Tema: Iz povelje cara Dusana

Iz povelje cara Dusana


Istorija Vučja seže u daleku prošlost. Na temeljima srušenih vizantijskih naseobina i utvrđenja niklo je i razvijalo se godinama i vekovima slovensko naselje Bučje. Ime je kažu dobilo po velikim površinama bukovih šuma, koje su prekrivale ove krajeve. Krčeći zeleno more, sve više su doseljenici sretali divlje zveri, koje su postajale opasnost za njihov opstanak. Najviše je bilo vukova, koji su ''sevali očima iza svake bukve i odnosili ovce i drugu stoku''. Po njima, naselje se nazva Vučje, pored reke Vučjanke. A da su voda i reke imale ovde velikog značaja govori i to što je ime Dubočica promenjeno u Porečje, a obrada vune stigla ovde iz Leskovca, zbog skoro najmekše vode u Evropi. (Samo je, kažu mekša jedna u Norveškoj!). Pod starim imenom, Vučje se pominje još u doba kneza Lazara, a sela iz okoline u povelji cara Dušana. U najstarija vremena pominje se i Crkva Mati Božije, koju je zajedno sa selima iz okoline knez Lazar darovao Manastiru svetog Pantelejmona na Svetoj Gori. Kada je Porečje u 12. veku ušlo u sastav države Stefana Nemanje, ovde su počela nicati značajna naselja i takozvani gradovi krajišnici, utvrde koje su obezbeđivala granice. Tada je, verovatno na temeljima starog vizantijskog utvrđenja nastao i znameniti Skobaljić- grad, sa nekim drugim imenom. Predanje kaže, a istoričari tvrde da je to veoma blizu istini, da je utvrđenje zidano učešćem celokupnog sposobnog stanovništva. Kako su zabeležili Sergije Dimitrijević i Jovan Đorđević, narod bi se okupio, ljudi i žene bi stali jedno pored drugog i rukama dodavali kamen i drugi materijal za gradnju. Ostala je priča o staroj ženi koja je ljuljala u isto vreme sedamdesetsedmoro dece, dok su njihove majke pomagale zidarima. Bilo je to doba krajem 12. i početkom 13. veka.

Dušanov zakonik

U svetskoj istoriji prava Dušanov zakonik se sa pravom smatra ustavom srednjovekovne srpske države i najboljom slikom srpskog prava i srpskog društva u vreme njegovog najvećeg uspona. Po svojim karakteristikama, ovaj poduhvat srpskog srednjovekovnog zakonodavstva sa svojim institutima i načelima zaslužuje veliku pažnju istoričara.
Srpski car Stefan Dušan (1308-1355), donošenjem ovog značajnog i za to vreme veoma naprednog i dalekovidog zakona, postao je zakonodavac kao što su to bili i Justinijan, Lav VI Mudri i Vasilije I, držeći se duha i tradicije rimsko-vizantijskog prava.
Srpsko običajno pravo i pravo sadržano u poveljama i međunarodnim ugovorima srpskih vladara na najcelishodniji način uključeno je u Dušanov zakonik kako bi se regulisali i posebni odnosi u feudalnom društvu u Srbiji. Odredbe koje se odnose na trgovinu, na primer, imaju svoje poreklo u srpsko-dubrovačkim sporazumima iz 12. i 14. veka.

Dušanov zakonik (istorijske zanimljivosti)

Dušanov zakonik u starijim rukopisima naziva se Zakon blagovrejnago cara Stefana. To je zbirka zakona koja je nastala za vreme vladanja i na inicijativu srpskog cara Stefana Dušana. Sadrži 201 član, računajući po do sada najboljem izdanju St. Novakovića. Od tih su članovi od 1-135 doneti na staleškom saboru, održanom na Vaznesenje 21.05.1349. godine u Soplju, a drugi deo tj. članovi od 136-201, na saboru između 01.09.1353. i 31.8.1354. godine verovatno u Seru.

Zakonik je sastavljen u vreme kada je srpska država nakon Dušanovog osvajanja postala najveća politička sila na Balkanu i pošto se on proglasio za cara «Srbljem i Grkom». Dušan je želeo da uz saradnju staleškog sabora donese norme koje bi važile za celo njegovo prošireno carstvo i podjednako za sve njegove podanike.
Istovremeno je želeo da ovako donetim zakonima ojača svoju centralnu vlast i obuzda prohteve srpske velike vlastele, koja se u doba njegovih osvajanja preko mere osilila i svojim decentralističkim tendencijama slabila državnu vlast.
Po toj težnji za jačanjem centralne državne vlasti Dušanov zakonik ide u red zakonodavnih tekstova čeških, poljskih i ugarskih vladara koji su u to doba zauzeli sličan stav prema svojoj velikoj vlasteli. Prema toj osnovnoj tendenciji može se reći da je Dušanov zakonik zaista ustav tadašnje feudalne srpske države. Stoga je prirodno da su najopsežnije razrađeni staleški odnosi, tj. prava i dužnosti pojedinih staleža, kao i odnosi među samim staležima da bi se na taj način uveo red i mir u državi.

Osim toga sadrži i propise kojima se reguliše položaj srpske crkve, zatim odredbe bračnog prava, građansko pravne i krivično pravne odredbe kao i pravila postupka. Iako je Dušan posle dovršenja zakonika umro ( 1355.), a srpska država uskoro došla pod tursko carstvo, ipak je Dušanov zakonik i dalje u narodu živeo, što najbolje dokazuju mnogi prepisi tog pravnog spomenika sve do XVIII veka. Sam original nije sačuvan. Najstariji prepis potiče iz samostana u Strugi. Posle njega sledi prepis, svojina prizrenske episkopije, a zatim niz mladih prepisa koji se tekstom više ili manje udaljuju od starijih. U rukopisima se uz Dušanov zakonik nalaze povezana još dva pravna spomenika: skraćena Sintagma Matije Vlastara i tzv. Zakon cara Justinijana. Uzima se da ta tri spomenika zajedno čine celinu koja predstavlja formalni izvor celokupnog prava u Dušanovoj državi.

Ja, car, ovim Zakonikom mnogih se svojih prava odricem, i ja, car samodrzavni, podvrgavam sebe i caricu, i mladoga kralja, presudi svojih sudija, i udesio sam tako da nijedan sudija ne odgorvara, pa ma kako nama presudio. "
( reci Cara Dusana Pravednog i Silnog , kako ga je narod zvao, prilikom predlaganja Zakonika, koji je na dvoru pripreman punih petanest godina.)