Tema: Kraljevina Norveska

Kraljevina Norveška


Norveška, ili službeno Kraljevina Norveška (norveški: Kongeriket Norge ili Kongeriket Noreg) je nordijska zemlja na zapadnom delu Skandinavskog poluostrva. Graniči se sa Švedskom, Finskom i Rusijom. Dugačka norveška obala duž severnog Atlantika je poznata po fjordovima. Norveška ima izdužen oblik. Norveškoj pripadaju i arktičke ostrvske teritorije Svalbard i Jan Majen. Norveški suverenitet nad Svalbardom je baziran na Svaldbardskom sporazumu, ali se ovo ne odnosi i na Jan Majen. Ostrvo Buve u južnom Atlantiku i Ostrvo Petra I u južnom Pacifiku su spoljašnje zavisne teritorije, ali nisu delovi kraljevstva. Osim toga, Norveška polaže pretenzije i na Zemlju kraljice Mod na Antarktiku.



Vikinzi su dva veka pljačkali i palili Evropu dok nisu prihvatili hrišćanstvo za vreme vladavine Olafa Trugvasona. Promene u kraljevini trajale su kao proces još nekoliko vekova.

Norveška je 1397. godine ušla u Kalmarsku uniju sa Danskom i u tom savezu ostala sledećih 400 godina. 1814. Norvežani su se odvojili od Danske i doneli svoj ustav. Šveđani su tada okupirali Norvešku vojnom silom, ali su ipak dopustili da Norveška zadrži svoj ustav pod uslovom da ostane u uniji pod švedskom krunom. Nacionalni osećaji bujali su u 19. veku i nacionalni romantizam dostigao je vrhunac 1905. godine kad je Norveška mirnim putem, referendumom izborila nezavisnost. Iako je bila neutralna tokom Prvog svetskog rata, ipak je pretrpela znatne gubitke u mornarici i nezapamćenu privrednu štetu. Norveška je javno proglasila neutralnost na samom početku Drugog svetskog rata, ali je Nacistička Nemačka okupirala punih pet godina.

Politiku neutralnosti napustila je 1949. godine i pristupila NATO savezu. Otkriće nafte i gasa ranih 60-ih godina u norveškim teritorijalnim vodama potpuno je promenilo ekonomsku sliku zemlje koja je dotada bila najsiromašnija skandinavska zemlja i spadala je u manje razvijene zemlje Evrope. Na referendumu 1994. građani Norveške odbili su pridruživanje Evropskoj uniji. Danas im je glavni zadatak održanje najvišeg ličnog standarda u Evropi i planiranje šta činiti kad se iscrpe rezerve prirodnih energenata. Tokom devedesetih, Norveška je osnovala naftni fond sa ciljem da se skupi dovoljno sredstava kako bi zemlja po nestanku nafte praktično mogla da živi od finansijskih prihoda. Vrednost fonda je 2006. godine premašila 200 milijardi dolara.


Norveška se takođe naziva i Zemlja hiljadu fjordova kao i „Zemlja polarng sunca“.

Ukupna površina: 324.220 km²
kopno: 307.860 km²
more : 16.360 km²
glavni grad:Oslo

Najviši vrh u Norveškoj je Galdhopigen 2.469 m. Samo 2,28% tla je obradivo. Norveška ima najnepristupačniju i najrazuđeniju obalu na svetu. Ima, što manjih, što većih 50.000 ostrva.

Naseljena je sa 4.574.561 stanovnika, prosečna starost im je 39,7 godina. Pismenost u Norveškoj je 99%. Najveći broj Norvežana tj. 86% su luterani, a od ostalih protestanata i katolika ima oko 3%, ostalo su neopredeljeni. Ima dva službena jezika bukmal (bliži danskom) 86% i ninošk (bliži švedskom) 19% (broj je veći od 100% jer neki podjednako dobro govore oba). Najveća autohtona nacionalna manjina u Norveškoj su Sami (Laponci) i ima ih oko 20.000.

Norveški gradovi sa juga na sever: Stavanger - Fredrikstad - Dramen - Oslo (glavni grad) - Bergen - Hamar - Floro - Alesund - Trondhajm - Mo i Rana - Bode - Narvik - Harstad - Tromse - Hamerfest - Vardo

Norveška je podeljena na 19 administrativnih okruga. Okruzi predstavljaju prvi stepen podele a slede opštine kojih ima 431. Glavni grad Oslo je u isto vreme okrug i opština.

Savremeni razvoj gradova na poručju današnje Norveške započet je 1857. g., kada su ukinuta posebna prava srednjovekovnih gradova-trgovišta.

1965. g. zakonski je data prednost opštinama u odnosu na gradove. Tada su obrazovane i gradske i seoske opštine. Istovremeno je došlo do ukrupnjavanja mesnih samouprava, pa su samostalne gradske uprave ukinute.

Do 1996. g. zvanje grada je bio više ceremonijalno i dobijalo se od strane norveškog Ministra za mesnu samoupravu. Od 1996. g. toga zakonski je uređen način dobijanja zvanja grada, tj. uveden je obavezan uslov za dobijanje zvanja - naselje mora imati najmanje 5 hiljada stanovnika. Ovo je dovelo do naglog povećanja naselja sa zvanjem grada među naseljima preko datog praga. Sa druge strane, gradovi sa manje od 5 hiljada stanovnika, koji su ranije stekli zvanje, očuvali su ga.


Oslo

Oslo (nor. Oslo) je glavni grad Norveške. Istovremeno to je i najveći grad države, u čijem metropolitenskom području živi oko 1/4 stanovništva Norveške. Grad je takođe jedini samostalni grad-okrug u državi, a vrši i ulogu upravnog sedišta okruga Akershus, koji okružuje Oslo i obuhvata njegova predgrađa. Oslo je kulturno, naučno i upravno središte Norveške. Grad je takođe važno središte trgovine, bankarstva, industrije i pomorstva Norveške i Evrope. Oslo je i jedan od gradova sa najvišim kvalitetom života u celom svetu, ali je istovremeno i jedan od najskupljih svetskih gradova.

Po zvaničnim procenama iz 2011. godine u Oslu živi oko 600 hiljada stanovnika, a sa predgrađima oko 900 hiljada. Grad se prostire na površini od 454 km².

Grad je osnovao kralj Harald III Sigurdson oko 1048. godine. Oslo je nastradao u požaru 1624. godine. Dansko-norveški kralj Kristijan IV je obnovio grad koji je dobio naziv Kristijanija. Godine 1925. grad je vratio svoje stari naziv. Godine 1952. u Oslu su održane Zimske olimpijske igre.



Istorija glavnog grada

U „Sagi o norveškim kraljevima“ Snor Sturlason navodi da je Oslo osnovao kralj Harald III Sigurdson 1048. godine. Međutim, dato područje bilo je naseljeno još u vreme praistorije. Prema poslednjim arheološkim istraživanjima pronađeni su ostaci hrišćanskih grobova od pre 1000. godine. Na osnovu ovih saznanja Oslo je proslavilo svoju hiljadugodišnjicu 2000. godine.

Oslo je postao glavni grad za vreme kralja Hokona B. (nor. Håkon В; 1299—1319), koji je bio prvi kralj koji je stalno prebivao u gradu. On je bio započeo gradnju tvrđave Akershus. Vek kasnije Norveška je postala manji učesnik unije sa Danskom i Oslo je izgubilo svoje značenje prestonice, preobrazivši se u provincijalno upravno središte.

Tokom ovogo razdoblja grad je bio više puta zahvatan požarima. Oslo je bio posebno uništen u požaru 1624., pa je grad premešten. Novi grad se ponovno izgradio, ali na novom mestu preko zaliva, odmah do tvrđave Akershus. Ovu izgradnju je proveo kralj Kristijan IV, i dao je novo ime Kristijanija.

Zbog zapostavljenosti i umanjenog položaja u uniji sa Danskom, Norveška i Oslo su se slabo razvijali u svim pogledima. Prvi fakultet otvorio se tek 1811. godine. Upravo je to bio jedan od ključnih razloga raskida unije sa Danskom 1814. godine. Norveška tada stupa u uniju sa Švedskom, koja joj daje veliki stupanj autonomije. Ovim se Oslo, kao novouspostavljena prestonica, ponovo počinje razvijati, mnoge znamenite zgrade grade se u Kristijaniji: kraljevska palata, skupština, univerzitet, narodno pozorište, berza. Tokom 19. veka i napretka Norveške, mnogi poznati umetnici i pisci su ostavili traga u Oslu: Henrik Ibzen, Edvard Munk, Knut Hamsun i Sigrid Undset. Poslednja dvojica pisaca dobila su Nobelovu nagradu za književnost. Godine 1850. Oslo je pretekao Bergen po broju stanovnika i postalo najmnogoljudniji grad u Norveškoj, što se zadržalo i dan danas.

Norveška je ponovo uspostavila svoju samostalnost 1905. godine, pa Kristijanija postaje glavni grad. Gradu je zvanično vraćen stari naziv Oslo 1924. godine. Tokom petogodišnje okupacije Norveške (1940-45.) od strane Trećeg rajha Oslo i njegovo stanovništvo su više stradali u odnosu na druge gradove u državi. Razlog ovome bila je strateška važnost grada.

Godine 1952. u Oslu su održane Zimske Olimpijske igre.

Poslednjih decenija Oslo je jedan od gradova sa najvišim kvalitetom života u celom svetu, ali je istovremeno i jedan od najskupljih svetskih gradova.