Tema: Smederevo

SMEDEREVO

Smederevo (lat. Smederevo, grčki: Sfenterom, nem. Semendria, rum. Semendria, mađ. Szendrő,
tur. Semendire) je grad u Podunavskom okrugu. Nalazi se na obalama Dunava u severoistočnom
delu Srbije. Prema popisu iz 2002. bilo je 62.805 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je
63.884 stanovnika).

[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]

Smederevo je sa izgradnjom Smederevske tvrđave 1430. postala prestonica Srpske despotovine
pošto je Beograd, dotadašnja prestonica, vraćen Ugarskoj 1427. godine. Smederevsku tvrđavu
je osnovao tadašnji srpski despot Đurađ Branković. Smederevska tvrđava je tada predstavljala
najveću ravničarsku tvrđavu u Evropi.

Smederevo je danas veliki industrijski centar.

Klima

Smederevo ima više stepsko kontinentalnu nego umereno kontinentalnu klimu. Srednja godišnja
temperatura u gradu je 11,4 -{°C}-. Srednja januarska temperatura je tek nešto ispod nule
(-0,6 -{°C}-), dok julska dostiže prosečnih 21,9 -{°C}-. Tokom prolećnih meseci
(mart, april i maj) prosečna temperatura iznosi oko 14 stepeni. Tokom jeseni (septembar,
oktobar i novembar) prosečna temperatura je 9,6 stepeni. U Smederevu padne oko
650 -{mm}- vodenog taloga godišnje. Najviše je padavina u maju (72 -{mm}-) i junu
(86 -{mm}-) a najmanje u februaru (38 -{mm}-).

Istorija

Prvi pomen Smedereva nailazimo godine 1019. u povelji vizantijskog cara Vasilija II kada
je ovde uspostavljena jedna od episkopija novostvorene Ohridske arhiepiskopije. Sledeći
pisani pomen o Smederevu nalazi se i u povelji kneza Lazara iz 1381. godine, u kojoj se
spominje manastir Ravanica i sela i imanja koja poklanja „u Smederevu ljudini Bogosavu s
općinom i s baštinom“. Naselje dobija na značaju tek u XIV veku sa povlačenjem srpske
države na sever pred turskim naletima. 1427, nakon smrti svog prethodnika Stefana, despot
Đurađ Branković je po prethodno utvrđenom dogovoru morao da ugarskom kralju vrati Beograd.
Kao grad sa tradicijom prestonice Smederevo se izdvojilo odmah po izgradnji Smederevske
tvrđave 1430. godine.


[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]


Sve do 1459. godine grad je bio sedište Despotovine na čelu sa
despotom Đurđem Brankovićem. Nakon toga grad potpada pod vlast Turaka. Iako je razoren
u sukobu 1459, Turci uviđaju njegov izuzetno povoljan položaj na Dunavu i dograđuju
utvrđenje sada za svoje potrebe. Tokom dugog perioda bio je sedište Smederevskog sandžaka,
sve do dolaska Austrougara 1718. 1739. grad je opet pod Turcima. Međutim razvoj grada za
vreme Austrougara nastavljen je otvaranjem prve osnovne škole 1806. godine, za vreme
Prvog srpskog ustanka. U to vreme u gradu je osnovan Praviteljstvujušči sovjet, na čelu sa
Dositejem Obradovićem i Smederevo je ponovo postalo prestonica.
Pod nemačkom okupacijom, 5. juna, 1941 Smederevo je doživelo katastrofalnu eksploziju.
Eksploziju je izazvala municija koju su okupatori prevozili željeznicom i skladištili
u tvrđavi. Tom prilikom poginulo je preko 3.000 ljudi, a ceo grad je bio porušen i delom
zatrpan zemljom.

Sa početka 20. veka grad je brojao 7.000 stanovnika, a danas prema poslednjem popisu iz
2003. godine ima 62.900 stanovnika u gradu i 116.000 u selima ubraja se u deset najvećih
gradova u zemlji. Na širem području grada, računajući i sedam prigradskih naselja,
Smederevo broji 77.808 stanovnika (po popisu iz 2002. godine. Karađorđev dud je spomenik
prirode - botaničkog karaktera ali i znamenito mesto iz istorije Smedereva. Pod ovim
stablom je 8. novembra 1805. godine vožd Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka, u prisustvu
srpskih starešina i ustanika primio ključeve Smederevske tvrđave od turskog zapovednika
grada, dizdara Muharema Guše. Predaja ključeva je izvršena na svečan način, jer su Turci
ostavili Srbima mnogo topova i municije, a Karađorđe im je dozvolio da izađu iz Smedereva
sa vojnim častima i sitnim oružjem i da lađama odu niz Dunav u Vidin, u Bugarsku.

Smederevo - Turizam

Berba punog života

Preko Grocke, 46 kilometara udaljen od Beograda, leži grad na samom Dunavu – Smederevo. U srpskoj istoriji ostao je zabeležen kao mesto čije je osvajanje označilo početak tri i po veka dugog ropstva Srbije pod Turcima. Smederevo je danas sedište Podunavskog regiona.


Smederevska tvrđava, monumentalni objekat, najveći izgrađen u srednjovekovnoj Srbiji, i danas dominira profilom grada. Dužina smederevskih bedema iznosila je prema Dunavu 550, prema Jezavi 400, a prema kopnu 502 metra. Moćne kule, njih 25, 6 u Malom a 19 u Velikom gradu, bile su raspoređene duž bedema. U Velikom gradu bila je i crkva čiji su temelji otkriveni tek početkom osamdesetih godina 20. veka.


Smederevska crkva Svetog Đorđa, sagrađena u periodu od 1851. do 1855, prva je u nizu onih koje je u Srbiji uradio Andrej Damjanov, neimar iz Velesa. Smederevski naručioci hrama, ali i drugih zapaženih objekata u ovom gradu, hteli su da ove građevine budu napravljene po ugledu na Manasiju. Damjanov zato ovde konstruiše petokupolnu crkvu, kombinaciju bazilikalnog tipa građevine sa planom crkve razvijenog upisanog krsta. Nad pripratom se uzdiže visoki monumentalni barokno-klasicistički zvonik. Za Smederevo je ova crkva imala veliki značaj i zbog toga što je njenim podizanjem započela urbanizacija centralnog gradskog područja.


U centru grada je i zgrada Okružnog suda sagrađena na severnoj strani trga, u periodu između 1886. i 1888. godine, po projektu Aleksandra Bugarskog. Građevina je izvedena u duhu akademizma krajem 19. veka, sa elementima plastične dekoracije koji nose stilske odlike neorenesanse. Tu je 1919. godine sagrađena i zgrada Gimnazije. U trećoj deceniji 20. veka na glavnom trgu podignuta je i zgrada Opštinskog doma, delo Pere Popovića. Na krovnom vencu građevine, iznad glavnog ulaza, postavljene su četiri statue, personifikacije Pravde, Reda, Nauke i Kulture. Zanimljivo je obići letnjikovac Obrenovića i vilu Zlatni breg na Plavincu sa svojim vinogradima.

Ovaj grad je i van granica Srbije poznat po vinskoj tradiciji. Vinovu lozu, koja se uzgaja na padinama uz Dunav, na ove prostore doneo je u trećem veku rimski imperator Prob. Svake godine, krajem septembra, organizuje se Smederevska jesen, manifestacija posvećena berbi grožđa i vinu. U znak sećanja na čuvenog komediografa Branislava Nušića, koji je jedan deo svog života proveo u Smederevu, svakog aprila se organizuju Nušićevi dani, takmičenje pozorišnih trupa koje izvode komedije.


TVRĐAVA

Zaštitni znak Smedereva je njegova moćna Tvrđava koja se prostire na 11 ha. Građena kao nova prestonica Srbije, u vreme Đurađa Brankovića, na samom ušću Jezave u Dunav. Za samo dve godine, po započetoj gradnji (1428), nastala je rezidencija, utvrđeni dvor, poznatiji kao Mali grad. Trougaoni oblik grada, po ugledu na Carigrad, uslovljen je terenom. Radovima je rukovodio brat despotice Irine. Odmah potom građen je i Veliki grad koji je, najvećim delom, završen 1439. Turcima je pao u ruke 1459. godine, što je i godina koja se označava kao kraj srpske srednjovekovne države i početak dugovekovnog turskog ropstva.
izvor;srbija.travel