Tema: Pirot

Pirot - grad ćilima


Ovaj mali grad je smešten na jugu Srbije, blizu granice sa Bugarskom. Sa svih strana Pirota uzdižu se planine, danas retki primeri netaknute prirode. Tu su Vlaške planine, Svrljiške planine, Stara planina kao i Suva planina. No pored ovih prirodnih gorostasa, opština Pirot se može pohvaliti i vodenim tokovima kao što su Rasnička reka, Nišava, Jerma ili Zavojsko jezero.

Pirot je nastao na temeljima rimskog antičkog naselja Tures, što na latinskom znači "kule", da bi kasnije pod uticajem grčke kulture grad dobio naziv sa potpuno istim značenjem, Pirgos, doduše preveden na grčki jezik.

Najpoznatiji brend ovog grada je Pirotski ćilim, a glavni uticaj na razvoj ovog starog zanata proizvodnje ćilima imalo je ovčarstvo, zbog vune posebnog kvaliteta. Pirotski ćilim je zaista unikatan proizvod i razlikuje se od persijskog jer je gladak sa obe strane, a šare su mu uvek geometrijskog oblika. Pirot je takođe poznat po ovčijem kačkavalju izvrsnog ukusa.


Najznačajniji kulturno istorijski spomenici


Tvrđava Momčilov grad, Kuća porodice Hristić, Pirotski grad (Gradić), Kuća M. Panajotovića "Bela Mačka", Zgrada apoteke "Karlo Skacel", Kuća Stojana Božilovića - Belog, Zanatske i trgovačke radnje na Trgu Republike u Tijabari, Crkva Rođenje Hristovo na Pazaru, Srpsko i Grčko vojničko groblje na Metiljavici, Spomenik oslobodiocima Pirota od Turaka.


Poznate manifestacije i izletists

Debeli i mršavi - fudbalski meč izmeđi debelih i mršavih (1. april), Sajam knjiga i grafike (februar), Đurđevdanski sabor (maj), Ribolovački bal (januar), Bal Roma (januar), Međunarodni sajam kačkavalja (avgust), Tradicionalni Pirotski vašar (avgust), Likovna kolonija (letnji period), "Pirotsko leto", Sajam pčelarskih proizvoda (mart), Dan oslobođenja Pirota od Turaka (28. decembar).

Na teritoriji opštine Pirot nalazi se veliki broj prelepih i izuzetno posećenih izletišta. Tu je planinarski dom, na padinama Stare planine, gde alpinisti mogu osvajati najviši vrh Srbije poznat pod nazivom Midžor, koji para oblake na visini od 2.170 metara. Izletište Vrelo, Temac u kanjonu reke Temšice, popularno nazvan "Mali Kolorado", Sukovski manastir uz reku Jermu, izletište Poganovo, u prelepom ambijentu manastira Svetog Jovana Bogoslova iz 14. veka, a tu je i izletište na Zavojskom jezeru. Sva ova izletišta su izuzetno privlačna za ribolovce, i za sve one koji vole čari divlje prirode.

Geološke odlike

Kotlina u kojoj je nastao Pirot je tektonskog porekla, verovatno još pre oligocene starosti, a sasvim sigurno oligocene[traži se izvor od 09. 2009.]. Preživevši jezersku fazu, koja je ostavila tragove u višim regijama na visinama iznad 570 i 600 m, u obliku abrazivnih tragova[traži se izvor od 09. 2009.]. Kotlinu su u toku jezerskog trajanja ispunile debele naslage jezerskih sedimenata.

Po završetku jezerske faze, negde krajem pliocena kotlina je ušla u fluvijalnu, koja i sad traje[traži se izvor od 09. 2009.]. Preko osušenog jezerskog dna poteklo je pleistocena Nišava. Iznad i ispod neogenog pokrivača nalazi se vrlo živa geološka i tektonska struktura pirotske kotline.

Dominiraju krečnjaci različite starosti i sastava. Pored toga u dobroj meri su zastupljeni tercijarni lapori i peščari. Na rasednim linijama severozapadno od Pirota - na Momčilovcu, zapadno od žukovskog mosta i na Provaliji javljaju se u izdašnoj meri stene eruptivnog porekla - andeziti.

Pojava andezitskih stena, tektonski predisponirana vrela i terme (Banjica i Dag banjica) i geološko morfološka šarolikost prostora govori o vrlo živoj i interesantnoj tektonskoj i egzogenoj aktivnosti. Međutim, ovaj prostor nije dovoljno geološki i morfološki proučen.

Reljef pirotskog kraja sastoji se od planina, brda, brežuljaka, kotlina i polja. Najbrojniji su brežuljci.

Na severu i severoistoku od Pirota pruža se Stara planina, najveća u Srbiji, sa vrhom Midžorom služi kao državna granica između Srbije i Bugarske. Spada u red najlepših srpskih planina. Rastojanje od Pirota do podnožja Midžora iznosi oko 30 km. Sa vrha Midžora, kada je vreme vedro vidi se na stotine kilometara naokolo, a Dunav se nazire kao blistava traka[traži se izvor od 09. 2009.]. Stara planina je bogata raznom vrstom divljači. Poslednjih godina razvija se planinski turizam i podignuti su mnogi objekti na Planinarskom domu i Vrelu za sport i rekreaciju.

Južni obod pirotske kotline čine ogranci Vlaške planine u čijem južnom delu je reka Jerma usekla veoma živopisnu kompozitnu dolinu. Ovom dolinom, striktno prateći korito reke izgrađen je asfaltni put koji na 12 km od ivice kotline putnika vodi do manastira Sveti Jovan Bogoslov - Poganovski manastir. Još toliko dalje prema jugu put nastavlja do Zvonačke banje.

Zapadni deo pirotske kotline čine ogranci Suve planine, koja počinje kod Pirota Belavom, preko čijih prevoja na jugozapadu prolazi asfaltni put koji preko Babušnice, Vlasotinca i Leskovca odvodi do južnog Pomoravlja. Preko prevoja, na severozapadu, prolazio je stari Carigradski drum preko Bele Palanke do Niša.

Na severu se pirotska kotlina sužava i čini usku dolinu Nišave između ogranaka Suve i Svrljiških planina, koju magistralni put, međunarodna saobraćajnica dovodi putnike do Niša. Sićevčka klisura je posle Đerdapske najveća probojnica u Srbiji, dugačka 17 km. Omanjom ostrovičkom kotlinom podeljena je na gornji kanjonski i donji klisurasti deo.


Klima

Klima Pirota je umerena. Proleća su vlažna i prijatna, leta topla, jeseni blage i duge a zime pretežno hladne[traži se izvor od 09. 2009.]. Često duvaju vetrovi iz raznih pravaca. U zimskim mesecima preovlađuu istočni i severni vetar ili severac (košava)[traži se izvor od 09. 2009.]. S proleća povremeno duva sa juga topliji vetar. Njega nazivaju i razvigorac jer povoljno utiče na razvoj biljaka. Za vreme ostalih godišnjih doba preovlađuju vetrovi sa severozaoada i zapada koji donose kišu.

Pirot sa okolinom i gradovima Nišom, i drugim spada u najsuvlje gradove. Najviše padavina ima u maju, junu i oktobru, a najmanje u januaru februaru i julu[traži se izvor od 09. 2009.].

Najtopliji mesec je jul sa prosečnom temperaturom +22 °C, a najhladniji januar sa prosečnom temperaturom -1 °C}{činjenica|date=09. 2009.}}. U zimskim mesecima duva severac sa prosečnom brzinom od 10 km/h}{činjenica|date=09. 2009.}}.

U pirotskom kraju najviše šuma ima na Staroj, Vlaškoj planini i Vidliču. Po planinama i brdima raste šumsko drveće: pored zimzelenog, tu je i bukva, cer, hrast, breza, grab i drugo. Na planinskim predelima ima livada i bujnih pašnjaka. Na Staroj planini na Koprenu, na površini od 10 ha raste veoma retka biljka Rosulja, Rosna trava, Muholovka[traži se izvor od 09. 2009.]. Ova čudna biljka tankog, crvenkastog stabla prilagođena je za hvatanje i varanje sitnih životinja koje se nađu na njoj. List ove biljke luči lepljiv, mirišljav sok koji privlači insekte. Ovo je višegodišnja biljka, visine 10-20 cm koja raste na vlažnim predelima i veoma retko naseljuje Balkansko poluostrvo.


Privreda

Pirot se nalazi u pograničnom prostoru Srbije prema Bugarskoj, raspolaže brojnim i po obliku pojavljivanja raznovrsnim turističkim vrednostima. Priroda dominira nad kulturno-istorijskim spomenicima ali se pri turističkoj valorizaciji mora uvažavati princip komplementarnosti kako bi se turistički potencijali iskazivali celovito.

Turistički potencijali Pirota i okoline su Planinarski dom, Zavojsko jezero, Vrelo, Zvonačka banja. U gradu se ističu Muzej Ponišavlja, uređuje se tvrđava Momčilov grad, rekonstruisan je manastir Sveti Đorđe kod sela Temska, manastir Sveti Jovan Blagoslov - Poganovski manastir; uređen je sportsko rekreativni centar između Nišave i HE „Pirot“.

Demografija

U Pirotu živi 32414 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,7 godina (38,1 kod muškaraca i 39,2 kod žena). U naselju ima 13737 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,96.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Žerom-Adolf Blanki, prelazeći kroz Pirot, piše da je 1841. stanovništvo ovog grada bilo oko 15000.[1]

Wikipedija

Istorija

Grad je podignut na mestu rimskog utvrđenja Turres (3. vek) i utvrđenog vizantijskog gradića Quimedava (4. vek). U 14. veku spominje se kao Pirot; u 16. i 17. veku bio je lepa i bogata turska varoš. Pirotski grad (14. vek) na Hisaru, dobro očuvan; u kući Hristića (19. vek) je Muzej Ponišavlja, sa kolekcijom narodnih ćilima, po kojima je ovaj kraj veoma poznat. Crkva Sv. Paraskeva (14. vek) u Staničenju bogata je freskama. Manastir Poganovo, podignut je u poslednjoj deceniji 14. veka, a živopisan stoleće kasnije (1499. g.); freske se ubrajaju među najbolja ostvarenja toga doba. Manastir u selu Temska je iz druge polovine 16. veka; freske iz 1567 i 1654. godine; posebno je vredan monumentalni konak iz 18. veka.


Geografske odlike

Pirot se graniči sa četiri srpske opštine Dimitrovgrad, Knjaževac, Bela Palanka i Babušnica, kao i sa Bugarskom na dužini od 65 kilometara.

U opštini Pirot nalaze se brojne poznate planine kao što su: Stara Planina, Vlaška Planina, Belava, itd.

Kroz opštinu Pirot protiču reke: Nišava, Jerma, Rasnička reka... Ova opština ima i jedno jezero - Zavojsko jezero.

Pirotska opština ima površinu 1235 km˛, u njoj se nalazi preko sedamdeset naselja, među kojima je i grad Pirot. Prema popisu iz 2002 godine u opštini Pirot je živelo 63791 stanovnika. U samom gradu živi oko 40 000 stanovnika. Oko 27 000 stanovnika živi u selima opštine Pirot.