Toplotni stres u goveda (I)

Toplotni stres u goveda (I)


Visoko proizvodne krave imaju brži metabolizam, proizvode više toplote u tjelu i lakše podnose niže temperature, dok je situacija obrnuta prilikom visokih ljetnih temperatura. Kod krava muzara, efekat toplotnog stresa je očigledniji i teži.


Činioci okoline, koji utiču ili mogu uticati na domaće životinje jesu jedan komplikovan sistem, a čovjek teško može razumjeti značaj njihovog uticaja. Čovjek je procesom domestifikacije izlučio životinje iz priorode i podredio ih svojim potrebama, pa prema tome treba da snosi odgovornost za njih i prilagodi uslove života potrebama držanih životinja. Kada se govori o dobrobiti domaćih životinja u odnosu na klimatske uslove, misli se prije svega na ekstremne situacije, kao što su visoke ili niske temperature, jake vjetrove, obilne padavine itd., koje mogu negativno uticati na zdravlje životinja, te umanjiti prihode za vlasnika. S obzirom da goveda imaju arktičko porijeklo, u našim područjima najveći problem za visoko-proizvodne krave predstavljaju visoke ljetne temperature. Goveda su homeotermi, to jest tokom cijelog života održavaju stalnu temperaturu tijela. Bitan faktor koji utiče na temperaturu tjela, jesu klimatski uslovi okoline, kao i proizvodna namjena, odnosno ciklus ili proizvodni kapacitet jedinke.

U tekstu „Okolina i njen uticaj na proizvodnju (Držanje muznih krava 2)“, već smo govorili o gornjim i dojnjim kritičnim tačkama kad je u pitanju temperatura okoline za goveda, kao i zoni u kojoj goveda pokazuju najbolje proizvodne rezultate, i najbolje se osjećaju, koja se naziva optimalana ili termoneutralna zona. Donja odnosno gornja kritična tačka, jesu tačke gdje temperatura okoline zajedno sa vlažnošću vazduha može da utiče na zdravlje jedinke i proizvodnju. Donje temperaturna tačka za krave muzare ide od – 10°C do – 30°C, zavisno od kategorije i namjene. Gornja kritčna tačka, zavisno opet od ciklusa proizvodnje i namjene, ide od 20°C do 28°C. Ove kritične tačke, su izvedene iz istraživanja stranih autora, a zasnivaju se na rezultatima dobijenim u visoko-proizvodnih grla, iznad 20 ili 30 kg/mlijeka/dan. Visoko-proizvodne krave imaju brži metabolizam, proizvode više toplote u tjelu i lakše podnose niže temperature, dok je situacija obrnuta prilikom visokih ljetnih temperatura. Kod krava muzara, efekat toplotnog stresa je očigledniji i teži, pa ćemo njima dati veću pažnju.

Prema podacima MPŠV u Republici Srpskoj, dnevna proizvodnja mlijeka na kravu se kreće oko 10 kg. Prema tome našim kravama veći problem predstavljaju niže temperature, a to opet zavisi od proizvođača do proizvođača, kvaliteta smještaja, odnosa čovjeka prema životinjama, klimatskih uslova okoline itd.

U uslovima toplotnog komforta (termoneutralne zone) organizam jedinke je uglavnom u dinamičkoj ravnoteži. To naznačuje, da je prijem energije životinje izbalansiran sa proizvodnjom toplote u kataboličkim i anaboličkim procesima. Zahtjevi krave za energijom su zasnovani na ispunjavanju bioloških procesa, održavanja, reproduktivnog stanja, proizvodnje itd.

Šta je uopšte toplotni stres? Bandaranayaka i Holmes, 1976. Karakterizuju toplotni stres kao stanje tokom kojeg dolazi do povećanja temperature tjela, ubrzanja disanja životinje, što može izazvati usporavanje metabolizma.

Jones i Stallings 1999.godine, navode neke efekte toplotnog stresa; krave koje u posljednja tri mjeseca gestacije dožive toplotni stres, donose na svjet manju i slabije razvijenu telad; narednoj laktaciji proizvode i do 12% mlijeka manje; toplotni stres negativno utiče na reproduktivne karakteristike, pada folikularna aktivnost i povećavaju se embrionalni gubici. Dalje, toplotni stres produžuje liječenje bolesnih životinja, životinje su umornije, jetra je masnija, učestali i povećani mastitis, dolazi do negativnih reakcija na vakcinisanje, a češći su i abortusi.

Uopšte negativne posljedice toplotnog stresa su:

• Niži prijem hrane,

• Lošija konverzija hranjivih materija,

• Povećan prijem vode,

• Pad proizvodnje mlijeka,

• Promjene sastava mlijeka,

• Promjene u sastavu mleziva (kolostruma),

• Lošija plodnost,

• Slabiji embrionalni razvoj,

• Sporiji rast i razvoj jedinke.

U sljedećem dijelu, više o uzrocima, kako prepoznati toplotni stres i mogućnostima ublaživanaja njegovog uticaja na krave.