Tema: Aksentije Maksimovic - Biografija

Aksentije Maksimovic - Biografija

Aksentije Maksimović (1844—1873)
Maksimović, Aksentije, kompozitor, dirigent, stručni pisac (Dolovo kod Pančeva, 13. II 1844 — Prag, 1. II 1873)

Osnovnu školu i realnu gimnaziju pohađao je u Pančevu, a višu u Sremskim Karlovcima. Stasavao je uz učitelja Pavla Višnjičkog. Među vršnjacima se isticao u pojanju. Već u đačkim danima počeo je da se bavi komponovanjem i dirigovao školskim horom. Prvi zapaženiji nastup sa ovim ansamblom imao je na proslavi hiljadu godina od početka misionarskog rada Ćirila i Metodija, održanoj 1863. u Karlovačkoj gimnaziji. Za tu priliku je pripremio nekoliko horskih kompozicija, među kojima je bila i patriotska pesma za muški hor sa početnim stihom Gde je srpska Vojvodina, tekst Stevana Vladislava Kaćanskog. Zbog revolucionarnog karaktera ove kompozicije isključen je iz sedmog razreda gimnazije. Poznat je i kao pozorišni kompozitor. Radio je u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu kao kapelnik i učitelj pevanja od marta 1865. do oktobra 1871. Komponovao je muziku za sedamnaest pozorišnih komada, a mnoge njegove kompozicije izvođene su i na koncertima solo pevača. Komponovao je crkvenu muziku i sa gimnazijskim horom učestvovao na liturgijama u Sabornoj crkvi u Novom Sadu.

Značajna je njegova pedagoška aktivnost. Pisao je udžbenike za učenje muzike, među kojima udžbenik za horovođe, prvi na srpskom jeziku. Kao izabrani pitomac Pančevačke opštine započeo je studije na Orguljskoj školi u Pragu (1871), gde je potom i živeo sa suprugom Sofijom, rođ. Popović, i ćerkom Milkom (udata Marković) koje su obe bile glumice.

Preminuo je iznenada. Češko umetničko društvo "Umjerecka beseda" mu je organizovalo sahranu na Volšanskom groblju.

DELA: udžbenici: Izučavanje violine pomoću narodnih pesama za postepeno učenje notnog pevanja, Novi Sad 1870; Pravila u učenju notnog pojanja i sviranja na violini, knj. 1, Pančevo 1871; Mala bukvarska čitanka za narod, po prirodnim pedagoškim zakonima, I deo, Vokalisanje, Pančevo 1872; štampane muzikalije: Gde je srpska Vojvodina, Sremski Karlovci b. g.; Pesme iz "Maksima Crnojevića", Novi Sad, Sremski Karlovci b. g.; Još jednu noć samo, Beograd b. g.; muzika za pozorišne komade: Laza Kostić, Maksim Crnojević; Matija Ban, Dobrila i Milenko, Smrt kneza Dobrosava, Srpske Cveti; Jovan Subotić, Miloš Obilić, San i java, Krunisanje Stefana Nemanje; Ilija Okrugić, Saćurica i šubara, Unjkava komedija; Antonije Hadžić, Ljubav nije šala; Josip Frajdenrajh, Graničari; Karl Nerej, On i ona; Ežen Skrib, Prvi sastanak; Roderih Benediks, Prkos; Jožef Sigeti, Stari bako i njegov sin husar; crkvena muzika: Liturgija, Pesme za jutrenje, Svjati Bože, Aliluja, Plaču i ridaju, So svjatimi.


LITERATURA: Beseda, 1869, br. 8, 126; Zastava, 1906, br. 194; Mihovil Tomandl, Spomenica Pančevačkog srpskog crkvenog pevačkog društva 1838—1938, Pančevo 1938, 179—180, 317; Vladimir Đorđević, Prilozi biografskom rečniku srpskih muzičara, Beograd 1950, 31; Novosadska gimnazija 1810—1960, Spomenica Gimnazije "Jovan Jovanović Zmaj", Novi Sad 1960, 99; Stana Đurić Klajn, Istorijski razvoj muzičke kulture u Srbiji, Beograd 1971; Vladimir Đorđević, Ogledi srpske muzičke bibliografije do 1914, Beograd 1969, 108, 155; Roksanda Pejović, Srpska muzika 19. veka, Beograd 2001.

N. Salaj
Odabrane biografije (tom V) | Matica Srpska

Aksentije Maksimovic

Rođen u Dolovu 13. februara 1844 godine. Tu u rodnom mestu, pohađao je osnovnu školu. U tim najranijim danima života veoma je uspešno podržavao glasove kojima ih je učio stari dolovački učitelj Pavle Višnjički. Kasnije se Aksentijev otac, po zanimanju ćurčija, odselio u Pančevo. Školovanje je nastavio pohađajući srpsku i nemačku osnovnu školu i realku. U Sremskim Karlovcima je pohađao treći i četvrti razred gimnazije. Kao učenik petog razreda privatno polagao predmete za VI i verovatno za VII razred.

Svoju sklonost ka muzici i dirigentski talenat Aksentije je pokazao u toj sredini. Sremsko karlovačka gimnazija 1863. godine pripremila je sveslovensku proslavu hiljadugodišnjice Ćirila i Metodija. Mladi učenik dobio je zaduženje da za proslavu pripremi đački hor. Za veoma kratko vreme, od osam dana, pripremljenim programom uspeo je da oduševi sve prisutne, i profesore i građane.

Traženje političkih sloboda i priznavanje nezavisne teritorijalne oblasti, koja bi sačinjavali srpsku Vojvodinu, izazivalo je veliko nezadovoljstvo i revolt kod omladine. Aksentije Maksimović je taj revolt ispoljio na svoj način. Na rečima pesme "Haj" od Stevana Vladislava Kaćanskog, objavljenog u "Danici" 1861. godine komponovao je rodoljubivu pesmu "Gde je srpska Vojvodina". Maksimovićeva pesma, pored pesama "Ustaj, ustaj Srbine", "Rado ide Srbin u vojnike", "Oro kliče sa visine", tako postaje najpopularnija himna svoga vremena, koju su prihvatili svi slojevi naroda. Zbog rodoljubivih i revolucionarnih ideja koje je ona sadržavala, Aksentije je bio izbačen iz gimnazije. Njegovo isključivanje je tražio patrijarh Samuilo Maširević. Po izbacivanju iz gimnazije, prema nekim autorima, Maksimović je pohađao tehniku u BEču 1865. godine.

Sredinom XIX veka Novi Sad je postao neosporni srpski politički i kulturni centar Vojvodine, odnosno duhovni centar srpskog naroda uopšte. Tu su štampani mnogi listovi, časopisi, književna dela. Osnovano je Srpsko narodno pozorište (1861), održana je Prva skupština Ujedinene omladine srpske (1866), a delatnosti ovih institucija donela su niz novih sadržaja u društvenim zbivanjima grada. Početkom sedme decenije u Novom Sadu su svečano proslavljene jubilarne godišnjice vezane za poznate ličnosti nacionalne i opšte kulturne istorije: stogodišnjica rođenja Save Tekelije (1861), sveslovenska proslava povodom hiljadugodišnjice Ćirila i Metodija (1863) i proslava tristagodišnjice Šekspirovog rođenja (1864).

Po izbacivanju iz gimnazije, tadašnji upravnik novosadskog Srpskog narodnog pozorišta Jovan Đorđević - Foter pozvao je Aksentija za učitelja pevanja i pojanja. Aksentije Maksimović je prihvatio poziv i došao u družinu 29. marta 1865. godine na mesto dotadašnjeg kapelnika, češkog muzičara Adolfa Lifke.

Pokazavši veliki talenat i zrelost, mladi Aksentije se uključio u družinu i sa njom je boravio u brojnim vojvođanskim mestima. Po povratku iz Sombora i Subotice u Novi Sad, komponovao je muziku i napisao pesmu "Dok je nama Miloša Junaka", za pozorišni komad "Miloš Obilić" od Jovana Subotića (premijerno izveden 4. jula 1866). Za komad "Prvi sastanak" od E. Skriba u preradi Ilije Vučetića (izveden 28. jula 1866) napisao je muziku i pesmu "Razdragano srce". Za "Dobrilu i Milenka" od Matije Bana (izveden 7. avgusta 1866) pesme: "Vele ljudi", "Ljudski život", "Mi i danas ostadosmo živi". Te iste godine predavao je nemački jezik i pevanje.

Za dramu u pet činova "Maksim Crnojević" od Laze Kostića (izvedena 30. januara 1869) napisao je pesme "Ej pusto more", "Kad se danu više neće", "Dva se tića pobratila". Ove pesme, sa pesmama "Mi i danas ostasmo živi" i "Berberi su prvi ljudi", postale su toliko omiljene da su pevane na raznim koncertima pevačkih društava. Koponovao je muziku za još mnoge drame srpskog narodno pozorište.

Pored pisanja muzike za pozorišne komade, radio je i na teoriji muzike. Štampa 1869. godine "Bukvar i čitanku notnog pevanja za škole sv.I", zatim 1870 "Kažiput učiteljima osnovnih škola pri predavanju moga Bukvara i čitanke notnog pevanja prve sveske" i "Izučavanje violine pomoću narodnih pesama za postepeno učenje, knj. I.". Započeti rad na teoriji muzike nastavio je u Pančevu štampanjem "Priprava za učenje notnog pojanja i sviranja na violini. Pokušaj kako bi najlakše nauke o muzici u narodu raspostranili,knj. I".

Odlazi u Prag kao stipendista kako bi tri godine učio general bas na Orguljarskoj školi. Tamo odlazi sa suprugom Sofijom i kćerkom Milkom.

U Srpskom narodnom pozorištu Aksentije Maksimović je ostao sve do jeseni 1871. godine. Bavio se i pisanjem bukvara za upotrebu u osnovnim školama. Od njega potiče "Mala bukvarska čitanka za narod po prirodnim pedagoškim zakonima I deo Vokalisanje", namenjene deci prvoga razreda osnovnih škola. Nameravao je da izda i II deo "Male bukvarske čitanke — Konsonantisanje" i "Veliku bukvarsku čitanku za narod", koju je završio, ali ih nije izdao zbog prerane smrti. Bavio se idejom da bolje razmotri stanje tadašnje evropske pedagogije sa težnjom da srpsko školstvo oslobodi od štetnog podražavanja tuđih obrazaca, koje su srpski pedagozi dosta upotrebljavali.

Pored navedenih aktivnosti Maksimović je pisao i crkvenu muziku. Poznata je njegova prerada Liturgije po Stankovićevoj i po Karlovačkom pjeniju. Crkvene kompozicije su "Pesme za jutrenje", "Svjati bože", "Aliluja", "Plaču i ridaju", "Svjatima", "Mirno spavaj u zemljici crnoj" za hor. Posle smrti Aksentija Maksimovića predate su zajedno sa ostalim muzikalijama i knjigama na čuvanje Upravnom odboru Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu.

Pored svega bavio se i slikarstvom u vreme dok je bio đak Karlovačke gimnazije. U Beču je Kosta Subotić izdao njegovu sliku "Ubistvo knjaza Mihajla".

Posle šesnaestomesečnih studija na orguljaškoj školi, Aksentije Maksiomović je umro u Pragu (1 februara 1873. godine). Podmukla bolest, tuberkuloza, prekinula je njegov stvaralački elan. Sahranili su ga češki umetnici na Voljšanskom groblju u Pragu. Spomenik na grobu postavila je posle tri decenije kćerka Milka Marković, poznata pozorišna umetnica.

Osnovna škola u Dolovu nosi njegovo ime, kao i jedna ulica. Po njegovom imenu nazvane su i ulice u Pančevu i Novom Sadu.


Izvor;riznicasrpska.net