Tema: Arandjelovac

Arandjelovac



Položaj aranđelovačke opštine određen je koordinatama između 44 stepena i 12 minuta severne geografske širine i 20 stepeni i 25 minuta, istočne geografske dužine (po Griniču).


Aranđelovac leži u severoistočnom podnožju šumovite planine Bukulje (696 m. n.v.), na nadmorskoj visini oko 250 m i to izvorišnom delu reke Kubršnice. Opština se prostire na 375,89 km2 i ima 48.000 stanovnika.

Aranđelovca je udaljen od Beograda 74 km autoputem preko Mladenovca. Udaljenost od Kragujevca je 55 km, Mladenovca oko 22 km, Topole 14 km i Lazarevca oko 33 km.


Aranđelovac je gradsko naselje i sedište opštine Aranđelovac u Šumadijskom okrugu. Nalazi se u podnožju planinaBukulja i Venčac na oko 255 m nadmorske visine, na 76 km od Beograda. Prema popisu iz 2002. bilo je 24309 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 23750 stanovnika).



Istorija Arandjelovca


Aranđelovac je mlad grad. Osnovu grada čine Bukovik i Vrbica. Najstariji pismeni podaci o Bukoviku potiču iz 15. veka. U srednjem veku ceo kraj je bio povezan sa Gornji Milanovac)”>Rudnikom, tada najvažnijim mestu u Šumadiji. Kada su Osmanlije 1459.osvojili Smederevo, njihova vojska je ovladala i ovim krajem. Pavle Bakić je iz Venčaca sa 1000 ratnika prešao u Ugarsku i postaje srpski despot. Austrija je 1718. godine zavladala severnim krajevima centralne Srbije. Centralna Srbija pod Austrijancima dobila je status Vojne komandature Kraljevine Srbije. U to vreme pominje se Vrbica kao nenaseljeno mesto u kragujevačkom distriktu. Godine 1735. u Vrbici se pominje šanac sa oko 50 domova i možda 300 do 350 stanovnika. Komandant šanca bio je Mijuško Kujundžić koji je zapovedao svim vojnim obveznicima ovog kraja. Osmanlije su 1739. godine ponovo zavladali centralnom Srbijom. Njihove represalije izazvale su još jednu veliku seoba Srba u krajeve severno od Dunava i Save. Mnogi su tražili spas u hajdučiji. Iako su Osmanlije poslali svoje elitne trupe, janičare, hajdučija se u celom regionu južno od Dunava i Save nije mogla ugušiti, isto zbog Carske Austrije u susedstvu u koju su hajduci mogli da se povuku ili priključe raznim vojnim jedinicama. Prvi srpski ustanak je izbio1804. godine, u Orašcu, gde su se skupili narodni prvaci i ugledni ljudi. Ustanike je zakleo bukovički prota Atanasije.

Posle srpskih ustanka 1804 i 1815. mesto se razvija i napreduje. Ilija Garašanin je rođen u selu Garaši. Mihailo Obrenović gradi Staro zdanje kao svoju letnju rezidenciju. Aranđelovčani su važili kao odani Obrenovićima, te su nemilo prihvatili smenu kraljevske dinastije 1903. godine.

Godine 1941. Kosta Pećanac poziva na Bukulji sabor predratnog četničkog udruženja i predlaže saradnju sa Nemcima. Nakon sabora Pećanac odlazi u istočnu Srbiju. Komunistička vlast Jugoslavije dovodi 1945. u Aranđelovac crnogorskog mitropolita Joanikija Lipovca gde je ubijen. Mesto gde počivaju njegovi zemni ostaci je do danas ostalo nepoznato.

Aranđelovac je u Drugom svetskom ratu oslobođen u borbama septembra 1944. godine.

Stanovnistvo


U naselju Aranđelovac živi 19575 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,7 godina (37,5 kod muškaraca i 39,8 kod žena). U naselju ima 8339 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,91.

Ovo naselje je skoro u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u drugoj polovini XX veka se stanovništvo petostruko uvećalo.




Privreda

Najpoznatije preduzeće iz Aranđelovca je AD “Knjaz Miloš” koje sem pomenute mineralne vode, proizvodi i puni sokove i energetske napitke. Holding korporacija “Šamot” proizvodi vatrostalne materijale i vrši eksploatisanje ruda, a za “Elektroporcelan” proizvodi elektroporcelan i izolatore. Elektrokeramika proizvodi se u DD “Elka”. Eksploataciju mermera vrši preduzeće “Venčac” a proizvodnjom PVC cevi bavi se PP “Peštan”. DD “Kubršnica” proizvodi građevinski materijal (opeke i montažne nosače). Pored pomenutih postoji veliki broj manjih privatnih preduzeća.

U Aranđelovcu postoje tri hotela: “Staro zdanje”, “Šumadija” i “Izvor”, odmaralište INO, motel “Lovački dom” na Bukulji, te veliki broj privatnih smeštajnih kapaciteta i mnoštvo kafića i restorana.

Znamenitosti


Aranđelovac je najpoznatiji po blagotvornosti kisele vode kojom je još 1811. godine svoje zdravlje krepio Dositej Obradović. Na lični zahtev kneza Miloša, bukovička voda je dopremana u butelama i korišćena na dvoru, a početkom XX veka počinje i ručno flaširanje kisele vode “Knjaz Miloš”. Ova voda je često dobijala medalje za kvalitet. Pored ovoga, veoma je poznat velelepni park Bukovičke banje koji se prostire na površini od 21,5 ha sa stalnom postavkom mermernih skulptura, najpoznatijih naših i svetskih autora, nastalih u tridesetogodišnjem postojanju međunarodne smotre umetnosti „Mermer i zvuci“ koja pored mermernih skulptura organizuje i manifestaciju „Svet keramike“, a organizuje i pozorišne predstave, koncerte i folkorne priredbe. Sve manifestacije obavljaju se na letnjoj otvorenoj sceni ili u prelepoj „Sali kneževa“ hotela „Staro zdanje“, građevine stare preko 150 godina, koja potiče iz vremenadinastije Obrenović. U parku se nalazi i paviljon knjaza Miloša i nekoliko izvora mineralne vode koja se u banjskom lečilištu koristi zajedno sa glinom za lečenje oboljenja gastrointestinalnog i hepatolibijarnog sistema, bolesti respiratornog sistema i povrede lokomotornog sistema.

Staro zdanje

Spomenik ustanicima iz Prvog srpskog ustanka nalaze u selu Orašac 6 km od Aranđelovca, gde se nalazi memorijalni kompleks smešten oko Marićevića jaruge gde je započeto stvaranje moderne srpske države, a Karađorđe izabran za vođu ustanka.

Aranđelovac ima i dva Hrama Sv. arhangela Gavrila. Jedan je onaj u kome je služio prota Atanasije bukovički, koji je zakleo ustanike na vernost otadžbini, podignut 1835. godine na temeljima srednjevekovne crkve iz 1480. godine. Drugi je podigao knez Miloš, onaj po kome je Aranđelovac dobio ime. Novosagrađen Hram Sv. Ap. Petra i Pavla jedan je od najvećih u Šumadiji. U blizini se nalazi nekadašnji srednjovekovni Manastir Svetog Arhangela Mihaila u Brezovcu, crkve brvnare u Venčanima i Darosavi. U neposrednoj blizini, u Topoli nalazi se mauzolej kralja Petra I na Oplencu kao i Karađorđeva crkva, zatim srednjevekovni manastiri Voljavča, Nikolje i Blagoveštenje.

Na 10 km od Aranđelovca je 1976. podignuto akumulaciono Garaško jezero za snadbevanje vodom Aranđelovca i okoline. Jezero se prostire na površini od oko 65 ha, najveće dubine 22 m, poribljeno je i predstavlja omiljeno izletište građana Aranđelovca zajedno sa bazenom pored samog jezera i sportskim terenima.

Aranđelovački muzej ima svoju stalnu postavku kome pripada Risovačka pećina, na samom ulazu u grad, iz doba neolita, a u blizini koje se nalazi i etno-kuća.

Bukovicka banja
1811-2011


Od vajkada su ljudi ovog kraja znali za blagotvornost bukovičke kisele vode. Još pre 1811. godine njom je svoje zdravlje krepio znameniti srpski prosvetitelj Dositej Obradović. Na lični zahtev knjaza Miloša Obrenovića dopremana je u „butelima“ i korišćena na dvoru kao stona voda. U prvoj deceniji ovog veka počinje ručno flaširanje bukovičke kisele vode „Knjaz Miloš“ podignutom nad istoimenim izvorom. Prvo stručno priznanje za lekovitost ova voda je dobila od E. Lindermajera, načelnika saniteta Knjaževine Srbije početkom prošlog veka, da bi se, kao stona vod, u decenijama ovog veka okitila navišim međunarodnim odličjima za kvalitet (1906. u Briselu, 1907. u Londonu, 1996. u Briselu i Varni).


Specijalna bolnica za rehabilitaciju “Bukovicka banja”

Blagotvorna svojstva bukovičke kisele vode korišćena su tokom dva veka za okrepljenje i lečenje. Danas se u Specijalnoj bolnici za rehabilitaciju „Bukovička banja“, na bazi lekovitosti mineralne vode, gline i klime, primenjuju najsavremenije terapijskeske metode u lečenju oboljenja gastrointestinalnog i hepatobilijarnog sistema, bolesti respiratornog, kao i povrede i oboljenja lokomotornog sistema. U rekreacionom bloku, pored standardnih hidroterapijskih procedura, postoji: bazen sa đakuzi kupkom i podvodnom masažom, sauna, hidrokinetički tuševi, tuš-masaža sa promenljivim pritiskom i temperaturom, blatne kupke i fitnes kabinet.

Narodni muzej u Aranđelovcu

Narodni muzej u Aranđelovcu čuva i izlaže brojne eksponate iz oblasti paleontologije, arheologije, etnologije, istorije i istorije umetnosti, kao svedočanstva materijalne i duhovne kulture koja se razvijala na prostorima ovog dela Šumadije. Pored stalne izložbene postavke koja svedoči o prošlosti grada i okoline od kamenog doba do dvadesetog veka, posetioci u Muzeju mogu videti i izložbu sjajnih ostvarenja savremene umetničke keramike.


Od 2. marta 2011. posetioci mogu videti novu stalnu postavku, pod nazivom ''Milenijumi''. Postavka vas vodi kroz milenijume u kojima je područje opština Aranđelovac i Topola kontinuirano naseljavano. Pećinski medvedNajstariji izloženi predmeti govore o životu neandertalskog čoveka. Radi se o oruđu pronađenom u pećini Risovači. Na velikim ploterima možete videti prikaz stepe sa vrstama sisara koje su živeli u starijem kamenom dobu u ovim krajevima, kao i slike koje prikazuju život neandertalskog čoveka. Centralno mesto paleontološkog dela postavke zauzima kostur pećinskog medveda. Arheološki deo postavke nas vodi kroz mlađe kameno doba (6. i 5. milenijum p.n.e.), sa predmetima starčevačke i vinčanske kulture. Možete videti osam milenijuma staru keramičku posudu, antropomorfne figurine, keramičku posudu staru 32 veka i još mnogo toga. Postavka nas vodi i kroz bakarno, bronzano i gvozdeno doba. Izloženi su predmeti pronađeni u keltskim nekropolama, koji dokazuju trajnije naseljavanje Kelta i u unutrašnjosti današnje Srbije. Antička kultura je prikazana kroz izložene rimske stubove i kamenog lava iz antičkog perioda. U okolini Aranđelovca i Topole registrovano je 26 kasnoantičkih lokaliteta, a većinu čine ostaci rimskih seoskih vila.


Deo postavke čini lapidarijum, u kome su izloženi srednjovekovni nadgrobni spomenici i fragmenti srednjovekovnih crkava i manastira. Među izloženim spomenicima je i spomenik iz XIV/XV veka, koji ukazuje na postojanje do sada nepoznate srpske vlasteoske porodice Živčić (braća Mildrug, Dobruj i Plnoša). Veći deo natpisa je raščitan, i iznenađuje do sada nepoznatom kaznom izvršenom nad počiniocem ubistva dva brata.


Novija istorija pokriva oba srpska ustanka. Među izloženim oružjem se nalazi i originalna puška Tanaska Rajića. Možete videti i zaboravljenu prangiju, kojom su ustanici obeležavali svoje pobede. Deo postavke koji seodnosi na Prvi i Drugi svetski rat prikazuje opremu solunskog i austro-ugarskog vojnika, ali i veliki broj pušaka i mitraljeza. Dok su se vodili ratovi, život na selu je tekao svojim tokom.


U etnografskom delu postavke možete videti rekonstrukciju ognjišta, tipove šumadijskog graditeljstva, predmete koje su koristili ratari i stočari, ali i stare zanate karakteristične za naš kraj: opančarski, ćurčijski i abadžijsko-terzijski. Najnovija istorija se odnosi na razvoj grada Aranđelovca i Bukovičke banje, koja ove godine slavi veliki jubilej - dva veka postojanja. Osim fotografija starog Aranđelovca i Bukovičke banje, možete videti i saobraćajne dozvole za fijaker, banjsku čašu iz 30-ih godina prošlog veka, fotoaparat iz 1931, skamiju i prikazane znamenite ličnosti ovog kraja. Izložba je obogaćena veoma informativnim i ilustrativnim opštim legendama, koje omogućavaju posetiocima da sami obiđu postavku, a na raspolaganju su vam i naši vodiči i kustosi, ukoliko želite stručno vođenje kroz postavku.

U pripremi je dopunski edukativni i radionički program, koji će postavku i vašu posetu učiniti interaktivnom i, nadamo se, još interesantnijom.

Znamenito mesto Orasac


Selo Orašac nadomak Aranđelovca je mesto dogovora o podizanju Prvog srpskog ustanka i proglašenja Karađorđa Petrovića vrhovnim voždom, na Sretenje, 15. februara 1804. godine. U znak sećanja na ovaj veliki događaj podignuta je u Orašcu crkva Vaznesenja Gospodnjeg, Spomen škola i spomen česma u Marićevića jaruzi, muzej i skulptura Karađorđa i tako formiran spomenički kompleks. Znamenito mesto Orašac obuhvata i dragocene objekte narodnog graditeljstva kao trajno svedočanstvo materijalne kulture na ovim prostorima u 18. i 19. veku.


U spomen velikom istorijskom događaju koji je srpskom narodu doneo nacionalnu slobodu i pokrenuo stvaranje Srbije kao moderne evropske države, 15. februar se slavi kao Dan državnosti.


CRKVA U ORAŠCU je podignuta u vremenu od 1868. Do 1870.god. Nije poznato ko je projektovao crkvu. Predstavlja po dimenzijama manju, arhitektonski skromnu gradjevinu sa skladnim proporcijama i jednostavnim oblicima. Ima osnovu u obliku pravougaonika koja se na istoku završava spolja petostranom, a iznutra polukružnom oltarskom apsidom, a na zapadu ulaznim predvorjem. Nad zapadnim delom je zvonik na preslicu. Zasvedena je poluobličastim svodom nad kojim je dvoslivni krov. Apsida je pokrivena polukalotom. Masivni zidovi su spolja i iznutra prekriveni malterom i okrečeni. Izrazitu umetničku vrednost čini ikonostas crkve, koji je slikao Steva Todorovć, jedan od najuglednijuh srpskih umetnika iz druge polovine XIX veka. Ikonostas se sastoji od 24 ikone sa predstavama svetitelja i scena iz istorije Novog zaveta. Na severnom pilastru ugradjena je spomen - ploča od belog venčačkog mermera posvećena palim u balkanskim ratovima.

SPOMEN - ŠKOLA, sagradjena je 1932.god. čini gradjevinu koja po čistoti arhitektonske zamisli i solidnosti gradjenja spada medju najlepša zdanja ove vrste u unutrašnjosti Srbije. Nije poznat projektant ove zgrade, ali je, svakako, pripadao onom krugu arhitekata koji su težili ka obnovi starog srpskog stila. Za izgradnju škole bio je 1929.god. osnovan odbor pod nazivom "Odbor za podizanje spomen – škole I Karadjordjevom ustanku u Orašcu ". Njegovi članovi, pored ostalih, bili su predsednik opštine orašačke i učitelj u Orašcu. Škola se sastoji od prizemlja i sprata. Zidana je od lepo obradjenih granitnih blokova i to sa izuzetnom preciznošću. Lučno zasvedeni prozori, od kojih su neki u vidu trifoa, sa lepo obradjenim stupcima, i niz drugih karakterističnih elemenata i prosečno obradjenih detalja, daju školi izgled skladno uobličene gradjevine, koja se odlikuje dinamičnošću i stilskim jedinstvom. Iznad ulaznih vrata, na beloj mermernoj ploči uklesan je tekst koji glasi: NARODNA ŠKOLA – SPOMEN NA USTANAK POD KARADJORDJEM U ORAŠCU.


ZAHVALNA ŠUMADIJA PODIŽE OVAJ DOM ZA SPOMEN I SLAVU VELIKOM KARADJORDJU I OSTALIM MNOGO ZASLUŽNIM PRECIMA KOJI 1804. GODINE NA OVOM SVETOM MESTU DIGOŠE USTANAK I OTPOČEŠE VELIKO DELO NARODNOG OSLOBODJENJA I UJEDINJENJA.

SPOMEN – ČESMA se nalazi na lokaciji "Marićevića jaruga" nedaleko od crkve. Podignuta je 1954.god. povodom 150 – godišnjice prvog srpskog ustanka. Česma je deo veće celine u vidu podzida sagradjenog od kamenih blokova. Na središnjem delu ovog memorijala nalaze se tri lučno zasvedene mermerne ploče. Na srednjoj je uklesan tekst: NA OVOM MESTU 15. FEBRUARA 1804. GODINE PODIGNUT JE PRVI SRPSKI USTANAK. Na levoj i desnoj ploči uklesano je po četiri stiha iz poznate pesme "Početak bune na dahije". Bronzanu ploču sa likom Karađorđa u visokom reljefu, uokvirenim tekstom VERHOVNI VOŽD NARODA SERBSKOG modelovao je Raja Nikolić, skulptor iz Aranđelovca. Reljef "Zakletva ustanika" Z. Miladinovića i M. Rašića povodom dva veka vostania serbskog postavilo je Zadužbinsko društvo "Prvi srpski ustanak".
SPOMENIK KARAĐORĐU - Povodom dvestagodišnjice od podizanja Prvog srpskog ustanka opština Aranđelovac podigla je spomenik Karađorđu u belom venčačkom mer-meru, visine 3.40m, rad vajara Drinke Radovanović.


Memorijalni spomenički kompleks u Orašcu dopunjava nadgrobno obeležje Teodosija Marićevića, koji se nalazi u dvorištu kuće porodice Anić, u blizini škole i crkve. Ovaj jasenički knez i trgovac poznata je ličnost iz dogovora o izbijanju ustanka 1804.god. Rodjen je u Orašcu i bio jedan od kandidata za starešinu ustanka. Na nadgrobniku od kamena crvenkastomrke boje do 1980.god. nije bilo nikakvog epitafa. Tada je uklesan sledeći natpis + TEODOSIJE MARIĆEVIĆ + 1807. GROB MU OBNOVI NJEGOV POTOMAK MARKO 1980.god.

Od ne manjeg značaja je činjenica da se u selu Orašac nalaze odredjena znamenja savremena prvom srpskom ustanku. Reč je o nekoliko starih, i sa stanovišta etnografije veoma vrednih kuća i drugih objekata, koji su zakonom zaštićeni. Posebno valja istaći prisustvo grobnih belega ustanika i njihovih potomaka u seoskom groblju gde se, inače, nalazi obilje podataka dragocenih za osvetljavanje prošlosti znamenitog Orašca.

Pecina Risovaca


Na ulazu u Aranđelovac, sa desne strane rečice Kubršnice, uzdiže se brdo Risovača sa pećinom, značajnim arheološkim i paleontološkim nalazištem. Dugogodišnjim istraživanjima Risovačke pećine otkriveno je mnoštvo fosilizovanih kostiju i zuba brojnih životinjskih vrsta koje su za vreme poslednjeg ledenog doba živele na stepama oko Risovače. Pronađene kamene i koštane alatke potvrđuju da je Risovačka pećina u srednjem razdoblju starijeg kamenog doba bila stanište neandertalskih lovaca. Zbog svojih prirodnih osobenosti i kulturno-istorijskih vrednosti pećina je proglašena spomenikom prirode i kulturnim dobrom od izuzetnog značaja. Danas je Risovačka pećina uređena po svim principima savremene prezentacije i godišnje primi hiljade posetilaca iz zemlje i inostranstva.

Istrazivanja pećine Risovače u Arandjelovcu, započeta davne 1953. godine (Arheološki institut SANU i Filozofski fakultet iz Beograda pod rukovodstvom prof. dr. Branka Gavele), trajala su, sa dužim ili kraćim prekidima, do 1976. godine. Pored arheoloških od 1975. organizovana su i speleološka istraživanja kojima rukovodi dr. Radenko Lazarević, naučni savetnik Instituta za šumarstvo i drvnu industriju iz Beograda. Ova istraživanja, uz učešće saradnika Geografskog instituta "Jovan Cvijić", Geogafskog fakulteta, Beograd i speleološke grupe iz Valjeva, naročito intenzivirana devedesetih godina, traju do današnjih dana.


Dugogodišnjim arheološko - paleontološkim i speleološkim istraživanjima u Risovači je otkriveno obilje fosilizovanih ostataka pleistocene faune, kao i tragovi materijalne kulture neandertalskih lovaca - artefakta od kamena i kosti, koja potvrdjuju paleolitsku starost ove stanice.

S obzirom na arheološki značaj, paleontološko bogatstvo, dimenzije prostora i znatne prirodne vrednosti, Risovačka pećina je uredjena za turističke posete i otvorena 19. septembra 1987.

Prokopavanjem i čišćenjem sekundarnog materijala otkriven je pećinski sistem u dužini od 187,5 m, površine 703m2. Duž glavnog pećinskog kanala postavljene su poliesterske rekonstrukcije reprezentativnih predstavnika kvartarne faune - pećinskog medveda i pećinskog lava, dok se u tzv "Dvorani risovačkog čoveka", kojom se završava istraženi deo pećine, nalazi figuralna kompozicija - porodica risovačkog lovca.

Uredjenjem i prezentacijom pećine Risovače sačuvan je od zaborava i propadanja ovaj davnašnji beleg čovekovog postojanja i delanja, kao svedočanstvo neprekinutih ljudskih korena od samih začetaka civilizacije do današnjih dana.

Park Bukovicke banje


Park Bukovičke banje prostire se na površini od preko 22 hektara. Zemljište za park kupljeno je još 1849. godine i tada su obeležene prve staze, zasađeno drveće, uređen izvor i kupatilo Talpara. Podizanju parka u današnjem smislu te reči pristupilo se 1856. godine, kada su prosečene staze, obrazovani drvoredi duž njih i oko drvenih stanova za posetioce formirani travnjaci, cvetnjaci i uređeno toplo kupatilo Đulara. Sedamdesetih godina 19. veka, za vreme vladavine kneza Mihaila Obrenovića, Bukovička banja postaje jedno od najbolje uređenih balneoturističkih naselja, a renome najbolje banje u Srbiji zadržava do pred Prvi svetski rat.

Staro zdanje, najstariji sačuvan objekat u parku Bukovičke banje, reprezentativni primer arhitekture srpskog romantizma, počeo je da gradi knez Mihailo Obrenović1865. godine kao letnju rezidenciju dinastije i skupštinski dom.

Najznačajniju izmenu su banja i park pretrpeli tridesetih godina 20. veka, kada je banja bila pod upravom Štedionice dunavske banovine. Tokom 1933/34. godine preuređeni su Staro zdanje, Novo zdanje i park, koji je iz osnova bio rekonstruisan. Pronalazak termalnog izvora 1935. godine uslovio je gradnju modernog toplog kupatila, otvorenog bazena sa mineralnom vodom, hotela Šumadija i rekaptažu izvora Đulara i Talpara.


Od 1966. godine park pod Bukuljom postaje ambijent najveće zbirke skulptura u slobodnom prostoru i može se porediti sa nekoliko čuvenih svetskih parkova skulpture, u Spoletu, Oterlou u Holandiji ili Hjustonu i Forvertu u Teksasu.

Najveći broj skulptura u parku Bukovičke banje danas čine vajarska ostvarenja nastala u okviru Međunarodnog simpozijuma „Beli Venčac“, a nekada su to, uglavnom, bile biste srpskih vladara.

Ne samo da oplemenjuju prostor u kome se nalaze, skulpture u parku Bukovičke banje istovremeno svedoče i o tendencijama naše i svetske savremene vajarske umetnosti. Simpozijum „Beli Venčac“ UNESKO je svrstao u red najznačajnijih svetskih atrakcija u domenu likovne umetnosti.

[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]

[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]

[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]

[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]

[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]

[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]