemačke Demokratske Republike, kad je oboren s vlasti na talasu masovnih antirežimskih protesta. Kao člana Komunističke partije Nemačke, nacisti su ga uhapsili 1935. i u koncentracionim logorima bio je do 1945. U Politbiro vladajuće Jedinstvene socijalističke partije Nemačke [komunisti] izabran je 1958, prvi sekretar postao je 1971, a generalni sekretar 1976. Izgradio je 1961. Berlinski zid, najjači simbol hladnog rata Istoka i Zapada.

1997. - Loran Kabila preuzeo je dužnost predsednika Demokratske Republike Kongo [bivši Zair], 12 dana pošto su njegove snage porazile u sedmomesečnom gradjanskom ratu armiju lojalnu diktatoru Mobutuu Sese Seku.

1997. Na parlamentarnim izborima u Francuskoj pobedila je udružena levica, a premijer je postao lider Socijalističke partije Lionel Žospen.

1999. - NATO avijacija nastavila je napade na civilne ciljeve širom SRJ, usmrtivši najmanje devet civila. Ubijeni su supružnici Vukosava i Dušan Mančić u porodičnoj kući u selu Čamurlije kod Niša, otac i sin Stanoje i Goran Stojmenovića iz Ćenovca kod Leskovca i još dvoje ljudi prilikom napada na most na Jablanici, a troje ljudi u selu Brezna kod Dragaša.

1999. - Američki 'Diskaveri' postao je prvi 'spejs šatl' koji je pristao na Medjunarodnu kosmičku stanicu.

1999 - Hrvatska je odbila zahtev Međunarodnog suda za ratne zločine u Hagu za pokretanje istrage o zločinima počinjenim nad srpskim civilima u operaciji "Oluja" u avgustu 1955.

2000. Haški tribunal za zločine počinjene u Ruandi 1994. godine, osudio je belgijskog novinara na 12 godina zatvora jer je podsticao zločine u svojim radio emisijama.

2001. Nepalski prestolonaslednik princ Dipendra ubio je u palati u Katmanduu svoje roditelje, kralja Birendru i kraljicu Ajsvaraju i još šest članova porodice, a potom izvršio samoubistvo. Državna komisija saopštila da je princ bio pod uticajem alkohola i droge.

2001 - Četvorica sledbenika Osame Bin Ladena, šefa terorističke mreže Al-Kaida osudjena su u Americi za planiranje ubistava Amerikanaca u inostranstvu i postavljanje bombi u dve američke ambasade u Africi.

2002. - Odlazeći predsednik Malija Alfa Omar Konare pomilovao je bivšeg diktatora te afričke zemlje Musu Traorea i njegovu suprugu Marijam, uhapšene posle Traoreovog zbacivanja s vlasti 1991.

2003 - Na Vojno-medicinskoj akademiji u Beogradu preminuo je bivši načelnik Generalštaba Vojske Republike Srpske i haški zatvorenik, privremeno pušten na slobodu radi lečenja, Momir Talić.

2003 - Američki predsednik Džordž Buš povukao je naredbe od pre 11 godina koje su omogućile uvođenje sankcija bivšoj Jugoslaviji. Na snazi su ostale sankcije koje se odnose na bivšeg jugoslovenskog predsednika Slobodana Miloševića i njegovu porodicu.

2003. Predsednik Rusije Vladimir Putin doputovao je u posetu Velikoj Britaniji na poziv britanske kraljice Elizabete Druge. On je prvi šef ruske države koji je kao zvanični gost ušao u kraljevsku palatu u Londonu, posle cara Aleksandra Drugog 1874.

2006. Umrla je španska pevačica i glumica Rosio Hurado (Rocio Jurado) poznata kao "Velika mama" ili "Najveća".

2008. Umro je Iv Sen Loran jedan od najvećih modnih kreatora 20. veka.

Dogodilo se na dan - 30. maj

1431 - U Ruanu je spaljena na lomači francuska nacionalna heroina Jovanka Orleanka, nakon što je po nalogu Engleza pred crkvenim sudom optužena da je jeretik i veštica. Rehabilitovana je na reviziji procesa 1456, a odlukom pape Benedikta XV 1920. proglašena je za sveticu.

1498 - Kristofer Kolumbo je isplovio sa šest brodova iz španske luke Sanlukar na treće putovanje u Novi svet, tokom kojeg je otkrio Trinidad i obale Južne Amerike (ušće reke Orinoko u Atlantski okean).

1536 - Engleski kralj Henri VIII venčao se sa trećom ženom, Džejn Sejmor, 11 dana nakon što je pogubljena njegova druga žena Ana Bolen, majka potonje kraljice Elizabete I.

1593 - U tučnjavi u jednoj londonskoj taverni ubijen je Kristofer Marlo, najznačajniji dramski pisac engleske renesanse pre Šekspira, autor drama "Tamerlan Veliki", "Dr Faustus" i "Jevrejin sa Malte".

1597 - U Veneciji štampan prvi srpski ćirilični bukvar, ovaj datum obeležava se kao Dan Zavoda za izdavanje udžbenika

1640 - U Antverpenu je umro flamanski barokni slikar Peter Paul Rubens. Njegovo delo imalo je ogroman uticaj na evropsko slikarstvo ("Skidanje sa krsta", "Poslednji sud", "Parisov sud"). Kao uglednom građaninu poveravane su mu i diplomatske misije u Parizu, Londonu i Madridu.

1744 - Umro je engleski pesnik i satiričar Aleksander Poup. Komični ep "Krađa uvojka" i satirična poema "Duncijada" (O gluposti) smatraju se njegovim najznačajnijim delima.

1778 - Umro je francuski filozof, pisac i istoričar Fransoa Volter, jedan od najznačajnijih mislilaca evropskog prosvetiteljstva u 18. veku ("Kandid", "Esej o običajima i duhu nacije", "Filozofska pisma", "Traktat o metafizici").Volter je jedan od najznačajnijih predstavnika epohe prosvećenosti i najslobodoumnijih duhova Evrope 18. veka. Veliki protivnik crkvenog mračnjaštva i klerikalizma, ali ne i ateist, Volter je bio saradnik "Enciklopedije", koja je okupljala najveće umove Francuske tog doba. Prosvetitelj u najpotpunijem smislu te reči, izvanredno obrazovan i svestran kao pisac i filozof, ostavio je za sobom dela koja spadaju u sam vrh francuske i svetske književnosti: filozofske romane "Zadig" i "Kandid", epopeje "Anrijada" i "Devica Orleanska", tragedije: "Edip", "Cezar", "Tankred", kao i filozofska dela "Filozofska pisma" i "Filozofski rečnik".

1814 - Rođen je ruski revolucionar anarhist Mihail Aleksandrovič Bakunjin. Zbog širenja liberalnih ideja ruski Senat ga je 1844. lišio plemićke titule i osudio na robiju u Sibiru, odakle je uspeo da pobegne u zapadnu Evropu, gde je nastavio revolucionarne aktivnosti.

1848 - SAD i Meksiko su ratifikovali sporazum potpisan u februaru 1848. nakon poraza Meksikanaca u američko-meksičkom ratu. Za naknadu od 15 miliona dolara, u sastav SAD ušle su meksičke teritorije Novi Meksiko, Kalifornija, delovi Nevade, Jute, Arizone i Kolorada.

1876 - Zbačen je turski sultan Abdul Azis, a na presto je stupio njegov nećak sultan Murat V, koji je svrgnut nekoliko meseci kasnije i stavljen u doživotni pritvor u jednu carigradsku palatu.

1876 - Rođen Vladimir Nazor, književnik

1909 - Rođen je američki klarinetista i kompozitor Beni Gudmen , najpopularniji džez muzičar tridesetih godina, nazvan "kralj svinga". Svirao je i sa simfonijskim orkestrima,
najčešće dela Bele Bartoka i Arona Koplenda.

1912 - Umro je američki pilot i konstruktor aviona Vilbur Rajt, pionir avijacije, koji je 1903. s bratom Orvilom , izveo prvi let u istoriji vazduhoplovstva.

1912 - Rođen Miodrag Kolarić (Arsen Lozanin), istoričar umetnosti, kustos i upravnik Narodnog muzeja u Beogradu i književnik.

1913 - Zaključen je mirovni ugovor u Londonu između članica Balkanskog saveza (Bugarska, Srbija, Crna Gora i Grčka) i Turske, kojim je okončan Prvi balkanski rat. Turska je ovim ugovorom izgubila sve balkanske posede, na evropskom tlu ostao joj je samo Carigrad sa okolinom.

1918 - Umro je ruski filozof Georgij Valentinovič Plehanov. Godine 1883. osnovao je u Ženevi prvu rusku marksističku grupu "Oslobođenje rada" koja je početkom devedesetih usko sarađivala sa Lenjinom. Plehanov se kasnije kritički odnosio prema taktici boljševika i, smatrajući da Rusija nije dovoljno sazrela za socijalizam, Oktobarsku revoluciju ocenio je kao kobnu grešku ("Osnovna pitanja marksizma", "Pisma bez adrese", "Umetnost i društveni život", "Književni pogledi V. G. Belinskog").

1923. - Rođen Dragoljub Milosavljević - Gula, pozorišni, filmski i TV glumac

1923 - Svepravoslavni kongres u Carigradu usvojio kalendar naučnika Milutina Milankovića

1926 - Ustanovljena tradicionalna konjička trka "Memorijal Vladislava Ribnikara"

1930 - Rođen Živorad Kovačević, politikolog, publicista, gradonačelnik grada Beograda, diplomata, predsednik Evropskog pokreta u Srbiji i Spoljnopolitičkog saveta Ministarstva inostranih poslova Srbije

1942 - Britansko ratno vazduhoplovstvo (RAF) je sa 1.047 aviona bombardovalo nemački grad Keln u Drugom svetskom ratu.

1945 - Rođen Pero Zubac, književnik, scenarista i urednik RTS-a.

1946 - Rođen Dragan Džajić, fudbaler, reprezentativac Jugoslavije, direktor FK "Crvena zvezda", direktor fudbalske reprezentacije Srbije

1947 - Osnovan Vojvođanski muzej u Novom Sadu

1951 - Rođen Zdravko Čolić, pevač

1954 - Rođen Siniša Kovačević, književnik i scenarista, profesor i dekan Akademije umetnosti "Braća Karić"

1956 - Jugoslovenska državno-partijska delegacija s Josipom Brozom Titom na čelu doputovala je u SSSR, u prvu posetu nakon smrti Staljina i raskida sa Moskvom 1948.

1960 - Umro je ruski pisac Boris Leonidovič Pasternak, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1958. Najveći uspeh kod publike i književne kritike doneo mu je roman "Doktor Živago", objavljen u inostranstvu, nakon čega je izbačen iz ruskog Saveza pisaca. U SSSR-u je "Doktor Živago" štampan tek 1988.

1961 - Iz zasede je ubijen dominikanski diktator Rafael Truhiljo.

1973 - Zapadna Nemačka i Čehoslovačka postigle su dogovor o normalizaciji odnosa, nakon 32-godišnjeg prekida.

1980 - Papa Jovan Pavle II stigao je u Pariz, u prvu posetu jednog pape Francuskoj od 1814.

1992 - Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju 757 kojom su SR Jugoslaviji, zbog umešanosti u rat u Bosni, uvedene sankcije koje podrazumevaju potpunu ekonomsku blokadu i prekid svih naučnih, kulturnih i sportskih veza sa svetom.

1992 - U Beogradu ispred Jugoslovenskog dramskog pozorišta nekoliko stotina dramskih umetnika jednosatnim ćutanjem izrazilo je protest protiv rata na tlu bivše Jugoslavije i saosećanje sa svim žrtvama.

1994 - Umro je srpski nuklearni fizičar i hemičar Pavle Savić, profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1971. do 1981. Doprineo je razvijanju procesa nuklearne fisije.

1995 - Rusija je formalizovala odnose s NATO-om, ali je ponovila upozorenje da bi širenje zapadnog vojnog saveza na istok Evrope moglo da podeli kontinent.

1998 - U severnoj avganistanskoj provinciji Tahar u zemljotresu je poginulo najmanje 3.000 ljudi.

1999 - U vazdušnim udarima NATO-a na SR Jugoslaviju pogođen je sanatorijum u Surdulici. Poginulo je 20 ljudi.

1999 - Najmanje 54 osobe poginule su u Minsku, u jurnjavi nekoliko hiljada mladih, koji su nakon završetka koncerta rok muzike jurnuli u ulaz stanice podzemne železnice da se sklone od iznenadne provale oblaka.

2000 - Vojna komanda na Fidžiju proglasila je vanredno stanje da bi okončala krizu koju su izazvali pobunjenici držeći premijera i grupu vladinih službenika kao taoce.

2001 - Na poslednjem suđenju u Nemačkoj za zločine počinjene u Drugom svetskom ratu, bivši oficir SS-a i nadzornik u koncentracionom logou Terezijenštat, 89-godišnji Anton Malot osuđen je na doživotni zatvor, zbog ubistva trojice i pokušaja ubistva četvrtog zatvorenika jevrejske nacionalnosti na svirep način.

2003 - Savet bezbednosti UN odobrio je slanje mirovnih trupa u severoistočnu provinciju Ituri u Kongu, radi uspostavljanja mira i sigurnosti u regionu, koji je narušen nasiljem između etničkih milicija. EU je, takođe, odobrila odlazak oko 1.400 svojih trupa u tu
zemlju.

2004 - Izraelski nuklearni naučnik Mordekaj Vanunu izjavio je da je izraelska invazija na Liban 1982. godine uticala na njegovu odluku da 1986. progovori o tajnom nuklearnom vojnom programu njegove zemlje. On je tada britanskom novinaru Piteru Hounamu dao
fotografije izraelskog nuklearnog reaktora koje je objavio "Sandej tajms" iz Londona. Agenti Mosada uhapsili su Vanunua u Rimu i prebacili u Izrael gde je osuđen na 18 godina zatvora zbog izdaje.

2008 - Županijski sud u Zagrebu oslobodio je Rahima Ademija optužbi za ratne zločine protiv civila u vojnoj akciji Medački džep, dok je drugooptuženi Mirko Norac osuđen na sedam godina zatvora. Postupak protiv njih hrvatsko pravosuđe preuzelo je od Haškog suda