Tema: Srpske princeze kroz istoriju

Srpske princeze kroz istoriju (1): Majka bugarskog cara

Deset dinastija vladalo je srpskim zemljama od osnivanja države u 12. veku do
polovine 20. veka, i to su Nemanjići, Kotromanići, Mrnjavčevići, Lazarevići,
Brankovići, Balšići, Crnojevići, Petrovići-Njegoši, Obrenovići i na kraju
Karađorđevići.



Čuvena freska "Loza Nemanjića" u manastiru Visoki Dečani

Manje je poznato da su svi vladari imali ukupno 158 zakonitih potomaka, od toga
71 kćer. Iako su imena mnogih princeza ostala nepoznata za razliku od imena
njihovih muževa, istoriji je poznat 51 brak kćeri srpskih vladara, a njih 13
bilo je udato ili za kraljeve i careve drugih zemalja ili za plemiće koji su
postali vladari.

Kako su brakovi aristokratije još od starih vremena zapravo bili diplomatski
ugovori, jasno je da su srpske princeze i te kako prekrajale političku mapu
sveta u kojem su živele, a novija istorija je uspela da utvrdi na koji način,
i sa kakvim posledicama. Srpski krunski zetovi dolazili su iz mnogih država.

Među njima je bilo najviše Srba izvan granica prvobitne države, a bilo je i
Italijana, Hrvata, Bugara, Osmanlija i Rusa.
Jedna od kćeri velikog župana Stefana Nemanja, koja se prema nekim navodima
zvala Jefimija, udata je oko 1216. godine za Manojla Komnina Duku, poznatog
kao Manojlo Anđeo.

On je tada bio epirski despot, a kasnije se proglasio solunskim carem. Venčanje
je bilo potvrda mira između srpske i epirske države, kojom je tada vladao Manojlov
stariji brat Teodor. Klimavi mir ovih neprijatelja je potrajao ipak nešto duže
nego brak, budući da je srpska princeza ubrzo posle ceremonije preminula. Još
jedna Nemanjina kći, ovoga puta najmlađa, udata je za plemića koji će biti
rodonačelnik jedne vladarske dinastije. Bila je to Tiha, a suprug joj je bio
bugarski boljar. Njihov sin Konstantin Tih postaće 1257. bugarski car i vladaće
naredne dve decenije upravo uz pomoć rođaka iz Srbije i tazbine sa nikejskog
dvora. On je kasnije pridodao prezime Asen, ali zahvaljujući drugom braku,
uzeo je ime kuće Asen da bi učvrstio vlast.

Jelisaveta, kći srpskog kralja Dragutina, udata je 1284. za Stefana Kotromana,
kako su ga nazivali dubrovački izvori. Bio je to najstariji sin bosanskog bana
Prijezde, i neko vreme je vladao Bosnom. Jelisaveta je u istoriji ostala
zapisana kao majka Stefana Drugog Kotromanića, jednog od najmoćnijih gospodara
Bosne u srednjem veku. Njen unuk je bio Stefan Tvrtko Prvi Kotromanić, bosanski
ban i srpski kralj poslednjih decenija 14. veka. Pozivajući se upravo na poreklo
svoje bake, kao i prednost Dragutinove loze Nemanjića u odnosu na lozu njegovog
mlađeg brata Milutina, čuvenog srpskog kralja, Kotromanić se 1377. krunisao i
za "kralja Srbljem, Bosni, Primorju i Zapadnim stranam". Krunisanje je obavljeno
u manastiru Mileševa, a kasnije su se u ovoj njegovoj vladarskoj tituli
pridodale i Dalmacija i Hrvatska.

Seljačka buna

Konstantin Asen Tih, sin Tihe Nemanjić, imao je nesrećnu sudbinu. Zbog slomljene
noge koja nije dobro zarasla teško se kretao i u vojnim pohodima je učestvovao
samo na kolima. U vreme gušenja seljačke bune 1277. vojnici su se razbežali i
ostavili ga na kolima, pa su ga pobunjenici lako uhvatili i pogubili. Njegova
sudbina je najjače pogodila srpskog kralja Dragutina. I on se teško kretao,
pošto je nekoliko godina kasnije pao s konja, pa je stalno strahovao da ga
ne zadesi sličan usud


Izvor: Vesti-online

Srpske princeze kroz istoriju (2): Vladarke hrvatskog i bosanskog dvora


Srpski kralj Vladislav ostao je upisan u istoriji prema dva događaja. Najpre je
osvojio podršku vlastele koja ga je 1234. godine postavila na presto, pošto je
prethodno zbacila njegovog brata, kralja Radoslava. Potom je uspeo da izmoli
od Bugara telo svog strica Save, prvog srpskog arhiepiskopa, da bi ga svečano
sahranio u svojoj zadužbini, manastiru Mileševa.



Jelisaveta Kotromanić Anžujska

Sava je, naime, upravo zbog porodičnih svađa oko prestola i otišao na hodočašće
u Svetu zemlju, ali se iz nje nikada nije vratio. Umro je u Trnovu 1236. godine,
što je Vladislava, još klimavog na prestolu, dovelo u nezgodan položaj.

Zato je vodio duge i teške pregovore oko tela budućeg najvećeg srpskog svetitelja,
u čemu je pomogla činjenica i da je pregovarao sa rođenim tastom, bugarskim carem
Jovanom Drugom Asenom. Vladislav je, naime, bio oženjen princezom Beloslavom, i
sa njom je imao dva sina i kći jedinicu.

Njeno ime nije zabeleženo, ali se dobro zna da je bila supruga omiškog kneza Đure
Kačića. Kačići su bili jedno od 12 hrvatskih plemena čija je glavna grana od 12.
veka vladala Omišem i Krajinom, a upravo ženidba jednog njihovog visokog člana
govorila kćerkom srpskog kralja govorila je o ugledu koji su uživali.

Kačići su bili izuzetno vešti pomorci, ali su tu veštinu iskoristili za gusarenje.
Zbog toga su ih Mleci krajem 13. veka svrgli sa vlasti, a kasnije su potčinjeni
drugoj hrvatskoj lozi, Šubićima. Srpski vladari su nastavili da udaju svoje kćeri
za nove gospodare Omiša, koji su kasnije prozvani Zrinjski. Tako je Ursa, kći
kralja Dragutina, postala supruga Pavla Šubića, hrvatskog bana koji je gospodario
i velikim delom Bosne. Jelena, kći kralja Stefana Dečanskog i polusestra cara
Dušana, udata je 1347. za Pavlovog unuka Mladena Trećeg Šubića, gospodara Omiša,
Skradina i Klisa. Ali, njen suprug je umro od kuge u Trogiru već naredne godine.

Vladari iz dinastije Kotromanić, koja je stolovala Bosnom od početka 13. veka do
druge polovine 15. veka, i preko ženskih potomaka su stupali u srodstvo s brojnim
domaćim i stranim plemićkim i vladarskim kućama. Tako se Katarina ili Katalena,
unuka srpskog kralja Dragutina i bosanskog bana Stjepana Kotromana, kako ga
nazivaju Dubrovčani, vratila svojim nemanjićkim korenima udajom za humskog kneza
Nikolu, potomka kneza Miroslava, rođenog brata Stefana Nemanje, osnivača srpske
države. Od Miroslava je ostalo čuveno Jevanđelje, najznačajniji ćirilični
spomenik južnoslovenske književnosti.

Kotromanići su brakovima svoj uticaj širili i na zapad. Sestra Stjepana Kotromana
bila je u braku sa znamenitim hrvatskim feudalcem Stefanom Vodičkim Babonićem,
a Katarina, mlađa kći Stjepana Drugog Kotromanića udala se 1351. za poznatog
slovenačkog plemića Hermana Prvog Celjskog.


Najmoćniji srpski zet

Jelisaveta, starija kći Stjepana Drugog Kotromanića, zahvaljujući unosnom braku
je postala jedna od najpoznatijih srpskih srednjovekovnih princeza. Bila je žena
francuskog plemića Luja Prvog Anžujskog koji je dve decenije, od 1342, vladao
Ugarskom kao Lajoš Drugi. Jelisavetin ambiciozni muž je kasnije postao i vladar
Poljske, gde je poznat kao Ludovik Prvi. Ovaj srpski zet je bio najmoćniji
vladar u Evropi. Tokom deset godina, od 1373. godine, njegov vazal je bio i
srpski knez Lazar Hrebeljanović. Njihova kći Marija je 1387. udajom za Žigmunda
Luksemburškog postala ugarska kraljica, a njen muž je proširio svoju vlast na
Češku i Sveto rimsko carstvo.


Izvor: Vesti-online

Srpske princeze kroz istoriju (3): Kraj bitke, kraj braka


Srpska dinastija Mrnjavčevića, koja je vladala od druge polovine 14. veka uporedo
s poslednjim srpskim carem Urošem Nemanjićem, dala je kralja Vukašina i kralja
Marka, njegovog sina, najvećeg junaka iz narodne poezije.



Kralj Vukašin

Vukašin je svoju kći Oliveru 1364, godinu dana pre no što će stupiti na vlast, dao
za ženu vladaru Zete Đurđu Prvom Balšiću. Brak je, međutim, istrajao samo do
pogibije Vukašina u Bici na Marici 1371. godine i smrti cara Uroša, kada je
obezglavljena srpska država počela da se rasparčava među nižim plemstvom.

Đurađ ne samo da nije hteo da pomogne Oliverinom bratu Marku da brani udaljenu
Sersku oblast, gde je bilo sedište Mrnjavčevića, od turskih upada, nego je i
proširio Zetu, današnju Crnu Goru, na račun države svog tasta. Uzeo je Peć i
Prizren, a Oliveru oterao pošto je saznao ishod Maričke bitke kako bi se oženio
Teodorom, ćerkom drugog srpskog velikaša, despota Dejana, koja je u to vreme već
bila udovica. Pošto je preuzeo vođstvo među dinastijom Balšića, Đurađ je vlast
svoje porodice proširio na zaleđe Dubrovnika, Konavlje, Trebinje i Dračevicu,
ali ne zadugo. Te oblasti su godinu dana pred njegovu smrt, 1377. godine, prišle
Tvrtku, banu Bosne.

Iz drugog braka Đurađ je imao kći Jevdokiju. Njen muž je bio Isav de Buondelmonti
Ačajuoli, despot Janjine u današnjoj Grčkoj. I druge princeze iz dinastije Balšić
takođe su brakovima ulazile u poznate plemićke porodice. Jelena, kći Balše Trećeg
Balšića i unuka srpske plemkinje Jelene Lazarević, bila je u braku sa slavnim
bosanskim vojvodom i hercegom od Svetog Save, Stefanom Vukčićem Kosačom. Tako je
stigla na dvor jednog od najmoćnijih bosanskih feudalaca srednjeg veka i gospodara
Zahumlja, današnje Hercegovine do 1466. godine. Kosača je bio sinovac i naslednik
velikog vojvode Sandalja Hranića Kosače, a Sandaljeva treća žena bila je Jelenina
baba, srpska plemkinja Jela Lazarević! Ipak, vojvoda Sandalj ni u jednom od tri
braka nije imao poroda, pa je zato žezlo prepustio sinovcu.

Knez Lazar Hrebeljanović je najveštije od svih srpskih srednjovekovnih vladara
koristio brakove svojih kćeri, ali i svojih sestara. Draganu, stariju od dve
sestre, udao je za čelnika Musu, koji je ranije bio vojskovođa cara Dušana, a
mlađu, nepoznatog imena, za hvostanskog vojvodu Altomana. On je bio rodonačelnik
poznate plemićke porodice Altomanovića, a upravljao je oblašću Hvosno, koje se
prostiralo oko Peći i Dečana.


Za ujaka i otadžbinu

Porodica čelnika Muse vladala je oblastima oko reka Ibar, Raška i Laba, kao i dobrim
delom Kopaonika. Posle propasti župana Nikole Altomanovića znatno se proširila na
račun njegovih teritorija. Zahvaljujući braku sa Draganom Hrebeljanović, Musa je
priznavao vrhovnu vlast kneza Lazara, a njegove teritorije su ulazile u sastav
Lazareve Srbije. Stariji Musini i Draganini sinovi, Lazar i Stefan, hrabro su se
borili uz svog ujaka i kneza 1389. godine, i zajedno sa njim ostavili živote na
Kosovu polju. Njihov najmlađi brat je preživeo, pošto je bio toplički mitropolit.

Izvor: Vesti-online

PRINCEZA OLIVERA LAZAREVIĆ


[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]

(između 1373 i 1380—1444?)


Olivera Lazarević (rođ. oko 1373 — umrla posle 1444. godine, bila je najmlađa
kći kneza Lazara Hrebeljanovića i kneginje Milice. U svojoj mladosti ona je provela
dvanaest godina (1390—1402) u haremu osmanskog sultana Bajazita I, kao zalog miru
između porodice Lazarevića i Osmanskog carstva, a jedno vreme i u zarobljeništvu
mongolskog emira Tamerlana, kao zatočenica nesrećnih okolnosti nakon Angorske bitke
1402. godine.

Rođena je oko 1373. kao najmlađa ćerka kneza Lazara i kneginje Milice, čukununuke
Vukana Nemanjića. Imala je četiri starije sestre Maru, Jelenu, Draganu i Teodoru
i dva brata Stefana i Vuka.

Olivera je 1390. godine data za ženu osmanskom sultanu Bajazitu I (1389—1402).
Naime, posle Kosovske bitke Srbijom je, u ime maloletnog kneza Stefana Lazarevića,
vladala kneginja Milica. Ona je ovaj teški vladarski i majčinski teret odluke o
vazalstvu Turcima i davanju Olivere u harem podelila sa preživelim plemstvom i
crkvenom jerarhijom. Tako je konačnu odluku o slanju Olivere u sultanov harem
doneo Državni sabor, krajem 1389. godine. Pored slanja Olivere Bajazitu, Lazarevići
su se obavezali i na vazalne obaveze prema Osmanlijama koje su podrazumevale
plaćanje godišnjeg danka i redovno izvršavanje vojnih obaveza.

Prema predanju, put iz rodnog Kruševca ka Drenopolju srpski narod je Oliveri posuo
ružama[traži se izvor od 04. 2011.]. Među stotinama žena u haremu Olivera je postala
jedna od četiri sultanove zakonite žene — kadune[traži se izvor od 04. 2011.].
Vremenom se između njih dvoje ipak rodila ljubav. Prema postojećim izvorima Olivera
je bila "vanredno lepa i imala je veliki uticaj na strastima odanog Bajazita"[4] i
uspela da "i u sultanskome haremu održi prvo mesto, i da zadobije i održi ljubav
besnog Bajazita"[5]. Svoje "mesto u haremu i sultanovom srcu"[5] ona je često
koristila da pomogne svome napaćenom narodu i državi[traži se izvor od 04. 2011.].
Za sve vreme boravka u haremu Olivera je ostala u pravoslavnoj veri.

Posle bitke kod Angore (Ankare) 1402, gde je tatarski emir Tamerlan naneo težak
poraz Osmanlijama i zarobio sultana Bajazita, zarobljeništva je dopala i Olivera.
Prema osmanskoj tradiciji, Bajazit je 8. marta 1403. u tatarskom ropstvu na kraju
izvršio samoubistvo zbog sramote koja je bila nanesena Oliveri [6]. Olivera je
oslobođena iz zatočeništva tokom 1403. zahvaljujući poslanstvu koje je njen brat
Stefan Lazarević, sada već despot, poslao Tamerlanu .

Vratila se u Srbiju 1403. godine i nešto kasnije se trajno nastanila na dvoru svoga
brata despota Stefana u tadašnjoj prestonici Beogradu. Sve do njegove smrti, bila
mu je "verni pratilac, drug i savetnik, podstrekač i tešitelj"[8]. Često je putovala
kod sestre Jelene-Jele Balšić- Kosače u Dubrovnik, Zetu i Hercegovinu. Naročito je
toplo bila primana u Dubrovniku, jer je "Domina Despina" (kako su je Dubrovčani zvali)
bila "časna gospođa od krvi Svetloga Despota i od njegovoga Dvora".

Princeza Olivera nije se više udavala i nije imala potomaka. Poslednji put ona se
pominje u dokumentima iz 1443. godine. Smatra se da je umrla posle 1444. godine i ne
zna se gde je sahranjena. "Žrtvu princeze Olivere za spas naroda i otadžbine posle
Kosovske bitke, srpski narod je još za njenog života veoma visoko cenio. Ona je
smatrana žrtvom biblijskog karaktera, bogougodnom i hristolikom žrtvom, prinetom
iz slobode, ljubavi i poslušanja prema svome rodu i otačastvu."

"Životna priča princeze Olivere, najmlađe kćeri kneza Lazara i kneginje Milice,
ostala je maglovita. Njoj su dodeljeni tek manji odeljci u literaturi koja se bavi
srednjovekovnom epohom ili porodicom Lazarević. Žrtva koju je podnela odlaskom u
harem Bajazita I ističe se kao njena najveća istorijska zasluga. Pre svega zato
što je svoj uticaj na turskog sultana koristila za dobrobit Srbije i srpskog naroda."

* * *

"Njeno pravo ime bilo je Olivera, ali je poznata i pod imenom Despina, kako su je
zvali Dubrovčani i njena starija sestra Jela Balšić.

Po majci, Kneginji Milici, Olivera vodi poreklo od same Svetorodne loze Nemanjića.
Milica je bila čukun-unuka Dukljanskog Kralja Vukana, najstarijeg sina Stefana
Nemanje i starijeg brata Kralja Stefana Prvovenčanog i Svetoga Save. Po ocu, Knezu
Lazaru, Olivera je bila unuka Pribca Hrebljanovića, visokog dvorskog činovnika iz
vremena Cara Dušana Silnog." [Fond "Princeza Olivera"]

Riznicasrpska