Prokuplje je grad u Srbiji i sedište istoimene opštine i Topličkog okruga. Prema popisu iz 2011. godine, naseljeno mesto Prokuplje imalo je 27.333 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 27.673 stanovnika, dok je prema onom iz 1991. bilo 28.303), dok je cela opština Prokuplje prema popisu iz 2011. godine ima 44.419 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 51.698). Status grada, Prokuplje je dobilo juna 2018. godine. Grad se razvio na mestu antičkog Hameuma, a svoj naziv je dobio po Crkvi Svetog Prokopija, koja potiče iz 10. veka.

Oblast Toplica se nalazi na jugu Srbije, u oblasti centralnog Balkana. Reka Toplica, po kojoj je čitav kraj dobio ime, izvire ispod samog Pančićevog vrha na Kopaoniku i teče na istok, u dužini od 136km i uliva se u Južnu Moravu, nedaleko od Niša.
Plodno tle, idealna nadmorska visina, rudno bogatstvo, bogatstvo termalnih i mineralnih izvora, dolinske ravnice i brdovito zaleđe sa mnogobrojnim mogućnostima eksploatacije, vrlo rano su privukli praistorijske zajednice da na takvim izuzetno pogodnim mestima zasnuju svoja staništa što je i potvrđeno arheološkim istraživanjima.


Istorija


Najstarija neolitska staništa iz starijeg kamenog doba (starčevačka kultura - srednji neolit) približno 7. ili 6. milenijuma pre nove ere nalaze se u selu Viča (otkriveno 1909. godine), u Donjoj Trnavi i Donjoj Bresnici. U Pločniku je 1927. godine otkriveno značajno naselje koje je na osnovu ostataka arhitekture i pokretnog arheološkog materijala hronološki opredeljeno u kasni neolit i eneolit (mlađe kameno i rano bakarno doba) iz perioda 4-3. milenijuma pre nove ere. Lokalitet se i danas istražuje.

Kultura

Vredan spomenički kompleks tvrđava Hisar, ostaci antičkog hrama, ostaci ranohrišćanske crkve, Latinska crkva iz 14. veka kao i crkva svetog Prokopija iz 10. veka, nalazi se u starom gradskom jezgru Prokuplja. Na mestu tzv. Latinske crkve tj Jugbogdanove crkve, ispod i ispred srednjovekovne crkve otkriveni su temelji rimskog hrama koji je, sudeći prema nalazu statue Herkula, bio posvećen upravo njemu, kao i ostaci kasnoantičke-ranohrišćanske crkve iz 5 ili 6. veka. ,, Latinska crkva je jednobrodna građevina, izgrađena u 14. veku, između 1340. i 1360. godine. Tokom 16. i 17. veka dubrovački trgovci koji su u Prokuplju imali koloniju koristili su je kao svoju crkvu. Bogosluženje je bilo na latinskom jeziku pa otuda i naziv Latinska crkva. Istraživanja u porti i crkvi Sv. Prokopija pokazala su postojanje pet hronoloških horizonata: poznosrednjovekovni, naseljavanje u 14. veku, ostaci nekropole iz 11./12. veka, ranovizantijski horizont iz 6. veka sa ostacima naselja i antički horizont 3/4. veka sa ostacima monumentalnih termi. Otkopane terme, kao jedno od najznačajnijih dostignuća rimske arhitekture bile su deo urbane strukture antičkog Hameuma. Rimske terme su u vreme gonjenja bile mesto okupljanja hrišćana i stradanja pojedinih mučenika zbog čega su kasnije bile pretvarane u crkve. Sama crkva ima tri faze gradnje: iz 9/10. veka potiču naos, dva bočna broda i priprata. Drugoj fazi iz početka XI veka pripada bazilikalni oblik crkve dobijen naknadnim ubacivanjem dva niza stubaca i dva polustupca između apside i zapadnog zida. Treća graditeljska obnova bila je između 1386. i 1395. godine. Crkva je teško stradala 1690. a obnovljena je 1734. godine. Freske potiču iz 18. i 19. veka, ikonostas je iz 1847. godine sa ikonama iz 18, 19. i 20. veka.


Izvor:Wikipedija